Vlekken van Bitot: Witte, schuimende vlekjes in het oog

In 1863 beschreef de Franse oogarts Dr. P. Bitot de zogenaamde Bitot-vlekken. Deze vlekken bevinden zich meestal aan de nasale en temporale zijde van het conjunctiva, het oogbindvlies. Bitot-vlekken zijn vaak een vroeg teken van een vitamine A-tekort, maar kunnen ook voorkomen bij ondervoeding en andere vitamine-tekorten. De vlekken verschijnen als witte of grijze plekjes aan de binnenzijde van het oog en bestaan uit eiwit en keratine. Zonder tijdige behandeling van de onderliggende oorzaak kunnen ernstige visuele problemen en zelfs de dood optreden.

• Epidemiologie van Bitot-vlekken
• Oorzaken van Bitot-vlekken
• Symptomen van Bitot-vlekken
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van Bitot-vlekken
• Prognose
• Complicaties van Bitot-vlekken
• Preventie van Bitot-vlekken

Epidemiologie van Bitot-vlekken

Bitot-vlekken komen in 70% van de gevallen voor in ontwikkelingslanden, waar voeding vaak minder divers en voedzaam is dan in ontwikkelde landen. Deze aandoening treft meestal jonge kinderen, met een piekleeftijd tussen de drie en zes jaar. Hoewel vitamine A-tekort relatief zeldzaam is in ontwikkelde landen, kunnen ondervoede patiënten met bijkomende aandoeningen ook Bitot-vlekken ontwikkelen door veranderingen in hun stofwisseling.

Oorzaken van Bitot-vlekken

Bitot-vlekken worden vaak aangetroffen bij patiënten met conjunctivale xerosis, keratomalacie, hoornvliesverzwering en nachtblindheid. Ze kunnen ook secundair optreden bij gastro-intestinale aandoeningen, alcoholische levercirrose (ook bekend als schrompeling van de lever door littekenvorming), hepatitis, darmresecties, cystische fibrose (mucoviscidose), en andere aandoeningen. Vitamine A is essentieel voor een gezonde werking van de ogen, met name voor nachtzicht.

Symptomen van Bitot-vlekken

Een tekort aan vitamine A leidt tot onvoldoende productie van slijm door slijmbekercellen, wat resulteert in droge tranen. Symptomen van een vitamine A-tekort zijn onder andere droge ogen (xerose), jeukende ogen, bloeddoorlopen ogen, nachtblindheid, oogpijn, en wazig zicht. Het hoornvlies kan verzachten en uiteindelijk tot hoornvlieszweren leiden, wat kan resulteren in blindheid. Het eerste symptoom van vitamine A-tekort is vaak nachtblindheid. Bitot-vlekken verschijnen op het oogwit en zijn zichtbaar met een spleetlamp. Meestal zijn de vlekken aan beide ogen zichtbaar.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) omvatten de verschillende oogsymptomen van vitamine A-deficiëntie bij kinderen:

• Nachtblindheid (XN)
• Conjunctivale xerosis (X1A) - droogheid van het oogbindvlies
• Bitot-vlekken (X1B)
• Hoornvliesxerosis (X2)
• Hoornvlieszweer die minder dan 1/3 van het hoornvlies bedekt (X3a)
• Hoornvlieszweer die ten minste 1/3 van het hoornvlies bedekt, ook wel keratomalacie genoemd (X3B)
• Hoornvlieslittekens (XS)

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van Bitot-vlekken wordt gesteld door een uitgebreid oogonderzoek met een spleetlamp en oftalmoscopie. Hierbij worden oppervlakkige, schuimachtige, driehoekige witte of grijze plekjes op het conjunctiva waargenomen. Het schuimende aspect kan worden toegeschreven aan de aanwezigheid van gasproducerende bacteriën zoals Corynebacterium xerosis. Soms wordt een elektroretinografie (ERG) uitgevoerd om andere oogaandoeningen uit te sluiten. De diagnose wordt bevestigd door een bloedonderzoek, waaruit meestal blijkt dat de patiënt lijdt aan een vitamine A-tekort. Het is belangrijk om snel te diagnosticeren, omdat Bitot-vlekken verwijderd kunnen worden, maar terugkomen als de onderliggende aandoening niet adequaat wordt behandeld.

Behandeling van Bitot-vlekken

Bitot-vlekken zijn een belangrijk klinisch teken van een vitamine A-tekort. Vroege behandeling kan complicaties zoals blindheid en zelfs de dood voorkomen. Behandeling bestaat meestal uit het toedienen van vitamine A-supplementen. Het is essentieel om de juiste dosering te volgen, aangezien een overdosis vitamine A kan leiden tot ernstige bijwerkingen zoals hersenproblemen en de dood. Daarnaast wordt aangeraden om voedingsmiddelen te consumeren die rijk zijn aan vitamine A, zoals rozijnen, pruimen, en zwarte bessen (bosbessen). Meestal verdwijnen de Bitot-vlekken na één of twee doses van 200.000 IE vitamine A. Hoewel 100.000 IE ook effectief kan zijn, biedt 200.000 IE een langere bescherming en wordt deze dosering aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie.

Prognose

Met tijdige en adequate behandeling verdwijnen de Bitot-vlekken vaak snel en kunnen ernstige visuele problemen worden voorkomen. De prognose is over het algemeen goed zolang de onderliggende vitamine A-tekort of andere oorzaken adequaat worden behandeld.

Complicaties van Bitot-vlekken

Onbehandeld vitamine A-tekort kan leiden tot ernstige complicaties zoals:

• Hoornvlieszweren die het gezichtsvermogen kunnen bedreigen.
• Nachtblindheid die het dagelijks functioneren kan beïnvloeden.
• Ooginfecties als gevolg van een beschadigd hoornvlies.
• In extreme gevallen kan een ernstig vitamine A-tekort leiden tot blindheid of zelfs de dood.

Preventie van Bitot-vlekken

Om Bitot-vlekken en de bijbehorende vitamine A-tekort te voorkomen, is het belangrijk om een dieet te volgen dat rijk is aan vitamine A. Dit omvat het eten van voedingsmiddelen zoals lever, wortelen, zoete aardappelen, spinazie, en andere voedingsmiddelen die rijk zijn aan bètacaroteen. Daarnaast moeten kinderen in ontwikkelingslanden die risico lopen op ondervoeding worden voorzien van vitamine A-supplementen volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).