Mowat-Wilson syndroom: Symptomen aan gezicht en hersenen

Door een verandering in een gen komen sommige baby’s ter wereld met het Mowat-Wilson syndroom. Deze zeldzame aandoening brengt voornamelijk symptomen aan de darmen, het gezicht en de hersenen met zich mee die tot stand komen in de kindertijd. Obstipatie, een kenmerkend gezicht, een ontwikkelingsachterstand en een mentale beperking zijn bijvoorbeeld enkele tekenen van de ziekte, maar vele andere symptomen behoren tot de mogelijkheden. Veelal is een multidisciplinaire benadering nodig, zowel op het vlak van diagnostiek als op het vlak van behandeling. Genezing van de ziekte is niet mogelijk, maar tal van therapieën zijn beschikbaar om de patiënten en hun omgeving zo goed mogelijk te ondersteunen. De artsen Mowat en Wilson beschreven de aandoening voor het eerst in de medische literatuur in 2003.

• Synoniemen Mowat-Wilson syndroom
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken aandoening
• Symptomen aan darmen, gezicht en hersenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van diverse afwijkingen
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen Mowat-Wilson syndroom

Het Mowat-Wilson syndroom (MWS) kent een aantal andere bewoordingen:

• microcefalie, verstandelijke handicap en verschillende gezichtskenmerken, met of zonder ziekte van Hirschsprung
• ziekte van Hirschsprung-verstandelijke handicap-syndroom

Epidemiologie ziekte

Sinds het beschrijven van de ziekte zijn enkele honderden patiënten gerapporteerd in de medische literatuur. Mogelijk is dit aantal hoger omdat niet alle kinderen met deze symptomen een juiste diagnose hebben gekregen. Volgens Kinderneurologie.eu zijn jongens vaker dan meisjes aangetast door het Mowat-Wilson syndroom. Erfelijkheid.nl spreekt verder over een geschatte prevalentie van 1 op de 50.000-70.000 patiënten wereldwijd. Verdere epidemiologische informatie over het Mowat-Wilson syndroom is niet gevonden in de geraadpleegde literatuur.

Oorzaken aandoening

Genmutatie

Het Mowat-Wilson syndroom ontstaat door mutaties (wijzigingen) in het ZEB2-gen op chromosoom 2. Dit gen is verantwoordelijk voor de productie van een eiwit dat essentieel is voor de vorming van vele organen en weefsels tijdens de ontwikkeling voor de geboorte. Het gen speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van het zenuwstelsel, het spijsverteringskanaal, de gelaatskenmerken, het hart en andere organen. Bij het Mowat-Wilson syndroom functioneert één exemplaar van het gen niet goed of is het verwijderd, of er ontstaat een abnormaal kort en niet-functionerend versie van het ZEB2-eiwit. Dit leidt tot een slechte ontwikkeling van organen en weefsels, wat resulteert in de variabele symptomen van het Mowat-Wilson syndroom.

Overerving

De overervingswijze is soms autosomaal dominant, maar meestal ontstaat de genmutatie spontaan na de bevruchting van de zaadcel met de eicel.

Symptomen aan darmen, gezicht en hersenen

Bij het Mowat-Wilson syndroom komen afwijkingen voor aan het gezicht, een mentale beperking, een ontwikkelingsstoornis, darmstoornissen en/of andere afwijkingen. Deze symptomen variëren in ernst en aantal. Sommige patiënten vertonen niet alle hoofdkenmerken, maar lijden toch aan de aandoening. De ziekte is aangeboren, maar de meeste symptomen worden pas enkele maanden tot jaren na de geboorte duidelijk.

Darmen

De ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen aan het einde van de dikke darm) komt voor bij meer dan de helft van de patiënten met het Mowat-Wilson syndroom. Deze darmaandoening kenmerkt zich door ernstige obstipatie, een darmobstructie en een vergroting van de dikke darm (toxisch megacolon). Sommige patiënten hebben geen ziekte van Hirschsprung, maar lijden alsnog aan chronische obstipatie.

Gezicht

Gezichtsafwijkingen zijn kenmerkend voor kinderen met dit syndroom en worden meestal meer uitgesproken naarmate het kind ouder wordt. Het gezicht heeft een vierkante vorm. De ogen staan verder uit elkaar, wat bekend staat als "oculair hypertelorisme", en liggen ook dieper in de oogkas dan normaal. De neusbrug is breed en de neuspunt is afgerond. Oorafwijkingen zijn gemeld. De kin is puntig en steekt een beetje naar voren, terwijl de wenkbrauwen groot of abnormaal gevormd zijn. Bij volwassen patiënten met het Mowat-Wilson syndroom is het gezicht eerder langwerpig, met dikke wenkbrauwen en een uitgesproken kin en kaak. De mond is vaak open en lacht. Ondanks de gezichtsafwijkingen hebben de getroffen patiënten meestal een vriendelijke en gelukkige persoonlijkheid.

Hersenen

De hersenen zijn ook aangetast. Dit is vaak al duidelijk bij de geboorte, waarbij de baby’s met een lage spierspanning (hypotonie) ter wereld komen en erg slap zijn. Daarnaast is er sprake van een ongewoon klein hoofd bij patiënten met deze ziekte (microcefalie). Een milde tot ernstige mentale handicap komt vaak voor, wat kan leiden tot een afwezigheid of ernstige aantasting van het spraakvermogen. De meeste patiënten kunnen slechts enkele woorden uitspreken, hoewel ze vaak goed begrijpen wat anderen zeggen. Communicatie kan ook plaatsvinden via gebarentaal. Sommige patiënten leren later spreken, vaak pas midden in de kindertijd of later. De motorische ontwikkeling is vertraagd, waardoor rollen, zitten, staan en lopen later plaatsvinden dan normaal.

Andere symptomen

Niet alle patiënten vertonen uitsluitend afwijkingen aan het gezicht, de darmen en de hersenen. Andere mogelijke symptomen van de ziekte zijn:

• afwijkingen aan de urinewegen, nieren en genitaliën zoals hypospadie (uitmonding van de plasbuis aan de onderkant van de penis)
• epileptische aanvallen
• gedragsproblemen zoals zelfverwonding en hyperactiviteit
• handafwijkingen
• hartafwijkingen
• huidkleurafwijkingen
• infecties aan oren en luchtwegen
• oogproblemen (zelden) zoals microftalmie (kleiner dan normale ogen), netvliesafwijkingen, irisafwijkingen (problemen met het regenboogvlies), scheelzien, hangende oogleden (ptosis), cataract (staar: troebele ooglens), een wazig gezichtsvermogen
• skeletafwijkingen zoals een kort gestalte, een zijdelingse kromming van de wervelkolom (scoliose), platvoeten, …
• slaapproblemen
• tandafwijkingen (zelden)
• voedingsproblemen

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De meeste kinderen met dit syndroom ondergaan in de vroege kindertijd meerdere onderzoeken omdat de symptomen dan duidelijk worden. Het kenmerkende uiterlijk, de ontwikkelingsachterstand en de mentale beperking geven vaak aanleiding tot de vermoedelijke diagnose van deze aandoening.

De arts voert een MRI-scan uit om hersenproblemen te identificeren en andere aandoeningen uit te sluiten. Hierbij wordt vaak de afwezigheid of onderontwikkeling van het corpus callosum (de hersenbalk) opgemerkt. Vaak zijn een bloedonderzoek en urineonderzoek nodig om stofwisselingsziekten uit te sluiten. Indien de patiënt epileptische aanvallen heeft, zal de arts een hersenfilmpje (elektro-encefalografie) uitvoeren om de hersenfunctie te controleren. Kinderen met oogklachten ondergaan een oogonderzoek. Een KNO-arts onderzoekt eventuele oorinfecties en voert een gehooronderzoek uit. Hartafwijkingen worden opgespoord door een cardioloog. Bij problemen aan de urinewegen volgt een onderzoek door een uroloog. Een orthopedist kan skeletafwijkingen identificeren. Sommige kinderen hebben tandafwijkingen, waarvoor een grondig tandonderzoek nodig is. De bevestiging van het Mowat-Wilson syndroom gebeurt door middel van genetisch onderzoek. Voor ouders met een aangetast kind is een prenatale diagnose beschikbaar.

Differentiële diagnose

De symptomen van het Mowat-Wilson syndroom kunnen lijken op die van andere aandoeningen zoals het Angelman-syndroom, dat eveneens symptomen van de hersenen en uiterlijk vertoont. Andere differentiële diagnoses zijn het Pitt-Hopkins-syndroom (ziekte met afwijkingen aan het gezicht en de hersenen), Goldberg-Shprintzen megacolon en het Smith-Lemli-Opitz syndroom.

Behandeling

Een genezing van het Mowat-Wilson syndroom bestaat niet, maar de arts kan de symptomen ondersteunend behandelen. Bij darmproblemen en epileptische aanvallen worden vaak medicijnen voorgeschreven. Fysiotherapie, ergotherapie en logopedie zijn cruciaal voor het stimuleren van de ontwikkeling, het aanpassen van hulpmiddelen voor het kind en het leren communiceren. Antibiotica kunnen worden ingezet bij infecties. Operatieve ingrepen zijn soms nodig voor afwijkingen aan de darmen en mogelijk ook voor andere problemen.

Prognose van diverse afwijkingen

Veel patiënten met het Mowat-Wilson syndroom volgen speciaal onderwijs vanwege ernstige leerstoornissen. De mortaliteit en morbiditeit variëren bij kinderen met dit syndroom en zijn afhankelijk van de ernst van de aangeboren afwijkingen. De vooruitzichten verschillen per patiënt. In de medische literatuur is in 2007 een patiënt van dertig jaar oud gerapporteerd (toen de oudste patiënt met de ziekte) die hulp nodig had bij de dagelijkse activiteiten. Anderzijds zijn er ook patiënten gerapporteerd die in de kindertijd zijn overleden.

Complicaties

Bij het Mowat-Wilson syndroom kunnen verschillende complicaties optreden, afhankelijk van de ernst en variëteit van de symptomen. Deze complicaties omvatten:

Darmcomplicaties

• Ziekte van Hirschsprung: Ernstige obstructie van de dikke darm door ontbrekende zenuwcellen kan leiden tot levensbedreigende darmobstructie en infecties zoals enterocolitis.
• Chronische obstipatie: Kan leiden tot pijnlijke en ongemakkelijke episodes van verstopping en complicaties zoals fecale impactie of buikpijn.

Neurologische complicaties

• Epileptische aanvallen: Kan variëren van milde tot ernstige aanvallen die de kwaliteit van leven beïnvloeden en bijkomende behandelingen vereisen.
• Mentale beperking: Kan leiden tot aanzienlijke beperkingen in de cognitieve en motorische ontwikkeling, wat invloed heeft op de dagelijkse functies en zelfredzaamheid.

Hartaandoeningen

Mogelijke complicaties zoals structurele afwijkingen kunnen leiden tot problemen met de hartfunctie en de noodzaak voor cardiovasculaire monitoring en interventie.

Oogproblemen

Problemen zoals wazig gezichtsvermogen, cataract (staar), en oogproblemen kunnen de visuele ontwikkeling en dagelijkse activiteiten beïnvloeden.

Skeletafwijkingen

Skeletproblemen zoals kort gestalte, scoliose, en andere skeletafwijkingen kunnen leiden tot fysieke beperkingen en vereisen orthopedische evaluatie en behandeling.

Gedragsproblemen

Zelfverwonding en hyperactiviteit: Deze gedragsproblemen kunnen uitdagend zijn voor de patiënt en de verzorgers en vereisen vaak gespecialiseerde gedrags- en psychologische ondersteuning.

Infecties

Oor- en luchtweginfecties: Verhoogd risico op oorinfecties en andere luchtweginfecties kan leiden tot frequente medische bezoeken en behandelingen.

Preventie

Er is momenteel geen specifieke manier om het Mowat-Wilson syndroom te voorkomen, aangezien de aandoening vaak voortkomt uit spontane genmutaties. Echter, voor stellen met een familiegeschiedenis van genetische aandoeningen kan genetische expertise nuttig zijn om het risico te beoordelen. Prenatale screening en genetisch onderzoek kunnen ouders helpen bij het maken van geïnformeerde keuzes tijdens de zwangerschap.