Miller-Dieker-syndroom: Afwijkingen aan hersenen en gezicht

Het Miller-Dieker-syndroom is een genetische aandoening waarbij een misvorming van de hersenen optreedt. De patiënt heeft naast neurologische symptomen ook afwijkingen aan het gezicht. De ernstige aandoening is het gevolg van een schrapping van een stukje genetisch materiaal, wat willekeurig tot stand komt. De arts behandelt de aanwezige symptomen van de patiënt ondersteunend. De vooruitzichten zijn voor de meeste patiënten niet goed; zij komen vroegtijdig te overlijden.

• Synoniemen van Miller-Dieker-syndroom
• Epidemiologie van Miller-Dieker-syndroom
• Oorzaken van Miller-Dieker-syndroom
• Schrapping van chromosoom
• Overervingspatroon
• Risicofactoren voor Miller-Dieker-syndroom
• Symptomen aan hersenen en gezicht
• Alarmsymptomen van Miller-Dieker-syndroom
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van Miller-Dieker-syndroom
• Prognose van ernstige aandoening
• Complicaties van Miller-Dieker-syndroom
• Preventie van Miller-Dieker-syndroom

Synoniemen van Miller-Dieker-syndroom

Andere benamingen voor het Miller-Dieker-syndroom (MDS) zijn:

• klassiek lissencefalie-syndroom
• Miller-Dieker lissencefalie-syndroom

Epidemiologie van Miller-Dieker-syndroom

Ongeveer 1 op de 100.000 kinderen komt ter wereld met het Miller-Dieker-syndroom. Het komt voor bij zowel jongens als meisjes en wordt wereldwijd gerapporteerd.

Oorzaken van Miller-Dieker-syndroom

Schrapping van chromosoom

Het Miller-Dieker-syndroom is een aandoening waarbij een patiënt lijdt aan lissencefalie. De buitenkant van de hersenen (hersenschors, cortex) bestaat normaal gesproken uit diverse lagen waarin windingen (gyri) en groeven (sulci) aanwezig zijn. Bij lissencefalie is de hersenschors abnormaal glad en zijn er minder windingen en groeven aanwezig. Des te gladder het hersenoppervlak, des te ernstiger de symptomen. Bij het Miller-Dieker-syndroom is genetisch materiaal aan het einde van de korte (p) arm van chromosoom 17 geschrapt. Hierdoor zijn genen afwezig die moeten zorgen voor de goede ontwikkeling van de hersenschors. Zonder deze genen ontstaat bijgevolg een glad hersenoppervlak.

Overervingspatroon

Meestal is het Miller-Dieker-syndroom niet erfelijk. De schrapping gebeurt willekeurig tijdens de vorming van voortplantingscellen (eieren of sperma) of in de vroege foetale ontwikkeling. Meestal is er geen familiale geschiedenis van de aandoening aanwezig. Indien patiënten toch ter wereld komen met de erfelijke vorm van het Miller-Dieker-syndroom, is het overervingspatroon autosomaal dominant omdat een deletie (schrapping) in één kopie van chromosoom 17 in elke cel voldoende is om de aandoening te veroorzaken.

Risicofactoren voor Miller-Dieker-syndroom

De risicofactoren voor het Miller-Dieker-syndroom zijn doorgaans willekeurig en kunnen niet altijd worden voorspeld. Er zijn geen specifieke risicofactoren bekend die het risico op het ontwikkelen van deze aandoening significant verhogen. De meeste gevallen ontstaan sporadisch zonder duidelijke familiegeschiedenis.

Symptomen aan hersenen en gezicht

Hersenen

Door deze hersenmisvormingen kampt de patiënt met een ernstige verstandelijke handicap, een ontwikkelingsachterstand (de meeste patiënten zijn niet in staat om te zitten of lopen), toevallen, een abnormale spierstijfheid (spasticiteit), een zwakke spierspanning (hypotonie), slikproblemen en voedingsproblemen. De aanvallen beginnen meestal vóór de leeftijd van zes maanden. Sommige baby’s lijden vanaf de geboorte aan deze aanvallen. Het hoofd is bovendien kleiner dan normaal (microcefalie).

Gezicht

De patiënt heeft opvallende gelaatstrekken: een prominent voorhoofd; een verzonken verschijning in het midden van het gezicht (hypoplasie van het middenvlak), een kleine, opgerichte neus, laag geplaatste en abnormaal gevormde oren, een kleine kaak (micrognathie) en een dikke bovenlip.

Andere symptomen

De groei is soms vertraagd. Verder komen hartafwijkingen of niermisvormingen tot uiting. Ook een opening in de buikwand (omfalocèle) behoort tot de mogelijkheden, waardoor de buikorganen door de navel uitsteken. Verder lijden sommige patiënten aan levensbedreigende ademhalingsproblemen, contracturen, oogproblemen, hartafwijkingen en clinodactylie (kromming van de vingers en/of tenen) komen tot slot soms ook tot stand.

Alarmsymptomen van Miller-Dieker-syndroom

Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen zijn:

• ernstige toevallen of epileptische aanvallen
• significante ontwikkelingsachterstand
• frequente slikproblemen met risico op aspiratie
• ernstige ademhalingsproblemen of cyanose
• onverwachte of ernstige hartproblemen
• symptomen van ernstige nierproblemen zoals zwelling of pijn

Diagnose en onderzoeken

Een vraaggesprek met de ouders en lichamelijk onderzoek van het kind zijn nodig om de symptomen in kaart te brengen. De hersenafwijkingen zijn aan te tonen via een MRI-scan. Een chromosomenonderzoek en DNA-test zijn nodig om het genetisch probleem in kaart te brengen. Verder zijn afhankelijk van de aanwezige symptomen nog onderzoeken nodig door de oogarts, nefroloog (nierspecialist) en cardioloog (hartspecialist).

Behandeling van Miller-Dieker-syndroom

Deze genetische aandoening is niet te genezen. De behandeling verloopt daarom ondersteunend en bestaat uit:

• een combinatie van fysiotherapie, ergotherapie en logopedie
• revalidatietraining
• medicatie voor het behandelen van epilepsie
• sondevoeding
• hartoperatie indien nodig
• andere vormen van begeleiding afhankelijk van de symptomen

Prognose van ernstige aandoening

De meeste patiënten met deze aandoening overleven de kindertijd of puberteit niet. Over het algemeen hangt de levensverwachting af van de ernst van de lissencefalie. De meest voorkomende doodsoorzaak is aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen), veroorzaakt door een slechte controle van de luchtwegen. Het hoogste ontwikkelingsniveau bij getroffen kinderen is het equivalent van ongeveer drie tot vijf maanden oud. Zeer zelden is zitten mogelijk zonder hulp. Wanneer de arts niet in staat is om de aanvallen onder controle te krijgen, blijven kinderen met deze aandoening functioneren op of onder het niveau van een pasgeborene.

Complicaties van Miller-Dieker-syndroom

De complicaties van het Miller-Dieker-syndroom kunnen ernstig zijn en omvatten:

• aangetaste zenuwen en ontwikkelingsstoornissen
• frequente of ernstige epileptische aanvallen
• problemen met ademhaling en slikken
• hart- en nierproblemen
• groeivertraging en ontwikkelingsachterstand

Preventie van Miller-Dieker-syndroom

Aangezien het Miller-Dieker-syndroom vaak het gevolg is van spontane genetische afwijkingen, zijn er geen specifieke preventieve maatregelen die volledig kunnen voorkomen dat de aandoening zich ontwikkelt. Wel kunnen de volgende algemene maatregelen helpen:

• genetische expertise voor ouders met een familiegeschiedenis van genetische aandoeningen
• regelmatige prenatale controles om eventuele afwijkingen vroegtijdig op te sporen
• goede medische zorg tijdens de zwangerschap om het risico op genetische afwijkingen te minimaliseren