Ziekte van Wernicke/syndroom van Korsakov

De ziekte van Wernicke is in veel gevallen de voorganger van het syndroom van Korsakov. Beiden ziekten hebben soortgelijke symptomen en worden door een gebrek aan vitamine B1 veroorzaakt. Maar hoe is het mogelijk om een tekort van deze vitamine te hebben? Vaak zijn het alcoholisten die hiermee te maken krijgen. De lever is ernstig beschadigd waardoor opname van deze vitamine bemoeilijkt wordt. Ook eenzijdige of slechte voeding speelt een rol. Bij zwangere vrouwen ontstaat het soms door veelvuldig en ernstig braken of overgeven. Een behandeling is noodzakelijk, omdat de ziekte tot de dood kan leiden.

Wat is de ziekte van Wernicke?

De ziekte van Wernicke wordt ook wel het syndroom van Wernicke genoemd. Andere benamingen zijn poioncephalitas, haemorrhagica superior of encefalopathie van Wernicke. Vaak wordt het in verwarring gebracht met het syndroom van Korsakov. Deze twee ziekten komen vaak samen voor. In de meeste gevallen ontstaat eerst de ziekte van Wernicke en later het syndroom van Korsakov. We spreken dan ook wel van het syndroom van Wernicke-Korsakov. Dit is de reden dat deze twee benamingen vaak samen of door elkaar gebruikt worden.

De ziekte is vernoemd naar de Duitse neuroloog Carl Wernicke. De ziekte laat een aantal symptomen zien die als combinatie voorkomen. Het komt ook bij zwangere vrouwen vaker voor.

Oorzaken

De oorzaak voor de ziekte van Wernicke en het syndroom van Korsakov is een gebrek aan vitamine B1. Deze vitamine noemen we ook wel thiamine. Dit is een vitamine die in water oplosbaar is en voorkomt in voeding als gedroogde gist, vlees, gevogelte, melk, peulvruchten, granen (volkorenproducten) en noten. Het lichaam kan voor 5 tot 12 dagen aan vitamine B1 in het lichaam opslaan. Wanneer er vervolgens helemaal geen vitamine B1 meer wordt ingenomen, zal na ongeveer 12 tot 15 dagen de eerste verschijnselen optreden.

Een tekort aan vitamine B1 zien we vooral bij alcoholisten: mensen die overmatig alcohol consumeren. Deze mensen eten vaak erg eenzijdig en slecht. Bovendien beschadigt alcohol de lever, waardoor deze geen vitamine B1 meer kan omzetten. Hierdoor raakt er een tekort aan de vitamine.

Bij zwangere kan veelvuldig zwangerschapsbraken de oorzaak zijn voor vitaminetekort. We zien dit vooral bij vrouwen gedurende de eerste drie maanden van de zwangerschap. Bij ernstige misselijkheid en braken kan dit zelfs nog langer aan blijven houden. Sommige vrouwen houden geen enkel voedsel, maar ook geen drank meer binnen.

Symptomen

Er ontstaat een geheugenstoornis. Deze uit zich in vergeetachtigheid en moeite met de oriëntatie en tijdsbesef. Ook ontstaat er confabulatie. Dit is het vertellen van verhalen die sterk overdreven of zelfs niet waar zijn. Bij confabulatie moet er niet gedacht worden aan opzettelijk of ziekelijk liegen. Er is eerder sprake van onvermogen va het geheugen, waardoor verhalen al snel een andere wending krijgen of een eigen leven gaan leiden. Ook treden er oogspierverlammingen op. De beweging van het oog is dan verstoord. Hierdoor ontstaat er een slechts zicht of een dubbel beeld. Vaak ontstaan er ook tintelingen aan de huid. De handen en voeten voelen vaak minder goed aan of zijn zelfs pijnloos (gevoelloos).

De symptomen lijken veel op dementie, maar dit is het niet. Dementie is een sluimerende ziekte die niet terug te draaien is. De symptomen van de ziekte van Wernicke zijn wel te behandelen en te herstellen. Er ontstaan later aandachtsstoornissen en problemen met de concentratie. Soms treden er waanideeën op of hallucinaties (iets waarnemen dat er niet is). In ernstige gevallen raakt de patiënt in coma. Hierbij treedt er een diepe bewusteloosheid op. De ziekte kan tot de dood leiden.

Het verschil tussen deze twee?

Soms is het moeilijk om het verschil tussen beiden te herkennen. De ziekte van Wernicke kenmerkt zich door verwardheid, concentratieproblemen, problemen met de coördinatie en verlamming van de oogspieren. We zien vaak dat de patiënt onzuiver loopt en wartaal uitspreekt. Het syndroom van Korsakov kenmerkt zich door geheugenverlies, confabulatie (het verzinnen of aanvullen van verhalen), een waggelende gang of moeite met recht lopen, agressief gedrag en depressiviteit. Het syndroom van Korsakov volgt in ruim 90 procent van alle gevallen op de ziekte van Wernicke.

Veel patiënten hebben in de beginsituatie nog wel besef dat er iets aan de hand is. Wanneer het syndroom van Korsakov optreedt is vaak het besef van de ziekte verloren gegaan. Er wordt dan ook ontkent dat er iets mis is. Dit ziet men dan ook veel bij mensen die overmatig alcohol gebruiken: ze worden door de omgeving als lastig ervaren en willen niet behandeld worden. Hier is geen sprake van opzet, maar de patiënt is daadwerkelijk van mening dat er geen behandeling nodig is.

Behandeling en herstel

De behandeling is niet moeilijk en zorgt voor een snel herstel. Alcoholgebruik moet gestopt worden. Daarnaast wordt er vitamine B1 toegediend. Dit kan door middel van injecties. Goede voeding is belangrijk. Bij zwangerschapsbraken is het belangrijk dat dit aangepakt wordt met behulp van medicijnen, waardoor de misselijkheid afneemt. Sommige patiënten moeten opgenomen worden in een psychiatrisch ziekenhuis. Het probleem gaat hem bij de meeste patiënten zitten in het alcoholgebruik. Hiervoor wordt therapie gegeven, die soms erg lang kan duren.