Hartfobie: symptomen, oorzaken en behandeling hartneurose

Hartfobie is een psychische aandoening waarbij je de angst hebt om aan een hartkwaal te lijden. Hartfobie staat bekend onder tal van andere namen, zoals hartneurose, hartangst of cardiofobie. Patiënten klagen over verschillende hartproblemen en zijn er over het algemeen van overtuigd dat ze een hartaandoening hebben. Ze leven vaak in een constante angst voor een hartaanval. Deze angst veroorzaakt of verhoogt verdere of hernieuwde lichamelijke klachten zoals snelle hartslag of hartkloppingen. Soms zijn deze angsten in de hand gewerkt door het bestaan van (onbestemde) hartklachten bij de persoon zelf of bij vrienden of familieleden. Het brengt vaak aanzienlijk lijden met zich mee. Het gaat vaak gepaard met paniekaanvallen of grote angst voor de dood. De aangewezen behandeling voor hartneurose is cognitieve-gedragstherapie.

• Wat is een hartfobie?
• Vaste overtuiging dat er hartklachten zijn
• Gang langs artsen
• Constante angst leidt tot klachten
• Verkeerde interpretatie van de klachten
• Symptomen van een hartfobie
• Verschijnselen
• Beschrijving
• Oorzaken
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een hartneurose
• Prognose en vooruitzichten

Wat is een hartfobie?

Vaste overtuiging dat er hartklachten zijn

Een zogenaamde hartfobie, ook wel bekend als hartneurose, hartangst of cardiofobie, is een psychische aandoening of stoornis die wordt geschaard onder hypochondrische aandoeningen bij ICD-10 en onder de angststoornissen bij DSM-5. De getroffenen vrezen of geloven dat ze lijden aan een ernstige hartziekte zonder objectieve reden om dit te geloven. Er is geen lichamelijke ziekte aanwezig. Toch gaan mensen met een hartfobie ervan uit dat ze het aan hun hart hebben.

Gang langs artsen

Deze angst bij een hartfobie concentreert zich op het hart. Als gevolg hiervan ervaren patiënten ernstige angstgevoelens en kunnen ze soms volledig worden overweldigd door deze angst. Ze zijn bang voor een ernstige hartziekte of storing van hun hart, wat naar hun mening kan leiden tot het stoppen van hartactiviteit en dus tot de dood. Hier is echter geen objectieve reden voor. De meeste patiënten met een hartneurose hebben verschillende artsen geraadpleegd vanwege hartgerelateerde klachten, die op hun beurt een reeks onderzoeken hebben uitgevoerd zonder een organische oorzaak voor de klachten te vinden. Dit leidt echter meestal niet tot geruststelling bij de patiënt, maar tot het raadplegen van een andere arts, omdat ze er vast van overtuigd zijn dat ze een hartziekte hebben en 'eindelijk de oorzaak willen vinden'. Als een hartfobicus eenmaal in het medische circuit is terechtgekomen, dan zal hij of zij zich nog meer gaat fixeren op zijn of haar lichamelijke klachten.

Constante angst leidt tot klachten

De enige veranderingen die een arts kan detecteren zijn meestal hoge of lage bloeddruk en een snelle of langzame pols. Deze worden echter niet veroorzaakt door een hartziekte maar komen vaak door de angst van de patiënt. Zelfs als iemand met een hartneurose geen last heeft van symptomen, draaien zijn of haar gedachten om de aanwezigheid van een ​​mogelijke hartziekte. Deze constante angst kan leiden tot een veranderde pols en schommelende bloeddruk, hetgeen alleen maar versterkend werkt bij de persoon in kwestie in de veronderstelling dat er sprake is van een ernstige hartaandoening.

Verkeerde interpretatie van de klachten

Hartfobie leidt tot een ziekelijk overdreven aandacht voor dit gebeuren. Meestal letten betrokkenen goed op elke verandering in hun hartactiviteit. Elk sprongetje of onregelmatigheid van hart en iedere druk of steek in het borstgebied wordt opgemerkt vanwege deze permanente focus op het hart en de hartactiviteit en geïnterpreteerd als een indicatie van de aanwezigheid van een hartaandoening. In de regel bewaken mensen met een hartfobie constant hun pols en bloeddruk, en vaak hebben ze daar ook meetapparatuur voor aangeschaft.

Symptomen van een hartfobie

Verschijnselen

Verschillende fysieke symptomen kunnen optreden bij een hartfobie. Deze bestaan uit:

• pijn op de borst
• beklemming op de borst
• steken in het hart
• extreem zweten
• te langzame hartslag of te snelle hartslag
• onregelmatige hartslag
• hartkloppingen
• trillende handen
• een kortstondige hoge polsslag
• misselijkheid
• duizeligheid
• licht gevoel in het hoofd
• hyperventilatie
• kortademigheid

Bij een hartfobie zijn deze klachten echter niet te wijten aan organische oorzaken. Er is vaak ook angst voor de dood.

Beschrijving

Een belangrijk symptoom van een hartneurose is de angst voor hartziekten, die constant aanwezig is. Deze angst kan zo ernstig worden dat paniekaanvallen en angst voor de dood optreden. Aan de andere kant zijn mensen met aan hartfobie ervan overtuigd dat ze daadwerkelijk lijden aan een hartaandoening. Ze concentreren zich bovenmatig op hun lichaam. Zelfs kleine tekenen, zoals een – van nature voorkomende – het overslaan van het hart, een overslag of extrasystole (extra hartslag) worden geïnterpreteerd als levensbedreigende ziekten. Bij angst versnelt de pols van de getroffen persoon en stijgt de bloeddruk. Dit kan gepaard gaan met een snelle hartslag. Duizeligheid, kortademigheid, zweten en trillingen kunnen ook voorkomen. Mensen met ene hartfobie klagen meestal over verschillende symptomen die elkaar afwisselen.

Oorzaken

De triggers van een hartfobie zijn duidelijk psychologisch van aard, omdat het een psychische aandoening is. De exacte uitlokkende factor varieert per persoon. Vaak kan echter een hartaanval bij iemand in de familie of bij vrienden en kennissen of een televisieprogramma over hartaandoeningen worden gevonden als een trigger voor het ontwikkelen van een hartfobie. Er zijn bij een hartfobie geen fysieke oorzaken te vinden voor de klachten. Vanuit psychologisch oogpunt is een hartfobie gebaseerd op interne conflicten en angsten die op het hart worden geprojecteerd. Er is sprake van een psychologisch afweermechanisme, de zogeheten 'projectie'. Dit mechanisme dient om angsten en conflicten af ​​te weren en de bedreiging die daarvan uitgaat te verminderen. Door de angsten en zorgen op het hart te projecteren, wordt de betrokken persoon als het ware afgeleid van zijn of haar werkelijke angsten en conflicten. Het afweermechanisme zorgt er vaak voor dat er geen psychologische zorgen en/of angsten worden waargenomen. De betrokken persoon is volledig gefixeerd op zijn of haar ingebeelde hartproblemen. In die zin vervult het psychologische afweermechanisme zijn doel: de werkelijke problemen dringen niet door in het bewustzijn of worden nauwelijks opgemerkt. Door dit mechanisme ervaart de getroffen persoon echter aanzienlijk lijden en daarom is het omgaan met de werkelijke angsten en conflicten van cruciaal belang om de hartneurose te verhelpen: als er geen psychische problemen meer zijn of als deze hanteerbaar zijn, hoeft deze niet langer te worden afgeweerd. Om deze reden verdwijnen de symptomen na een succesvolle psychotherapeutische behandeling. De fysieke symptomen die optreden, waaronder uitgebreide hartsymptomen met pijn en beklemming op de borst, schommelingen in de pols en bloeddruk, en meer algemene symptomen zoals duizeligheid, misselijkheid en kortademigheid, evenals elke angst voor de dood als gevolg van de bestaande symptomen zijn psychosomatisch, dat wil zeggen dat de klachten te wijten zijn aan psychische oorzaken, zoals angst en depressie.

Onderzoek en diagnose

De diagnose hartfobie zal worden gesteld als iemand ondanks een duidelijk uitgesloten organische oorzaak er nog steeds van overtuigt is aan een hartproblemen te lijden, tevens erg bang is voor een hartaandoening en ander hypochondrisch gedrag vertoont. Allereerst moeten echter alle mogelijke lichamelijke oorzaken van de symptomen worden uitgesloten. Met betrekking tot het verloop van de ziekte moet worden gezegd dat hartfobici vaak zeer voorzichtig gedrag en vermijdingsgedrag vertonen. Ze zien heel vaak verschillende artsen en soms beperken ze hun fysieke activiteiten in ernstige mate omdat ze ervan uitgaan dat ze anders hun hart zullen schaden. Bovendien plannen ze hun dagelijks leven zodanig dat ze voorbereid zijn op een eventuele noodsituatie waarvan ze denken dat het altijd mogelijk is. Om dit te doen, plannen ze bijvoorbeeld autoritten zodanig dat ze zo vaak mogelijk langs dokterspraktijken of ziekenhuizen rijden zodat ze in geval van nood onmiddellijk kunnen worden behandeld. Telefoonnummers van artsen dragen ze ook vaak bij zich. Bovendien is het voor de getroffenen moeilijk of onmogelijk om in een regio te verblijven waar medische zorg beperkt of niet beschikbaar is, zoals op de waddeneilanden. Dit maakt het plannen van een gezinsvakantie aanzienlijk lastiger. Bovendien ontstaat in de loop van de tijd vaak een 'angst voor angst'. Dit betekent dat de fobicus er bang is om acute angst te ervaren en daarom elke mogelijke trigger voor de angst zal vermijden. Als je hart ooit op hol is geslagen op een bepaalde plek, dan zal deze plek in de toekomst worden vermeden. Als er weinig of geen artsen in een plaats zijn, wordt deze plaats niet bezocht. Het is ook typisch dat de aanwezigheid van een arts leidt tot een onmiddellijke verbetering van de symptomen en ook tot het kalmeren van de fobicus.

Behandeling van een hartneurose

De aanwezigheid van een arts is vaak voldoende om een ​​acute angstsituatie te behandelen, omdat het de betrokken persoon kalmeert. Als dit niet genoeg is, kunnen sedativa of kalmerende middelen worden toegediend om hem of haar tot rust te brengen. Het is belangrijk om zo vroeg mogelijk met psychotherapie te beginnen om de verdere ontwikkeling van een hartfobie een halt toe te roepen. Uiteindelijk is psychotherapie en dan met name cognitieve gedragstherapie de meest effectieve manier is om de aandoening te genezen. Als de behandeling in een vroegtijdig stadium wordt aangevangen, kan een verder fobisch verloop worden voorkomen. Met behulp van cognitieve gedragstherapie leert de fobicus dat zijn of haar symptomen geen organische oorzaak hebben, maar gebaseerd zijn op psychologische conflicten en angsten die op het hart worden geprojecteerd. Als de persoon al vermijdingsgedrag heeft ontwikkeld, is het belangrijk dit langzaam op te lossen, zodat hij of zij zonder beperkingen in zijn dagelijks leven kan leven. Ontspanningstechnieken, sport en beweging zijn ook nuttig. Medicamenteuze therapie kan worden uitgevoerd met antidepressiva en/of benzodiazepinen als er uitgesproken angstsymptomen zijn of een onderliggende depressie. De nadruk ligt echter op psychotherapeutische behandeling en niet op medicamenteuze therapie. Het is ook belangrijk om de fobicus duidelijk te maken dat alle medicatie die wordt gebruikt niet werkt tegen de (ingebeelde) hartproblemen, maar tegen het psychologische probleem.

Prognose en vooruitzichten

Net als bij de meeste andere ziekten, geldt hetzelfde voor hartfobie: hoe eerder de ziekte wordt herkend en adequaat wordt behandeld, hoe groter de kans op genezing. Met een vroege diagnose kan een hartfobie vaak volledig worden genezen met psychotherapie. Grofweg driekwart van de cardiofoben kan met tien tot twaalf sessies van zijn of haar klachten worden afgeholpen. De fobici wordt geleerd anders te leren denken over hun lichamelijke sensaties en duidelijk gemaakt dat de pijn een uiting van het lichaam is om te laten weten dat ze zich druk maken.

Het duurt echter vaak jaren voordat de getroffenen de juiste behandeling krijgen. Hoe langer de symptomen van een hartfobie aanhouden, hoe groter de kans dat ze chronisch worden. Dit bemoeilijkt de behandeling. Chronische hartneurose ontwikkelt zich bij ongeveer de helft van de getroffenen. Zelfs als de klachten niet volledig verdwijnen, kan de getroffen persoon toch strategieën ontwikkelen om de functionele klachten aan te pakken zodat ze er minder kast van hebben. Dit kan de kwaliteit van leven vaak aanzienlijk verbeteren.