Knaltrauma: symptomen, oorzaken, behandeling en herstel

In de otologie of oorheelkunde kent men verschillende trauma's die worden veroorzaakt door geluidsoverlast. Knaltrauma behoort ook tot het zogenaamde geluidstrauma. Bij een zeer hoge geluidspiek kan schade aan het gehoororgaan optreden. Dat wordt een knaltrauma genoemd. Het wordt veroorzaakt door een plotseling, zeer hard geluid, zoals een explosie. De geluidsdruk op het oor neemt drastisch toe en beschadigt de gevoelige zenuwcellen in het binnenoor. Dit type akoestisch trauma vindt plaats wanneer het geluid zelfs één tot twee milliseconden aanhoudt. Zelfs een dergelijke kortdurende blootstelling aan een luide knal, die een geluidsniveau tot 170-180 dB kan bereiken (ter vergelijking: een laagvliegende straaljager vlakbij produceert 120 dB), kan echter al grote schade veroorzaken. Een dergelijke harde knal of explosie beschadigt het binnenoor zelf, ergo het slakkenhuis, met de haarcellen die geluidsgolven omzetten in zenuwsignaal, zonder per se een trommelvliesperforatie te veroorzaken.

• Wat is precies een trauma?
• Wat is een knaltrauma?
• De oren
• Oorzaken van een knaltrauma
• Symptomen van een knaltrauma
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Corticosteroïden en hydroxyethylzetmeel (HES)
• Hyperbare zuurstoftherapie
• Hoortoestel
• Herstel en prognose

Wat is precies een trauma?

In de geneeskunde verwijst trauma naar een lichamelijk letsel aan lichaamsweefsel als gevolg van extern geweld. Dit kan ook bestaan uit een geluidstrauma zoals een knaltrauma. De kracht van de geluidsgolven verwondt het gehoororgaan.

Wat is een knaltrauma?

Een explosie wordt veroorzaakt door luide, explosieve geluiden gedurende 1-3 milliseconden. Een knaltrauma wordt veroorzaakt door harde geluiden, explosies of klappen op het oor, waarbij er in het gehoororgaan een mechanische beschadiging optreedt, zoals een scheurtje in het trommelvlies. Typische symptomen variëren van tinnitus (oorsuizen), druk, geluidsovergevoeligheid met misselijkheid en evenwichtsstoornissen. Behandeling kan bestaan uit toediening van corticosteroïden als infuus of tablet of het corticosteroïd wordt direct in het middenoor aangebracht, en hydroxyethylzetmeel (HES). Bij gehoorverlies kan ook zuurstofbehandeling worden toegepast in de vorm van zuurstof inademen onder hogere druk. Als er een permanente gehoorschade is opgetreden, kan een goed aangepast hoortoestel de kwaliteit van leven aanzienlijk verbeteren.

De oren

Zolang je geluiden uit je omgeving zonder problemen kan waarnemen, maak je je vaak geen zorgen over je gehoor. Zodra de functie echter is aangetast, word je je pijnlijk bewust van het belang ervan voor je dagelijkse leven. Vooral wanneer je ineens niets meer kunt horen of alleen met moeite kunt horen. Het deel van je gehoororgaan dat in de volksmond 'oor' wordt genoemd, is eigenlijk het buitenoor, dat wil zeggen je oorschelp. In het midden- en binnenoor die samen het inwendige oor vormen, tref je de onderdelen aan waarmee je geluiden kunt waarnemen. De verschillende geluiden, of het nu geluiden of gesproken woorden zijn, bereiken je gehoororgaan door middel van luchttrillingen, zogenaamde geluidsgolven. De geluidsgolven worden overgebracht naar de gehoorzenuw via het buitenoor, het middenoor en het binnenoor, die op hun beurt signalen doorgeven aan een hersengedeelte dat geluidssignalen verwerkt. Vervolgens wordt in de hersenstam gecontroleerd of er aanwijzingen voor gevaar zijn of niet. Daarnaast verwerkt het binnenoor informatie over het evenwicht. Als een functie in dit gevoelige proces wordt aangetast, kan dit leiden tot enorme problemen en ook permanente gevolgschade.

Oorzaken van een knaltrauma

Een wapen dat wordt afgevuurd, airbags die met een harde knal opengaan, luide blikseminslagen, een harde klap tegen het oor of de explosie van vuurwerk: deze en soortgelijke incidenten kunnen een explosie veroorzaken. Men spreekt van een zogenaamd 'impulsgeluid'. Dit impulsgeluid vernietigt de buitenste haarcellen in het oor, die verantwoordelijk zijn voor het reguleren en versterken van geluid. Naast verwonding van de haarcellen kan in geïsoleerde gevallen, afhankelijk van de beginsituatie, ook mechanische schade aan het oor optreden. Geluidsniveaus boven 150 decibel (ter vergelijking: zo is het geluid van een deurbel 80 decibel en produceert een overvliegende straaljager 130 decibel) kunnen leiden tot volledige vernietiging van de haarcellen en bijvoorbeeld tot scheuren in het basilare membraan, een stijve membraan die voorkomt in het slakkenhuis en onderdeel is van het binnenoor. Maar eerst is er een storing in het binnenoor. Dit kan tijdelijk of permanent zijn, afhankelijk van de ernst van het letsel. Als de blootstelling aan lawaai langer dan twee milliseconden duurt, spreekt men in de geneeskunde van een zogenaamd 'explosietrauma'.

Symptomen van een knaltrauma

Een knaltrauma kan leiden tot gehoorverlies aan het binnenoor. Tegelijkertijd melden veel patiënten een gevoel van druk in het oor, het zogenaamde drukgevoel in het oor. Dit leidt meestal tot plotseling of acuut gehoorverlies. Deze toestand kan het beste worden beschreven met de sensaties van watten in het oor. Bovendien kan een knaltrauma tinnitus (oorsuizen) veroorzaken, evenals evenwichtsstoornissen, gevoeligheid voor geluid of duizeligheid. Met overgevoeligheid (hyperacusis) ervaar je gewone geluiden als vervelend; alledaagse geluiden worden als te luid en pijnlijk ervaren. Sommige symptomen verschijnen onmiddellijk en verdwijnen na een paar uur, terwijl andere een secundair gevolg kunnen zijn.

Onderzoek en diagnose

Als de symptomen na een paar uur niet verdwijnen, moet je je huisarts of een KNO-arts raadplegen. Een KNO_arts kan het type en de ernst van slechthorendheid bepalen door verschillende onderzoeken. In de gehoortest (audiometrie) wordt meestal een gehoorverlies in het binnenoor gevonden in het hoge frequentiebereik. Rond een frequentie van 4000 Hz vallen sibilanten zoals 'sch' en medeklinkers zoals 's' of 'f'. Als gevolg hiervan kan je een ander wel horen bij een normaal volume, maar wat er wordt gezegd is onduidelijk. In dit geval spreekt men van een beperking van het taalbegrip.

Behandeling

Corticosteroïden en hydroxyethylzetmeel (HES)

In de meeste gevallen wordt in een acuut geval gestart met een infusietherapie met corticosteroïden (een ontstekingsremmend middel dat als infuus wordt toegediend en zich richt op de zwellingen in het binnenoor die de klachten kunnen veroorzaken) of hydroxyethylzetmeel (HES), een vervanger van bloedplasma, die de bloedstroom en daardoor de doorbloeding in het binnenoor verbetert. De gangbare behandeling is het toedienen van Prednison, dat behoort tot de groep corticosteroïden. De corticosteroïdreceptoren in het binnenoor reageren op deze medicatie en de membraanstabiliserende werking ervan zorgt ervoor dat het weefsel opzwelt en de bloedcirculatie wordt bevorderd. Net als corticosteroïden zou hydroxyethylzetmeel bijdragen aan een verbeterde bloedcirculatie en dus aan een versnelde genezing.

Hyperbare zuurstoftherapie

Als geen van de bovenstaande behandelingen soelaas biedt, kan de arts zijn toevlucht nemen tot hyperbare zuurstoftherapie. Dit type therapie dient om het zuurstofgehalte in het bloed te verhogen. Met een oplossing van zuurstof uit de rode bloedcellen die flink wordt verhoogd, wordt de bloedcirculatie en dus de wondgenezing van beschadigd weefsel versneld. De te behandelen patiënt gaat een drukkamer in waarin de druk gestaag wordt verhoogd. Zodra de gewenste waarde is bereikt, wordt zuivere zuurstof met verschillende tussenpozen geïnhaleerd, afhankelijk van de duur van de behandeling. Tijdens hyperbare zuurstoftherapie krijgt je lichaam 10 tot 15 keer meer zuurstof.

Hyperbare zuurstoftherapie wordt in Nederland onder meer gegeven in de hyperbare kamer van het Amsterdam UMC en het Antoniusziekenhuis in Sneek.

Hoortoestel

Bij een ​​permanent en substantieel gehoorverlies kan een speciale gehoortest de de ernst van het gehoorverlies bepaald worden en kan een hoortoestel uitkomst bieden.

Herstel en prognose

Als het knaltrauma snel en correct wordt behandeld, is de kans groot dat er na ongeveer zes weken verbetering of herstel optreedt. Vermijd in de tussentijd, indien mogelijk, een omgeving met harde geluiden (zelfs te luide radio- en tv-geluiden kunnen schade veroorzaken).