Tularemie: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren
Tularemie is een bacteriële infectie die voornamelijk voorkomt bij in het wild levende knaagdieren en andere dieren. Mensen kunnen besmet raken door direct contact met geïnfecteerde dieren of hun weefsel, door een beet van een besmette teek of insect, of door het inademen van besmette deeltjes. Tularemie kan effectief worden behandeld, waardoor de prognose doorgaans zeer goed is. De bacterie die tularemie veroorzaakt, Francisella tularensis, is vernoemd naar de Amerikaanse bacterioloog Edward Francis, die de ziekte in 1928 ontdekte.- Synoniemen van tularemie
- Epidemiologie van tularemie
- Incidentie en prevalentie
- Geografische verspreiding
- Mortaliteit en morbiditeit
- Mechanisme
- Infectie en verspreiding
- Fysiopathologie
- Klinische presentatie
- Oorzaken: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren
- Risicofactoren
- Blootstelling aan dieren
- Insectenbeten
- Omgevingsfactoren
- Risicogroepen
- Jagers en landbouwwerkers
- Buitenwerkers en toeristen
- Gezondheidswerkers en dierenverzorgers
- Symptomen van tularemie
- Alarmsymptomen
- Koorts en algemene zwakte
- Pijnlijke lymfeklierzwelling
- Ademhalingssymptomen of longklachten
- Oogklachten en ulcera
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose van tularemie
- Genezing en behandeling
- Complicaties bij vertraagde behandeling
- Complicaties van tularemie
- Preventie van tularemie
- Praktische tips voor het leven met tularemie
- Volg de medische behandeling strikt op
- Bescherm jezelf tegen besmetting
- Zorg voor een goede hygiëne
- Monitor je gezondheid tijdens het herstel
- Zorg voor voldoende rust en herstel
- Wees voorzichtig met het omgaan met wilde dieren
- Misvattingen rond tularemie
- Tularemie komt alleen voor bij konijnen
- Tularemie is altijd ernstig en dodelijk
- Tularemie is alleen een risico voor mensen die in contact komen met dieren
- Tularemie komt alleen voor in afgelegen of landelijke gebieden
- Tularemie kan niet worden behandeld
- Tularemie is besmettelijk van mens op mens
Synoniemen van tularemie
Tularemie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:- chrysops-koorts
- hazenpest
- hertenkoorts
- konijnenkoorts
- lemmingkoorts
- Pahvant-vallei pest
- Yato-byo (Japan)
- ziekte van Ohara
Epidemiologie van tularemie
Tularemie is een zeldzame ziekte die voornamelijk voorkomt in Noord-Amerika, Europa en delen van Azië. In de Verenigde Staten wordt de ziekte vaker aangetroffen in Missouri, South Dakota, Oklahoma en Arkansas. Tularemie komt voornamelijk voor in landelijke gebieden over de hele wereld. Mannen zijn iets vaker getroffen dan vrouwen. Jongeren en mensen van middelbare leeftijd hebben een iets grotere kans om de ziekte op te lopen dan ouderen, vermoedelijk door hun grotere blootstelling aan buitenactiviteiten die het risico verhogen. De infectie komt het meest voor tijdens de warmere zomermaanden en in de vroege herfst.Incidentie en prevalentie
Tularemie komt in gematigde klimaten voor, met verhoogde incidentie in de lente en de zomer, wanneer mensen vaker buiten zijn en in contact komen met mogelijk besmette dieren. De incidentie varieert sterk, met enkele landen waar het zeldzaam is en andere, zoals de verenigde staten, waar periodieke uitbraken voorkomen.Geografische verspreiding
In noord-Amerika komt tularemie vooral voor in de verenigde staten, met name in de staten van de midwest en het westen. In europa en azië worden sporadische gevallen gemeld, met de hoogste incidentie in landen zoals zweden, frankrijk, en rusland. De ziekte komt vaak voor in gebieden met grote populaties van kleine zoogdieren, zoals konijnen en knaagdieren, die de belangrijkste dragers van de bacterie zijn.Mortaliteit en morbiditeit
De mortaliteit van tularemie is laag bij tijdige behandeling met antibiotica, maar zonder behandeling kan de ziekte ernstig verlopen en zelfs dodelijk zijn. De ziekte kan zich in verschillende vormen manifesteren, van mild tot ernstig, afhankelijk van de infectiedosis en het type infectie.Mechanisme
Tularemie wordt veroorzaakt door de bacterie francisella tularensis, die zich via verschillende routes verspreidt, waaronder direct contact met besmette dieren, insectenbeten, of door inhalatie van bacteriën uit besmette stoffen. De bacterie heeft een virulent mechanisme dat het in staat stelt zich in de gastheer te vermenigvuldigen en het immuunsysteem te ontwijken.Infectie en verspreiding
De infectie begint wanneer francisella tularensis het lichaam binnendringt via een wond, de ademhalingswegen of de ogen. Het komt vaak in contact met mensen via directe blootstelling aan besmette dieren, zoals konijnen, knaagdieren en vogels, of door beten van geïnfecteerde insecten, zoals teken en vliegen.Fysiopathologie
Na binnenkomst in het lichaam komt de bacterie in de bloedbaan terecht, waar het zich snel vermenigvuldigt. Het kan de lymfeklieren, longen, lever en milt infecteren, wat leidt tot ontstekingen en systemische ziekte. De bacterie kan ook intracellulair overleven, waardoor het moeilijk is voor het immuunsysteem om het effectief te bestrijden.Klinische presentatie
De symptomen van tularemie kunnen variëren, afhankelijk van het type infectie. Bij de meeste patiënten beginnen de symptomen abrupt, met koorts, koude rillingen, en algemene zwakte. In ernstige gevallen kan de infectie de longen, ogen, of lymfeklieren aantasten, wat kan leiden tot ademhalingsproblemen of pijnlijke zwellingen in de lymfeklieren.
Katten kunnen ook besmet raken met tularemie / Bron: George Ag., Flickr (CC BY-ND-2.0)Oorzaken: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren
Tularemie wordt veroorzaakt door de gramnegatieve bacterie Francisella tularensis. Deze bacterie komt vooral voor bij konijnen, hazen en knaagdieren, die vaak massaal sterven tijdens uitbraken. Ook vogels, schapen, en huisdieren zoals honden, katten en hamsters kunnen besmet raken. Verder kunnen teken, bijtende vliegen (zoals paardenvliegen) en muggen de infectie overdragen. Mensen kunnen tularemie oplopen door:- Direct contact met het weefsel van een besmet (dood) dier (meestal konijnen, muskusratten, bevers of eekhoorns), vooral via huidletsels.
- Beten van besmette teken, horzels of muggen.
- Het consumeren van besmet vlees (zeldzaam).
- Het inademen van besmette aerosolen of waterdruppels.
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans vergroten dat iemand tularemie oploopt. De belangrijkste risicofactoren zijn blootstelling aan besmette dieren of insecten, maar ook specifieke omgevingsomstandigheden en gedrag kunnen het risico verhogen.Blootstelling aan dieren
Mensen die in contact komen met wilde dieren, zoals jagers, trappers of mensen die werken in de landbouw of natuurbeheer, hebben een verhoogd risico op tularemie. Dieren, vooral konijnen, knaagdieren, en vogels, kunnen de bacterie dragen en deze overdragen via direct contact of hun uitwerpselen.Insectenbeten
Tularemie kan ook via insectenbeten worden overgedragen, vooral door teken of vliegen die besmet zijn met francisella tularensis. Degenen die zich vaak in bossen of graslanden bevinden, zoals wandelaars, kampeerders, of landbouwarbeiders, lopen een verhoogd risico.Omgevingsfactoren
Bepaalde omgevingen, zoals bossen, graslanden en gebieden met een overvloed aan wilde dieren, bieden een geschikte habitat voor de bacterie en kunnen het risico op blootstelling verhogen. Ook het werken met of het consumeren van besmet vlees kan bijdragen aan het risico.Risicogroepen
Sommige mensen hebben een verhoogd risico om tularemie op te lopen, vooral afhankelijk van hun blootstelling aan risicovolle omgevingen of gedragingen die de kans op infectie vergroten.Jagers en landbouwwerkers
Mensen die vaak in contact komen met wilde dieren, zoals jagers of landarbeiders, lopen een hoger risico op het oplopen van tularemie. Deze groepen kunnen de bacterie gemakkelijk overdragen door direct contact met besmette dieren of hun omgeving.Buitenwerkers en toeristen
Mensen die regelmatig tijd doorbrengen in natuurgebieden, zoals kampeerders, wandelaars, en toeristen die naar endemische gebieden reizen, kunnen in contact komen met besmette dieren of insecten en lopen zo een verhoogd risico.Gezondheidswerkers en dierenverzorgers
Gezondheidswerkers die in contact komen met geïnfecteerde patiënten, evenals dierenverzorgers die met besmette dieren werken, hebben een verhoogd risico op besmetting. Dit kan vooral een probleem zijn in gebieden waar tularemie endemisch is.De bacterie dringt het lichaam binnen via de huid, de ogen, de mond of de longen en is zeer besmettelijk.
Pijn op de borst kan voorkomen bij tularemie / Bron: Pexels, PixabaySymptomen van tularemie
De symptomen van tularemie verschijnen meestal binnen drie tot vijf dagen na blootstelling aan de bacterie, hoewel het bij sommige patiënten meerdere weken kan duren voordat de symptomen zich manifesteren. De ziekte begint vaak plotseling en de symptomen variëren afhankelijk van de route van infectie.Algemene symptomen
- Buikpijn
- Braken
- Diarree
- Gewichtsverlies
- Gevoel van gewrichtsstijfheid
- Gezwollen lymfeklieren en pijnlijke lymfeklieren
- Hoofdpijn
- Keelpijn
- Koorts
- Kortademigheid
- Mondzweren
- Ontstoken amandelen (tonsillitis)
- Rillingen
- Een rode vlek op de huid die uitgroeit tot een pijnlijke zweer (ulcus)
- Spierpijn
- Uitputting
- Zweten
Oogsymptomen
Wanneer de infectie de ogen aantast, kunnen de volgende symptomen optreden:
- Gezwollen oog
- Geïrriteerd oog
- Pijnlijk oog
- Rood oog
- Tranend oog
- Een zweer aan de binnenkant van het ooglid
- Gevoeligheid voor licht (de medische term hiervoor is fotofobie)
Sommige patiënten ontwikkelen ook een longontsteking (pneumonie) na het inademen van besmette deeltjes. Symptomen hiervan omvatten een droge hoest, ademhalingsproblemen en pijn op de borst. Deze vorm van de ziekte komt vaker voor op Martha's Vineyard, waar de bacterie aanwezig is bij konijnen, wasberen en stinkdieren. Zelden kan de ziekte gepaard gaan met een vergrote milt (splenomegalie) of een vergrote lever (hepatomegalie).
Alarmsymptomen
Tularemie kan zich op verschillende manieren presenteren, afhankelijk van de route van infectie en de getroffen organen. Vroege detectie van alarmsymptomen is cruciaal voor een succesvolle behandeling.Koorts en algemene zwakte
Een van de eerste symptomen van tularemie is vaak een plotselinge koorts, gevolgd door extreme vermoeidheid en algemene zwakte. De koorts kan hoog oplopen, wat een indicatie is van de systemische aard van de infectie.Pijnlijke lymfeklierzwelling
Een veelvoorkomend symptoom van tularemie is pijnlijke zwelling van de lymfeklieren, vooral in de oksels, lies of nek. Dit wordt vaak geassocieerd met de bacteriële infectie die zich naar de lymfeklieren heeft verspreid.Ademhalingssymptomen of longklachten
In gevallen waarbij de infectie de longen aantast, kunnen ademhalingssymptomen zoals hoesten, kortademigheid en pijn op de borst optreden. Dit wordt vaak gezien bij de pneumonische vorm van tularemie, die ernstiger is.Oogklachten en ulcera
In zeldzamere gevallen kan tularemie de ogen infecteren, wat kan leiden tot conjunctivitis, oogpijn en zwelling. Ook kunnen zweren op de huid of mond ontstaan bij sommige patiënten.Diagnose en onderzoeken
Diagnostisch onderzoekWanneer een patiënt vermoedt dat hij mogelijk is blootgesteld aan tularemie, is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken. De arts zal doorgaans een volledig bloedonderzoek uitvoeren en mogelijk een thoraxfoto (radiologisch onderzoek van de borstkas) maken. De diagnose kan echter moeilijk te stellen zijn door de zeldzaamheid van de ziekte en de variabiliteit van de symptomen.
Differentiële diagnose
De arts kan tularemie verwarren met andere aandoeningen of syndromen, zoals:
- Chlamydiainfecties
- Difterie (besmettelijke bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
- Bacteriële of schimmelinfecties van het hart (endocarditis)
- Een legionella-infectie (veteranenziekte: ernstige longaandoening door bacteriën in water)
- Epstein-Barr-virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen)
- Malaria
- Psittacose
- Q-koorts (bacteriële infectie met milde griepachtige symptomen of ernstige symptomen aan longen en/of lever)
- De ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid, hart, hersenen, spieren en/of gewrichten)
Behandeling
Tularemie kan effectief worden behandeld met antibiotica. De behandeling duurt meestal tussen de 10 en 21 dagen, afhankelijk van de ernst van de ziekte en de gebruikte medicatie. De meeste patiënten herstellen volledig met een juiste en tijdige behandeling.Prognose van tularemie
De prognose van tularemie is meestal goed met een tijdige behandeling, maar de ziekte kan ernstig zijn bij vertraagde diagnose of onvoldoende behandeling. Zonder antibiotica kan tularemie dodelijk zijn.Genezing en behandeling
Met tijdige behandeling, meestal met antibiotica zoals gentamicine of doxycycline, kunnen patiënten volledig herstellen van tularemie. De meeste mensen herstellen volledig binnen enkele weken na de behandeling.Complicaties bij vertraagde behandeling
Als de behandeling wordt vertraagd, kunnen ernstige complicaties optreden, zoals sepsis, longfalen of permanente schade aan de lymfeklieren of andere organen. Dit benadrukt het belang van een snelle diagnose en behandeling.Complicaties van tularemie
Tularemie kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:- Botinfectie (osteomyelitis)
- Hersenvliesontsteking (meningitis)
- Endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
- Pericarditis (ontsteking van het hartzakje)
- Longontsteking (pneumonie)
- Longabces
- Rhabdomyolyse (spierafbraak)
- Nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie), mogelijk vereist hemodialyse
- Ophoesten van bloed
- Appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm)
- Perisplenitis (ontsteking van het weefsel rond de milt)
- Guillain-Barré-syndroom (auto-immuunziekte die zenuwen aantast)
- Hepatitis (ontsteking van de lever)
- Bloedvergiftiging (sepsis)
Preventie van tularemie
Hoewel tularemie niet altijd volledig te voorkomen is, kunnen de volgende maatregelen helpen om het risico op infectie te verminderen:- Vermijd contact met wilde dieren en hun weefsel, vooral als ze dood zijn.
- Draag beschermende kleding, zoals handschoenen, bij het hanteren van dieren of het villen van wilde dieren.
- Gebruik insectenwerende middelen om beten van teken, horzels en muggen te voorkomen.
- Zorg ervoor dat vlees goed gekookt is voordat het wordt gegeten, om het risico van besmetting te verminderen.
- Voorkom het inademen van mogelijk besmette aerosolen door het dragen van een mondmasker in risicovolle omgevingen.
