Alfavirussen: Infectie door alfavirus met diverse symptomen

Diverse Oude en Nieuwe Wereld-alfavirussen kunnen mensen infecteren via een muggenbeet. Deze virussen veroorzaken een spectrum aan klinische klachten. Vaak beginnen de symptomen als niet-specifiek, zoals koorts, hoofdpijn en spierpijn. In sommige gevallen kan acute encefalitis ontstaan, en een virale alfavirusinfectie kan zelfs fataal zijn. De arts behandelt de symptomen ondersteunend met medicijnen. Bij milde symptomen zijn de vooruitzichten van een alfavirusinfectie doorgaans zeer goed, maar wanneer de hersenen zijn getroffen, is de prognose minder gunstig.

• Epidemiologie alfavirussen
• Oorzaken van infectie met alfavirus
• Symptomen: Algemene klachten en infectie van hersenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie alfavirussen

Wereldwijd komen alfavirussen voor. Grote epidemieën van Chikungunya werden in 2005 en 2006 gerapporteerd in India, Sri Lanka en eilanden in de Indische Oceaan (inclusief Réunion, Mauritius en Seychellen), met minstens één miljoen patiënten en honderd doden. De ernst van deze epidemieën is mogelijk te wijten aan een virale stam met mutaties die resulteert in een hogere neurovirulentie (sneller in de hersenen binnendringen). Ook in Europese landen komt de ziekte voor, vooral door terugkerende reizigers. Door klimaatverandering komen de muggen die de virussen overdragen echter steeds vaker voor in gebieden met een gematigd klimaat.

Oorzaken van infectie met alfavirus

Algemeen

Alfavirussen zijn kleine, bolvormige, omhulde, enkelstrengige RNA-virussen met een diameter van 45 tot 75 nm. De dertig virussen van de groep van alfavirussen behoren tot de familie van de Togaviridae. Deze virussen worden allemaal door muggen overgedragen. Zestien van deze virussen veroorzaken ook bij mensen symptomen. De andere virussen infecteren knaagdieren, vissen, vogels en grotere zoogdieren, zoals paarden en ongewervelde dieren.

Naam van virus

Alfavirussen ontvangen hun naam van de plaats waar ze voor het eerst werden geïsoleerd (zoals Ross River, Oostelijke paardenencefalitis en Westelijke paardenencefalitis) of door de lokale betekenis voor een belangrijk symptoom dat het virus veroorzaakt (zoals Chikungunya, wat 'voorovergebogen zitten van de pijn' betekent).

Dit zijn enkele benamingen van alfavirussen:

• Aura
• Babanki
• Barmah Forest
• Bebaru
• Cabassou
• Chikungunya
• Everglades
• Fort Morgan
• Getah
• Hooglanden J
• Kyzylagach
• Mayaro
• Middleburg
• Mosso das Pedras
• Mucambo
• Ndumu
• O'nyong-Nyong
• Oostelijke paardenencefalitis
• Pixuna
• Rio Negro
• Ross River
• Semliki Forest
• Sindbis
• Tonate
• Trocara
• Una
• Venezolaanse paardenencefalitis
• Westelijke paardenencefalitis
• Whataroa
• Ziekte van de Pancreas Zalm
• Zuidelijke olifant zeehond

Indeling

Alfavirussen zijn ingedeeld in twee grote soorten volgens de geografische locatie, namelijk Oude Wereld (Old World)- en Nieuwe Wereld (New World)-virussen. Oude Wereld-virussen zijn bekend in Europa, Afrika en Azië, terwijl Nieuwe Wereld-virussen in Amerika en Oceanië optreden. Chikungunya, O'nyong-Nyong en Ross River zijn enkele voorbeelden van Nieuwe Wereld-virussen, terwijl Oostelijke paardenencefalitis, Venezolaanse paardenencefalitis en Westelijke paardenencefalitis voorbeelden zijn van Oude Wereld-virussen.

Overdracht

Wanneer een mens gebeten wordt door een besmette mug, krijgt het virus toegang tot de bloedbaan, wat leidt tot viremie. Soms dringt het virus de hersenen binnen, waardoor neurologische tekenen ontstaan.

Symptomen: Algemene klachten en infectie van hersenen

De meeste infecties bij mensen verlopen asymptomatisch, maar soms treden er klachten op. Een infectie door een alfavirus kent dan variabele symptomen, afhankelijk van het soort virus.

Oude Wereld-alfavirus

Een Oude Wereld-alfavirus is vaak verantwoordelijk voor milde klachten zoals koorts, hoofdpijn, een huiduitslag die bestaat uit bultjes en vlekken (maculopapulaire uitslag), gewrichtspijn (artralgie), een ontsteking van meerdere gewrichten (polyartritis) en spierpijn (myalgie).

Nieuwe Wereld-alfavirus

Een Nieuwe Wereld-alfavirus heeft de neiging om de hersenen binnen te dringen, wat resulteert in encefalitis.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een alfavirusinfectie is gebaseerd op klinische monsters waaruit de arts het virus isoleert en identificeert.

Behandeling

Er zijn geen antivirale geneesmiddelen beschikbaar voor ziekten die veroorzaakt worden door alfavirussen. De arts past daarom een symptomatische behandeling toe tijdens en na de acute ziektefase. De arts zet hiervoor niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) en geneesmiddelen in om de symptomen van koorts en pijn te verlichten, zoals ibuprofen, naproxen, acetaminofen of paracetamol. Tot slot dient hij soms extra vloeistoffen via een ader (intraveneuze vochttoediening) toe om de klachten van de ziekte te verminderen.

Preventie

Anno september 2024 zijn geen vaccins beschikbaar voor het voorkomen van een infectie door het alfavirus. Het is daarom belangrijk om muggenbeten te voorkomen met afweermiddelen, beschermende kleding, vernietiging van broedplaatsen en spuiten.

Prognose

Wanneer de hersenen niet zijn aangetast, herstelt de patiënt vaak volledig. Wanneer encefalitis optreedt, is dit meestal fataal. Bij overlevenden ontstaan vaak permanente neurologische gevolgen.

Complicaties

Complicaties van alfavirusinfecties kunnen zijn:

• chronische pijn
• beperkingen in beweging door neurologische schade
• psychologische problemen, zoals depressie en angst door chronische symptomen en ongemak
• verhoogd risico op secundaire infecties door verzwakte immuniteit

Preventie

Er zijn momenteel geen specifieke vaccins beschikbaar om infecties door alfavirussen te voorkomen. Het is cruciaal om muggenbeten te vermijden door gebruik te maken van insectenwerende middelen, beschermende kleding en het elimineren van muggenbroedplaatsen.