Acrodynie: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten

Acrodynie is een vorm van metaalvergiftiging die meestal voortkomt uit chronische blootstelling aan kwik of kwikverbindingen. Bij deze aandoening ervaren patiënten pijn en een roze verkleuring van de handen en voeten. Andere symptomen zijn onder meer vermoeidheid, huidzwelling en overgevoeligheid voor licht. Deze zeldzame aandoening treft voornamelijk zuigelingen en jonge kinderen die kwikdampen inademen, bijvoorbeeld door een gebroken kwikthermometer. Tijdige medische behandeling is essentieel om neurologische en andere complicaties te voorkomen. De behandeling omvat het verwijderen van het zware metaal uit het lichaam door middel van chelatietherapie, en kan verder aanvullende therapieën vereisen.

• Synoniemen van acrodynie
• Epidemiologie
• Oorzaken en risicofactoren: Chronische blootstelling aan kwik
• Gebroken thermometer
• Andere voorwerpen
• Symptomen: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van metalen vergiftiging
• Prognose
• Complicaties van langdurige blootstelling aan zware metalen
• Preventie

Synoniemen van acrodynie

Acrodynie staat ook bekend onder verschillende andere benamingen, waaronder:

• Erythredeem
• Erythredeem polyneuropathie
• Hydrargyrie
• Mercurialisme
• Pink disease
• Ziekte van Bilderbeck
• Ziekte van Swift-Feer

Epidemiologie

Acrodynie komt het vaakst voor bij zuigelingen en jonge kinderen, met een typische startleeftijd tussen de vier maanden en acht jaar. Pasgeborenen en volwassenen zijn minder vatbaar voor deze aandoening.

Oorzaken en risicofactoren: Chronische blootstelling aan kwik

Acrodynie ontstaat doorgaans door langdurige blootstelling aan kwik, maar ook andere zware metalen zoals goud, arseen, thallium en vele andere zware metalen kunnen bijdragen aan de aandoening. Hoewel de incidentie van kwikvergiftiging tegenwoordig lager is dan in het verleden, blijven gevallen van acrodynie bestaan.

Historisch gezien werden kwikverbindingen zoals calomel gebruikt voor diverse medische doeleinden, waaronder laxeermiddelen, diuretica zoals plaspillen, en antiseptica voor de behandeling van syfilis, tyfus en gele koorts. Tot de erkenning van kwikvergiftiging in de jaren 1940 waren poeders met kwikverbindingen een veelvoorkomende oorzaak van vergiftiging.

Gebroken thermometer

Een moderne bron van kwikvergiftiging kan een oude, gebroken kwikthermometer zijn. Sinds 2003 zijn kwikhoudende producten niet meer op de markt, maar oudere producten worden nog steeds gebruikt. Het opruimen van gemorst kwik is moeilijk en het metaal kan onopgemerkt blijven in tapijten. Kwikdampen hebben de neiging zich dicht bij de grond te concentreren, waardoor jonge kinderen, die vaak kruipen, meer kans hebben om het in te ademen.

Andere voorwerpen

Fluorescentielampen, zoals spaarlampen en TL-buizen, bevatten mogelijk ook kwik. Wanneer deze lampen breken, kan kwik vrijkomen. Amalgaam dat voor tandvullingen wordt gebruikt, is een andere potentiële bron van chronische blootstelling aan kwik.

Symptomen: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten

De symptomen van acrodynie kunnen omvatten:

• Hoge bloeddruk
• Snelle hartslag
• Gewichtsverandering, zoals verlies van eetlust en gewichtsverlies
• Gezicht, Neus en Mond: Rode wangen, rode neus, rode lippen, speekselvloed, ontsteking en zweervorming van het mondslijmvlies, zweren op het tandvlees, overmatige dorst (polydipsie), een loopneus en vergrote amandelen
• Haar, tanden en Nagels: Verlies van haar, tanden en nagels
• Huid: Roze verkleuring, zwelling (oedeem), en afschilfering van de huid, evenals een voorbijgaande huiduitslag
• Luchtwegen: Gevoeligheid voor bronchitis, en een verhoogde neiging tot luchtweginfecties met keelpijn
• Maag en Darmen: Dyspepsie (maagklachten na het eten of drinken), Braken, Diarree en later constipatie
• Neuropsychiatrisch: Emotionele labiliteit, geheugenverlies, lusteloosheid, neiging tot huilen, slapeloosheid, prikkelbaarheid en agressiviteit
• Nieren: Slechte nierfunctie, zoals het Fanconi-syndroom (aandoening van de nierbuisjes)
• Ogen: Fotofobie (overgevoeligheid voor licht)
• Perifere neuropathie: Paresthesieën (tintelingen), jeuk, een branderig gevoel of pijn in de handen en voeten
• Spieren: Hypotonie (verlies aan spierspanning), weigeren om te lopen, en spieratrofie (spierverlies)
• Zweten met een muisachtige geur, wat kan leiden tot miliaria rubra en mogelijk secundaire bacteriële infecties zoals ulcererende pyodermie.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch Onderzoek
De arts voert een uitgebreid lichamelijk onderzoek uit na een grondige medische geschiedenis, inclusief informatie over blootstelling aan zware metalen. Overmatig kwik kan worden opgespoord in de urine. Een 24-uurs urinecollectie wordt aanbevolen omdat de uitscheiding van kwik via de urine variabel kan zijn. Daarnaast is bloedonderzoek nuttig, vooral bij acute kwikintoxicatie.

Differentiële diagnose
De symptomen van acrodynie kunnen lijken op die van andere aandoeningen, zoals feochromocytoom (tumor in de bijnieren die hormonen afscheidt), de ziekte van Kawasaki (ontsteking van bloedvaten), acanthosis nigricans (verdikte en verkleurde huid) of poliomyelitis.

Behandeling van metalen vergiftiging

Bij de behandeling van acrodynie is het cruciaal om de bron van de vergiftiging te elimineren. Het herstel van vocht- en elektrolytenbalans en voedingscorrectie (zoals een vitaminerijk dieet en vitamine-B-complex) zijn essentieel. Chelatietherapie is aanbevolen om de opname van methylkwik door erytrocyten (rode bloedcellen) en hepatocyten (levercellen) te voorkomen. Hemodialyse met of zonder de toevoeging van L-cysteïne als chelaatvormer kan nuttig zijn bij sommige patiënten met acuut nierfalen door kwiktoxiciteit. Daarnaast kunnen peritoneale dialyse en plasmaferese (verwijdering en vervanging van plasma in het bloed) soms worden toegepast. Bij secundaire bacteriële infecties door overmatig zweten kunnen antibiotica nodig zijn, vooral bij het optreden van miliaria rubra.

Prognose

Bij tijdige en adequate behandeling herstellen de meeste patiënten volledig van acrodynie. De symptomen nemen doorgaans geleidelijk af zodra de behandeling wordt gestart.

Complicaties van langdurige blootstelling aan zware metalen

Langdurige blootstelling aan zware metalen kan leiden tot blijvende invaliditeit bij sommige patiënten. Er kunnen lagere intelligentietestscores en abnormale resultaten worden vastgesteld, wat wijst op mogelijke schade aan het centrale zenuwstelsel. Elektrolytenstoornissen kunnen ernstige schade aan vitale organen veroorzaken. Nierfalen is een mogelijke complicatie van deze zeldzame vorm van metaalvergiftiging. In ernstige gevallen kunnen coma en de dood het gevolg zijn van langdurige blootstelling aan kwik of andere zware metalen.

Preventie

Preventie van acrodynie richt zich op het vermijden van blootstelling aan kwik en andere zware metalen:

• Veiligheid in het huis: Oude kwikthermometers en andere kwikhoudende producten moeten zorgvuldig worden verwijderd volgens de richtlijnen van afvalverwerking.
• Regelmatig onderzoek: Onderzoeken van de lucht- en waterkwaliteit in gebieden met bekende zware metalen vervuiling kan helpen om blootstelling te minimaliseren.
• Bewustzijn van risico’s: Voorlichting over de risico’s van kwik en andere zware metalen, vooral voor ouders en verzorgers van jonge kinderen.

Lees verder

• Kwikvergiftiging: Overmatige blootstelling aan kwik
• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten