Wat is het syndroom van Korsakov?

Het syndroom van Korsakov is een aandoening die het gevolg is van overmatig alcoholgebruik en een tekort aan vitamine B1. De aandoening werd in 1187 ontdekt door psychiater Korsakov. Hoewel Korsakov geen dementie is heeft het wel kenmerken van dementie. Het grote verschil tussen dementie en Korsakov is dat dementie verergert en Korsakov stabiel kan blijven. Ongeveer 8.000-10.000 mensen in Nederland hebben het syndroom van Korsakov.

Hoe ontstaat Korsakov?

Korsakov ontstaat door hersenbeschadiging door het gebruik van alcohol in combinatie met slechte eetgewoontes. Je hoort weleens de uitspraak dat een biertje gelijk staat aan twee boterhammen. Uiteraard is dat niet zo, maar zo denkt het lichaam van een alcoholverslaafde wel. De alcoholverslaafde komt hierdoor in een neerwaartse spiraal: het gebruik van alcohol vermindert de eetlust, de alcoholverslaafde laat (gezond) voedsel staan en krijgt een tekort aan gezonde voedingsstoffen en vitamines. Korsakov is een neurologische aandoening die wordt veroorzaakt door een tekort aan vitamine B1. Door het tekort aan deze vitamine wordt er geen energie meer omgezet in de hersenen. Hierdoor raakt een gedeelte van de hersenen beschadigd. Dit gedeelte regelt vooral de lichaamstemperatuur, groei, eetlust, emoties en geheugenfuncties.

Ziekte van Wernicke

Korsakov wordt soms voorafgegaan door de ziekte van Wernicke. Dit is een neurologische aandoening die acuut ontstaat. Ook dit is het gevolg van het gebruik van veel alcohol en slechte voeding. Symptomen hiervan zijn verwardheid, loopstoornissen en oogspierverlammingen. Het is belangrijk dat de patiënt snel gezonde voeding en thiamine-injecties krijgt. Gebeurt dit niet, dan kan deze ziekte levensbedreigend zijn.

Symptomen van het syndroom van Korsakov

Het syndroom van Korsakov heeft veel verschillende kenmerken. Een standaard (onterecht!) beeld dat men heeft van een Korsakov-patiënt is een agressieve, vergeetachtige man met een moeilijk verleden. Uiteraard is geen enkele Korsakov-patiënt hetzelfde. We mogen ze dus absoluut niet allemaal in hetzelfde hokje plaatsen. Wel zullen we de meeste onderstaande symptomen terugzien bij een Korsakov-patiënt:

• Verwarde indruk
• Geheugenverlies: oude dingen blijven bewaard maar recente dingen worden vergeten (informatie van enkele minuten oud kan wel worden onthouden)
• Gebeurtenissen niet in chronologische volgorde kunnen plaatsen
• Problemen met oriëntatie
• Confabulatie: gaten in geheugen vullen met verzinsels, dit wordt ook wel ‘eerlijk liegen’ genoemd
• Loop- en evenwichtsstoornissen
• Gebrek aan initiatief
• Karakterveranderingen
• Snel paranoïde en depressief
• Ongewone oogbewegingen
• Spierzwakte
• Vermogen om te voelen en te ruiken kan verstoord zijn
• In ver gevorderd stadia: coma

Problemen op sociaal gebied

De gevolgen van Korsakov zijn heftig. Zo functioneren mensen met Korsakov bijvoorbeeld slechter. Ook voor de familie, vrienden en andere betrokkenen heeft dit ziektebeeld veel gevolgen. Iemand met Korsakov gedraagt zich anders, is vaak agressief, en gaat onverantwoordelijk om met financiën.

Daarnaast kunnen er nog meer lastige kenmerken zijn voor de omgeving. Een Korsakov-patiënt:

• vindt het moeilijk om afspraken na te komen.
• heeft slechte manieren of is niet sociaal aangepast.
• kan agressief reageren op vragen.
• kan erg veel liegen (confabuleren).
• is moeilijk te activeren.
• kan erg passief zijn.

Behandeling

Korsakov kan behandeld worden door het geven van aanvullende vitamines. Dit is om het tekort aan thiamine en vitamine B1 aan te vullen. Wanneer de aandoening vroeg is ontdekt kan de Korsakov-patiënt, door het aanvullen van vitamines, herstellen. Op deze manier kan de patiënt de alledaagse taken weer aanleren.

De meeste Korsakov-patiënten kunnen niet meer goed voor zichzelf zorgen. Je ziet daardoor dat de meeste patiënten worden opgenomen. Meestal gaan zij in de eerste instantie naar een (psychiatrisch) ziekenhuis. Ook zijn er aparte instellingen voor mensen met Korsakov. In een later stadium van Korsakov kun je ook denken aan een opname in een psychogeriatrisch verpleeghuis.

Overige feiten over Korsakov

• Meestal wordt het syndroom van Korsakov veroorzaakt door chronisch alcoholisme.
• Korsakov komt, net als alcoholmisbruik in het algemeen, meer bij mannen voor dan bij vrouwen.
• Korsakov ontstaat voornamelijk op een leeftijd tussen de 45 en 65 jaar.
• De meeste Korsakov-patiënten hebben 20-30 jaar stevig gedronken.
• Een Korsakov-patiënt heeft kans om eerder te overlijden. De belangrijkste oorzaken voor de dood bij een Korsakov-patiënt zijn zelfmoord en hart- en vaataandoeningen.