nieuws uitgelicht

Doorbraak: Nieuw medicijn tegen migraine verwacht in 2019

Migraine is een veel voorkomende aandoening. In Noord-Amerikaanse en Europese landen hebben tussen de 14.8 en 18.5% van de mensen er last van. Het is een grote handicap voor voor degenen die er last van hebben en de medicijnen die tot 2018 op de markt waren helpen in veel gevallen niet. Het is dan ook niet voor niets, dat er naarstig gezocht wordt naar nieuwe mogelijkheden om migraine te behandelen. Niet alleen uit gezondheidsoverwegingen, maar ook omdat migraine alleen al in Amerika jaarlijks 17 miljard dollar kost. Jaren van wetenschappelijk onderzoek hebben nu geleid tot een nieuw medicijn, dat nu, in 2019, langzaamaan beschikbaar komt. Het medicijn helpt migraine voorkomen en kan bovendien de pijn verminderen.

Oorzaak van de pijn tijdens migraine

Migraine wordt veroorzaakt als gevolg van verhoogde activiteit van de drielingzenuw, ofwel de nervus trigeminus. Dit is een bundel van drie zenuwen die samen zorgen voor het gevoel in de huid van het gezicht en de kauwspieren. Ze hebben vertakkingen naar het hersenvlies en zorgen daar voor de sensatie van pijn bij migraine. Ze doen dit door het eiwit calcitonin gene related peptide (CGRP) af te geven.

Het eiwit CGRP en migraine

Het eiwit CGRP is ontdekt in 1982. Twee jaar later werd gevonden, dat CGRP in het trigeminale zenuwsysteem voorkomt, en dat het de bloedvaten kan verwijden, net zoals tijdens migraine gebeurt. Het was dan ook geen verrassing, dat onderzoek in 1990 uitwees, dat CGRP wordt afgegeven door de drielingzenuw tijdens een acute migraineaanval.

Sumatriptan vermindert CGRP-afgifte tijdens migraine

Een tot op heden belangrijk medicijn om een migraineaanval te stoppen is sumatriptan. In 1993 bleek, dat sumaptriptan hoofdpijn tijdens migraine vermindert en dat het daarbij ook de hoeveelheid CGRP vermindert. Sumatriptan doet dit door het verminderen van CGRP-afgifte door de drielingzenuw.

Direct verband tussen migraine en CGRP

Verder onderzoek aan het begin van deze eeuw bracht aan het licht, dat CGRP kan leiden tot een migraineaanval. Dit kon worden afgeleid uit een experiment, waarbij migrainepatiënten CGRP ingespoten kregen. Er bestaat dus een direct verband tussen CGRP en migraine.

Ontwikkeling van migraine medicijnen die de effecten van CGRP voorkomen

Het directe verband tussen migraine en CGRP was aanleiding om medicijnen tegen migraine te gaan ontwikkelen die de effecten van CGRP voorkomen of verminderen. Daartoe worden twee strategieën gevolgd.

Blokkeren van de CGRP-receptor

Een eiwit, dus ook CGRP, kan alleen maar een effect hebben op het lichaam als het bindt aan een receptor. Receptoren zijn een soort antennes die op de lichaamscellen staan. Als een eiwit bindt aan de receptor, dan geeft de receptor dit door naar het binnenste van de cel. Daardoor reageert de cel op het eiwit.

Om effecten van CGRP te voorkomen, hebben wetenschappers chemische stofjes ontwikkeld, die de CGRP blokkeren. Daardoor kan CGRP niet meer binden en reageert de cel, en uiteindelijk het lichaam, niet op CGRP.

Wegvangen van CGRP met antilichamen

Antilichamen zijn grote eiwitten die door het afweersysteem worden gemaakt om infecties (bacteriën, virussen) te bestrijden. Antilichamen binden aan de indringer en vangen ze zo weg uit het lichaam, waarna het afweersysteem de bacteriën of virussen verder opruimt. Antilichamen zijn meestal heel specifiek. Ze binden maar aan één bacterieel of viraal eiwit.

Het is mogelijk om in het laboratorium antilichamen te maken, en het is gelukt om antilichamen te maken die alleen maar CGRP herkennen. Daardoor kan CGRP heel specifiek verwijderd worden, zonder andere eiwitten weg te vangen. Ook zijn er antilichamen gemaakt tegen de CGRP-receptor, waardoor CGRP er niet meer aan kan binden. Dit is dus een combinatie van de twee strategieën.

Van strategie naar migrainemedicijn

Receptorblokkers en antilichamen zijn vervolgens uitvoerig getest. Sommigen bleken toxische effecten in de lever te veroorzaken. Uiteindelijk bleek een klein aantal antilichamen goed te werken tegen migraine zonder schadelijke bijwerkingen. Deze zijn door de Amerikaanse gezondheidsautoriteit (FDA) in 2018 toegelaten tot de Amerikaanse markt.

De nieuwe migraine medicijnen in Nederland

De Europese evenknie van de FDA, het Europees Medicijnagentschap, moet het nieuwe medicijn nog goedkeuren. Naar verwachting gebeurt dat begin 2019. Als dit gebeurd is, dan kunnen artsen het nieuwe medicijn voor gaan schrijven. In Nederland is op dit moment (januari 2019) alleen het medicijn Erenumab (Aimovig) onder behandeling van het Zorginstituut. Het is een fusieproduct van twee antilichamen die gericht zijn tegen de CGRP-receptor. Het wordt geproduceerd door het Zwitserse farmaceutische bedrijf Novartis.

Vergoeding door verzekeraars

Als het nieuwe medicijn in Nederland op de markt komt, na goedkeuring door het Europees Medicijnagentschap, betekent nog niet dat het vergoed gaat worden vanuit de basisverzekering. Voordat dit het geval is, dient de fabrikant een verzoek neer te leggen bij het Zorginstituut Nederland. Het Zorginstituut vergelijkt dan bijvoorbeeld de werkzaamheid van het nieuwe medicijn met dat van de al bestaande producten, en kijkt ook naar de prijs van het nieuwe product. Bij positieven bevindingen, zal het Zorginstituut de Minister van Volksgezondheid adviseren het nieuwe medicijn op te nemen in de basisverzekering. De uiteindelijke beslissing wordt genomen door de Minister. Het advies van het Zorginstituut aan de Minister wordt eind juni 2019 verwacht.

Praktische informatie over het nieuwe migrainemedicijn

Aimovig is geïndiceerd om migraine te voorkomen bij volwassenen die tenminste vier migrainedagen per maand hebben. Het dient één keer per maand onderhuids ingespoten te worden. Het zal vooral worden voorgeschreven aan patiënten bij wie de gebruikelijke medicijnen zoals bètablokkers en sumatriptan niet werken. Geschat wordt, dat Aimovig bij 25 to 40% van migrainepatiënten goede effecten zal hebben. De kosten voor het nieuwe medicijn zijn behoorlijk en worden op 5000 tot 10000 euro per patiënt per jaar geschat.