Mowat-Wilson syndroom: Symptomen aan gezicht en hersenen

Door een verandering in een gen komen sommige baby’s ter wereld met het Mowat-Wilson syndroom. Deze zeldzame aandoening brengt voornamelijk symptomen aan de darmen, het gezicht en de hersenen met zich mee die tot stand komen in de kindertijd. Obstipatie, een kenmerkend gezicht, een ontwikkelingsachterstand en een mentale beperking zijn bijvoorbeeld enkele tekenen van de ziekte, maar vele andere symptomen behoren tot de mogelijkheden. Veelal is een multidisciplinaire benadering nodig en dit zowel op het vlak van diagnostiek als op het vlak van behandeling. De ziekte genezen is niet mogelijk, maar tal van therapieën zijn beschikbaar om de patiënten en omgeving zo goed mogelijk te ondersteunen. De artsen Mowat en Wilson beschreven de aandoening voor het eerst in de medische literatuur in 2003.

• Synoniemen Mowat-Wilson syndroom
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken aandoening
• Symptomen aan darmen, gezicht en hersenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van diverse afwijkingen

Synoniemen Mowat-Wilson syndroom

Het Mowat-Wilson syndroom (MWS) kent een aantal andere bewoordingen:

• microcefalie, verstandelijke handicap en verschillende gezichtskenmerken, met of zonder ziekte van Hirschsprung
• ziekte van Hirschsprung-verstandelijke handicap-syndroom

Epidemiologie ziekte

Sinds het beschrijven van de ziekte zijn enkele honderden patiënten gerapporteerd in de medische literatuur. Mogelijk is dit aantal hoger omdat niet alle kinderen met deze symptomen een juiste diagnose gekregen hebben. Volgens Kinderneurologie.eu zijn jongens vaker dan meisjes aangetast door het Mowat-Wilson syndroom. Erfelijkheid.nl spreekt verder over een geschatte prevalentie van 1 op de 50.000-70.000 patiënten wereldwijd. Verdere epidemiologische informatie van het Mowat-Wilson syndroom is niet gevonden in de geraadpleegde literatuur.

Oorzaken aandoening

Genmutatie

Het Mowat-Wilson syndroom komt tot stand door mutaties (wijzigingen) in het ZEB2-gen op chromosoom 2. Dit gen zorgt ervoor dat een eiwit gevormd wordt, dat essentieel is bij de vorming van vele organen en weefsels voor de geboorte. Het gen is vooral verantwoordelijk voor een goede vorming van het zenuwstelsel, het spijsverteringskanaal, de gelaatstrekken, het hart en andere organen. Bij het Mowat-Wilson syndroom werkt één exemplaar van het bewuste gen niet of wordt dit verwijderd, maar het is ook mogelijk dat een abnormaal kort en niet werkende versie van het ZEB2-eiwit tot stand komt bij de genmutatie. Hierdoor vormen organen en weefsels zich niet goed, hetgeen leidt tot de variabele symptomenreeks van het Mowat-Wilson syndroom.

Overerving

Af en toe is de overervingswijze autosomaal dominant, maar meestal ontstaat de genmutatie spontaan na de bevruchting van de zaadcel met de eicel.

Symptomen aan darmen, gezicht en hersenen

Bij het Mowat-Wilson syndroom komen bij gezichtsafwijkingen, een mentale beperking, een ontwikkelingsstoornis, darmstoornissen en/of andere afwijkingen tot stand die variëren in ernst maar ook in het aantal aanwezige symptomen. Sommige patiënten lijden niet aan alle hoofdkenmerken maar lijden toch aan de ziekte. De aandoening is voorts aangeboren, maar de meeste kenmerken zijn pas enkele maanden tot jaren na de geboorte duidelijk.

Darmen

De ziekte van Hirschprung (ontbrekende zenuwcellen aan het einde van de dikke darm) treedt op bij meer dan de helft van de patiënten die getroffen zijn met het Mowat-Wilson syndroom. Deze darmaandoening kenmerkt zich met ernstige obstipatie, een darmobstructie en een vergroting van de dikke darm (toxisch megacolon). Sommige patiënten lijden niet aan de ziekte van Hirschprung, maar zij lijden dan bijvoorbeeld wel aan chronische obstipatie.

Gezicht

Afwijkingen aan het gezicht zijn typerend bij kinderen met dit syndroom, en de kenmerken komen nog meer naar voor naarmate het kind veroudert. Het gezicht heeft een vierkante vorm. De ogen staan verder ver uit elkaar, hetgeen in medische termen gekend is als “oculair hypertelorisme”, maar ze liggen ook dieper dan normaal in de oogkas. Voorts is de neusbrug breed en de neuspunt is afgerond. Oorafwijkingen zijn gemeld. Ook de kin is opvallend; deze is puntig en steekt een beetje naar voren. De wenkbrauwen zijn bovendien groot of abnormaal gevormd. Bij volwassen patiënten met het Mowat-Wilson syndroom is het gezicht eerder langwerpig, met dikke wenkbrauwen en een uitgesproken kin en kaak. De mond is verder geopend en lacht. Ondanks de gezichtsafwijkingen hebben de getroffen patiënten een meestal vriendelijke en gelukkige persoonlijkheid.

Hersenen

De hersenen zijn ook aangetast. Dit is al duidelijk bij de geboorte waarbij de baby’s met een lage spierspanning (hypotonie) ter wereld komen; ze zijn bijgevolg erg slap in de spieren. Daarnaast is sprake van een ongewoon klein hoofd bij patiënten met deze ziekte (microcefalie). Een milde tot ernstige mentale handicap komt verder tot stand. Hierdoor is het spraakvermogen afwezig of ernstig aangetast. De meeste patiënten zijn slechts in staat om enkele woorden uit te spreken. Wel begrijpen ze vaak anderen. Communiceren is verder soms wel mogelijk door middel van gebarentaal. Sommige patiënten leren wel wat spreken, maar dit gebeurt op een later dan normaal tijdstip namelijk pas in het midden van de kindertijd of later. De motorische ontwikkeling is tevens vertraagd, waardoor rollen, zitten, staan en lopen ook later dan normaal plaatsvindt.

Andere symptomen
Niet altijd treden uitsluitend afwijkingen aan het gezicht, de darmen en de hersenen op. Ook andere kenmerken zijn mogelijk bij de ziekte, zoals:

• afwijkingen aan de urinewegen, nieren en genitaliën zoals hypospadie (uitmonding van de plasbuis aan de onderkant van de penis)
• epileptische aanvallen
• gedragsproblemen zoals zelfverwonding en hyperactiviteit
• handafwijkingen
• hartafwijkingen
• huidkleurafwijkingen
• infecties aan oren en luchtwegen
• oogproblemen (zelden) zoals microftalmie (kleiner dan normale ogen), netvliesafwijkingen, irisafwijkingen (problemen met het regenboogvlies), scheelzien, hangende oogleden (ptosis), cataract (staar: troebele ooglens), een wazig gezichtsvermogen
• skeletafwijkingen zoals een kort gestalte, een zijdelingse kromming van de wervelkolom (scoliose), platvoeten, …
• slaapproblemen
• tandafwijkingen (zelden)
• voedingsproblemen

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De meeste kinderen met dit syndroom krijgen in de vroege kindertijd meerdere onderzoeken omdat dan de symptomen tot uiting komen. Het kenmerkende uiterlijk, de ontwikkelingsachterstand en de mentale beperking vormen vaak een vermoeden van deze aandoening.

De arts voert een MRI-scan uit om de hersenproblemen te identificeren en andere aandoeningen uit te sluiten. Hierbij bemerkt hij vaak de afwezigheid of onderontwikkeling van het corpus callosum (de hersenbalk). Vaak zijn een bloedonderzoek en urineonderzoek nodig om een stofwisselingsziekte uit te sluiten. Lijdt de patiënt aan epileptische aanvallen, dan zet de arts een hersenfilmpje (elektro-encefalografie) in om de hersenfunctie te controleren. Verder krijgen kinderen met oogklachten een oogonderzoek. Een KNO-arts bestudeert eventuele oorinfecties en voert een gehooronderzoek uit. Hartafwijkingen zijn opspoorbaar door een cardioloog. Bij problemen aan de urinewegen volgt een onderzoek door een uroloog. Verder is een orthopedist beschikbaar voor het identificeren van skeletafwijkingen. Sommige kinderen lijden aan tandafwijkingen en een grondig tandonderzoek is dan vereist. De bevestiging van de aanwezigheid van het Mowat-Wilson syndroom gebeurt door middel van een genetisch onderzoek. Voor ouders met een aangetast kind is een prenatale diagnose voor de ziekte beschikbaar.

Differentiële diagnose

De ziektesymptomen van het Mowat-Wilson syndroom doen soms denken aan het klinisch beeld van het Angelman-syndroom, waarbij eveneens symptomen aan de hersenen en het uiterlijk optreden. Ook het Pitt-Hopkins-syndroom (ziekte met afwijkingen aan het gezicht en de hersenen), Goldberg-Shprintzen megacolon en het Smith-Lemli-Opitz syndroom vormen differentiële diagnoses voor de ziekte.

Behandeling

Een genezing bestaat niet voor het Mowat-Wilson syndroom, maar de arts is wel in staat om de symptomen ondersteunend te behandelen. Bij darmproblemen en epileptische aanvallen zet de arts vaak medicijnen in. Fysiotherapie, ergotherapie en logopedie vormen de sleutel voor het stimuleren van de ontwikkeling, aanpassingen en hulpmiddelen voor het kind en het leren communiceren. Antibiotica zijn verder inzetbaar bij infecties. Operatieve ingrepen zijn nodig bij afwijkingen aan de darmen, al zijn soms ook andere operaties nodig.

Prognose van diverse afwijkingen

Veel patiënten met het Mowat-Wilson syndroom volgen speciaal onderwijs omdat ze kampen met ernstige leerstoornissen. De mortaliteit en morbiditeit zijn bij kinderen met dit syndroom variabel en hangen af van de ernst van de aangeboren afwijkingen. De vooruitzichten variëren bijgevolg per patiënt. In de medische literatuur is in 2007 een patiënt genoteerd van dertig jaar oud (toen de oudste patiënt met de ziekte) die hulp nodig had bij de dagelijkse activiteiten. Anderzijds zijn in de medische literatuur reeds patiënten gerapporteerd die in de kindertijd zijn overleden.