Trichilemmale cyste: Cysten op hoofdhuid rond haarzakjes
Veel patiënten kampen met trichilemmale cysten (pilarcysten, pilar cysts). Dit zijn met vocht gevulde bultjes die zich onder de huid ontwikkelen, en bij de patiënt op de hoofdhuid aanwezig zijn. De gladde en beweeglijke bultjes verdwijnen veelal vanzelf zonder symptomen te veroorzaken. Sommige patiënten laten een cyste chirurgisch weghalen omdat deze pijnlijk is en/of cosmetisch storend is, maar deze verschijnt mogelijk opnieuw na de behandeling.
Epidemiologie
Trichilemmale cysten komen relatief vaak voor en treffen circa vijf tot tien procent van de bevolking. Trichilemmale cysten komen vooral tot uiting bij volwassenen van 45 tot 65 jaar. Dit type
cyste komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Soorten cysten
Er zijn drie hoofdtypen van cysten.
Epidermoïdencyste
Epidermoïdencysten (
atheroomcysten) verschijnen op het
gezicht, op de borst, op de schouders of op de geslachtsdelen en tasten voornamelijk adolescenten aan. Een epidermoïde cyste is bedekt met huidcellen bij een microscopisch onderzoek.
Meibomische cyste
Een meibomische cyste, of
chalazion, ontwikkelt zich rond het ooglid (onschuldig hard bultje in de ooglidrand) en verschijnt op elke leeftijd.
Trichilemmale cyste
Deze cysten groeien rond de haarzakjes en zijn vooral aanwezig op de hoofdhuid en dit voornamelijk bij volwassenen. Een trichilemmale cyste is bedekt met keratine bij een microscopisch onderzoek.
Oorzaken van trichilemmale cysten
Het eiwit keratine (bevindt zich in huidcellen) is nodig voor een sterke en flexibele huid en zorgt ook voor de vorming van de haar en nagels. Keratinecellen verplaatsen zich meestal naar het huidoppervlak als ze sterven. Ze vallen dan af of worden weggespoeld. Wanneer deze cellen zich echter net dieper in de huid gaan nestelen, gaan ze zich vermenigvuldigen en vormen ze een trichilemmale cyste. De keratine in een cyste lijkt op een dikke witte of gele pasta. Trichilemmale cysten zijn aanwezig in bepaalde families. Heeft een ouder last van trichilemmale cysten, dan heeft het kind vijftig procent kans op het krijgen van de aandoening.
Risicofactoren van aandoening op hoofdhuid
Voor trichilemmale cysten bestaan geen duidelijke risicofactoren, maar patiënten met beschadigde haarzakjes of een beschadigde huid hebben een grotere kans op het krijgen van dit type cysten.
Symptomen
Vaak ontwikkelt de patiënt meer dan één trichilemmale cyste tegelijk. De patiënt heeft een kleine, ronde of koepelvormige bobbel op de hoofdhuid. Deze gele of witte trichilemmale cysten zijn tussen 0,5 en 5 centimeter in grootte. Ze groeien erg traag en daarom bemerken patiënten in het begin niet dat ze een cyste op de hoofdhuid hebben. Deze cysten ontwikkelen zich rond haarzakjes (follikels). De gladde
knobbel voelt stevig aan en is beweeglijk. De cyste hard indrukken is pijnlijk. Roodheid en
pijn ontstaan ook bij een geïnfecteerde cyste. De huid die een trichilemmale cyste bedekt is vrij dik, waardoor de cyste uit zichzelf minder snel breekt. Wanneer de patiënt echter de haren kampt, breekt deze toch snel waardoor pus uit de cyste lekt.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Een cyste is goedaardig maar grondig onderzoek van de cyste is nodig. Meestal groeit er geen haar op de cyste zelf, waardoor dit wel vaak gemakkelijk te herkennen is door de arts. Is de arts niet goed in staat om de cyste te identificeren als trichilemmale cyste, dan verwijdert hij deze voor verder microscopisch onderzoek om zeker te zijn dat het bultje niet kwaadaardig is.
Differentiële diagnose
Volgende gezwellen en knobbeltjes lijken ook op een trichilemmale cyste:
- acne keloidalis nuchae
- dermoïd cyste
- epidermoïde cyste (epidermale opname)
- Favre-Racouchot-syndroom
- furunkel (als de cyste gescheurd is)
- lipoom (goedaardig vetgezwel tussen huid en spierlaag)
- neurofibroom
- osteoma cutis
- pilomatrixoom (goedaardige huidtumor op hoofd of in nek)
- pseudolymfoma (lymfocytoom)
Behandeling van trichilemmale cyste
Zelfzorg
Cysten genezen vaak spontaan waardoor een medische behandeling onnodig is. Door een warm washandje tegen een cyste te houden, vermindert de zwelling en bespoedigt het genezingsproces. Het verwijderen van een cyste is in de meeste gevallen niet nodig wanneer deze geen symptomen veroorzaakt.
Professionele medische zorg
Een geïnfecteerde cyste behandelt de arts met
antibiotica. Bij het aankleden of borstelen van het haar ontstaat mogelijk (ernstige) pijn en ongemak. Ook is de pilarcyste soms cosmetisch storend. Twee verschillende medische behandelingen zijn dan mogelijk om de cyste te verwijderen. De arts brengt een lokale verdoving aan op de hoofdhuid en draineert dan de vloeistof van de cyste (vocht afvoeren). Een andere behandelingsmogelijkheid is om de cyste volledig te verwijderen zonder hierin te snijden. Deze beide procedures gebeuren poliklinisch. Na de behandeling brengt de arts een verbandje aan wat niet nat mag worden in het begin. De patiënt mag het gebied ook tijdelijk niet aanraken.
Prognose van cyste rond haarzakjes
Een patiënt heeft vaak meer dan één trichilemmale cyste tegelijk die vaak verdwijnen maar ook weer verschijnen. De meeste patiënten zijn asymptomatisch en hebben geen behandeling nodig. Indien nodig verwijdert de arts een cyste met een eenvoudige procedure.
Complicaties
Nadat de cyste verwijderd is, ontstaat een litteken op de hoofdhuid. De cyste komt mogelijk terug, maar dit gebeurt minder snel wanneer de arts de cyste volledig heeft verwijderd. Heeft de arts de cyste gedraineerd, dan komt de cyste sneller terug. Wanneer de trichilemmale cysten geïnfecteerd zijn, veroorzaken ze pijn of ongemak waarvoor de arts medicatie inzet. Af en toe ontwikkelt een trichilemmale cyste zich tot een trichilemmale tumor. Deze langzaam groeiende tumor is dan groter dan vijf centimeter en is in de meeste gevallen goedaardig. Slechts af en toe is een trichilemmale tumor kwaadaardig (
kanker).