Autisme herkennen bij kinderen van verschillende leeftijden

Autisme is een aangeboren stoornis die meestal al tot uiting komt bij (jonge) kinderen. Kinderen met autisme ontwikkelen zich anders dan kinderen zonder autisme. Ze zien en ervaren de wereld heel anders dan kinderen zonder autisme. Op het gebied van sociale en emotionele ontwikkeling blijven kinderen met autisme vaak achter. Autistische kinderen zien vaak veel meer details en hebben moeite om al die details samen te voegen tot één logisch geheel. Het herkennen van gezichtsuitdrukkingen en emoties vinden ze vaak lastig. Bij de geboorte is nog niet te zien of te merken dat een kind mogelijk autisme heeft. Dat komt in de loop van de ontwikkeling tot uiting. Bij het ene kind gaat dit sneller dan bij het andere, maar ook de aard en ernst van de stoornissen kunnen verschillen.

Hoe ervaren kinderen met autisme de wereld?

Een kind dat autisme heeft, krijgt veel informatie binnen. Kinderen zonder autisme zijn in staat om deze informatie goed te filteren en bepalen bijna automatisch wat voor hen belangrijk is. Een kind met autisme krijgt dezelfde prikkels binnen, maar vindt het lastig om onderscheid te maken welke van deze prikkels op een bepaald moment belangrijk zijn. In de klas vangt een autistisch kind bijvoorbeeld het geluid van een fluisterend groepje kinderen tijdens de les even hard op als de les van de juf of meester. Vaak komen daar nog geluiden en indrukken van buiten bij, zoals voorbijrijdende auto’s, kwetterende vogels of pratende mensen. Kinderen met autisme kunnen zich dan moeilijk focussen op hetgeen wat op dat moment belangrijk voor hen is: in dit geval de les van de juf of meester.

Autistische kinderen voelen zich niet begrepen

Kinderen met autisme weten niet goed wat er van hen verwacht wordt of wat er komen gaat. In de omgang met andere kinderen en ouders begrijpen ze vaak niet wat iemand van ze wil, waarom iemand iets zegt en hebben ze moeite om gezichtsuitdrukkingen te herkennen en te ontcijferen. Het leven voor een kind met autisme verloopt chaotisch. Om voor zichzelf toch orde in deze chaos te scheppen, hechten ze vaak veel waarde aan bepaalde handelingen en gebeurtenissen.

Herkennen van autisme bij kinderen van verschillende leeftijden

Autisme openbaart zich bij het ene kind eerder dan het andere, of de symptomen worden niet eerder als zodanig herkend door de ouders, familie en docenten. Toch is het van groot belang voor het kind en de directe omgeving om autisme zo vroeg mogelijk te herkennen. Hiermee kan een nog verder vertraagde ontwikkeling van het kind voorkomen worden. Bekijk een lijst met kenmerken en symptomen van autisme bij kinderen van verschillende leeftijden.

Symptomen van autisme bij kinderen tot 2 jaar

• Niet lachen naar de ouders
• Geen oogcontact maken
• Geen behoefte hebben aan genegenheid
• Niet reageren op het vertrek van de ouders
• Ouders en anderen niet begroeten of uit willen zwaaien

Baby's en heel jonge kinderen met autisme of een autisme verwante stoornis vertonen afwijkend gedrag ten opzichte van kinderen zonder autisme. Het is als ouder belangrijk om zo vroeg mogelijk aan te geven dat er vermoedens zijn van een ontwikkelingsstoornis. Dat kan zelfs al op het consultatiebureau, wanneer de bovenstaande symptomen herkend worden. Hoe eerder een diagnose gesteld kan worden, des te beter het kind begeleid kan worden. Dit komt de ontwikkeling ten goede. Toch beseffen veel ouders pas na de eerste verjaardag echt dat er iets mis is, wanneer het kind niet zo gaat praten als bij leeftijdsgenootjes het geval is.

Symptomen van autisme bij kinderen vanaf 2 jaar

• Geen behoefte hebben aan contact met andere kinderen
• Obsessief bezig zijn met bepaald speelgoed
• Dwangmatig terugkerende handelingen
• Op en neer wiegen
• Slechte ontwikkeling van taalgevoel
• Dingen letterlijk nemen
• Niet of nauwelijks reageren op pijn
• Niet of slecht reageren op de eigen naam
• Overgevoeligheid voor geluiden

Als kinderen wat ouder worden, is het herkennen van de symptomen van autisme wat gemakkelijker. Dit uit zich vooral in problemen met het spelen en de omgang met andere kinderen. Er is een duidelijke vertraging in de ontwikkeling en moeite met communicatie. Het is goed om te kijken naar de ontwikkeling van leeftijdsgenootjes en die te vergelijken met het kind waarbij vermoedens van autisme bestaan. Als de vertraging van de ontwikkelingen voorkomt in combinatie met de andere kenmerken van autisme, dan is het een goed idee om het kind te laten onderzoeken.

Symptomen van autisme bij oudere kinderen

• Afwijkend gebruik van klemtonen en woordgebruik
• Moeite met relaties met leeftijdgenoten
• Rigide en star gedrag
• Onhandige, houterige motoriek
• Het vaak herhalen van woorden en zinnen
• Verwisselen van de woorden ‘jij’ en ‘ik’
• Het verzinnen van nieuwe (spreek)woorden
• Moeite met eten en slapen
• Woede-uitbarstingen en agressief gedrag

De kenmerken van autisme worden steeds duidelijker naarmate het kind ouder wordt, hoewel het soms nog steeds lastig kan zijn om de symptomen als zodanig te herkennen. Zo kan het kind bijvoorbeeld erg verlegen of teruggetrokken zijn, of juist erg agressief naar de ouders en andere kinderen. Naarmate een kind ouder wordt, moet het in staat zijn om duidelijk te kunnen communiceren, zonder werkwoorden verkeerd te gebruiken. Een van de beste indicatoren van autisme is onjuist spraakgebruik, terwijl dat bij andere kinderen van dezelfde leeftijd al veel beter ontwikkeld is.

Symptomen een teken van herkenning?

Herken je meerdere van deze symptomen bij een kind? Dan bestaat de kans dat er sprake is van een vorm van autisme. Niet alle kinderen vertonen dezelfde symptomen of slechts een deel ervan. In dat geval wordt niet gesproken van autisme, maar van een autisme verwante stoornis (ASS).

Autisme of achterstand in de ontwikkeling

Doordat autisme moeilijk te herkennen is en het vaak gezien wordt als een achterstand in de ontwikkeling die nog wel bij zal trekken, wordt de definitieve diagnose vaak pas op latere leeftijd gesteld. Het genezen van autisme is niet mogelijk, maar het kind kan ermee leren omgaan door vaardigheden te leren waarmee het goed kan functioneren in de eigen en sociale omgeving. Het tijdig signaleren van de bovenstaande symptomen is daarom van groot belang voor zowel de ouder(s) als het kind.