Acrodynie: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten

Acrodynie is een vorm van metaalvergiftiging die meestal resulteert uit een chronische blootstelling aan kwik of op kwik gebaseerde verbindingen. Bij deze aandoening ervaart een patiënt pijn en een roze verkleuring aan de handen en voeten. Diverse andere tekenen komen eveneens tot uiting, bijvoorbeeld vermoeidheid, een zwelling van de huid en een overgevoeligheid voor licht. De zeldzame ziekte treft vooral zuigelingen en jonge kinderen die de dampen van kwik inademen, bijvoorbeeld door een oude, gebroken kwikthermometer. De arts moet tijdig een behandeling inzetten omdat anders neurologische en andere complicaties ontstaan. Hij verwijdert het zware metaal uit het lichaam (chelatietherapie) maar ook andere behandelingen zijn nodig.

• Synoniemen van acrodynie
• Epidemiologie
• Oorzaken en risicofactoren: Chronische blootstelling aan kwik
• Gebroken thermometer
• Andere voorwerpen
• Symptomen: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vorm van metaalvergiftiging
• Prognose
• Complicaties van langdurige blootstelling aan zware metalen

Synoniemen van acrodynie

De aandoening is bekend onder verschillende andere namen, waaronder:

• erythredeem
• erythredeem polyneuropathie
• hydrargyrie
• mercurialisme
• pink disease
• ziekte van Bilderbeck
• ziekte van Swift-Feer

Epidemiologie

Acrodynie komt het meest voor bij zuigelingen en jonge kinderen. De startleeftijd is tussen vier maanden en acht jaar. Pasgeborenen en volwassenen zijn minder vatbaar voor de ziekte.

Oorzaken en risicofactoren: Chronische blootstelling aan kwik

Acrodynie is meestal het resultaat van een langdurige blootstelling aan kwik, maar ook goud, arseen, thallium en vele andere zware metalen leiden mogelijk tot de ziekte. De zeldzame aandoening komt minder snel tot stand dan vroeger, maar kwikvergiftiging en arodynie bestaan echter nog steeds.

Kwikverbindingen zoals calomel werden in het verleden gebruikt voor verschillende medische doeleinden: laxeermiddelen, diuretica (plaspillen), antiseptica of antimicrobiële geneesmiddelen voor syfilis, tyfus en gele koorts. Poeders met deze kwikverbindingen waren een wijdverbreide bron van kwikvergiftiging tot de erkenning van kwikvergiftiging in de jaren 1940.

Gebroken thermometer

Moderne bronnen van kwikvergiftiging zijn bijvoorbeeld de blootstelling aan een oude gebroken kwikthermometer (vanaf 2003 mogen geen kwikhoudende producten meer verkocht worden maar oudere producten worden nog wel gebruikt). Wanneer mensen kwik morsen, is dit moeilijk op te ruimen en kwik kan enige tijd onopgemerkt blijven in het tapijt. Kwikdampen concentreren zich laag bij de grond, zodat kruipende kinderen vaker het zware metaal inademen.

Andere voorwerpen

Ook in fluorescentielampen, zoals spaarlampen en TL-buizen, bevindt zich mogelijk kwik. Wanneer ze breken, komt mogelijk ook kwik vrij. Amalgaam dat gebruikt wordt voor tandvullingen is een andere mogelijke bron van kwikvergiftiging door chronische blootstelling.

Symptomen: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten

Volgende symptomen komen mogelijk tot stand bij acrodynie:

• een aanhoudende hoge bloeddruk
• een snelle hartslag
• gewicht: een verlies aan eetlust, gewichtsverlies
• gezicht, neus en mond: rode wangen en een rode neus, rode lippen, speekselvloed, ontsteking en zweervorming van het mondslijmvlies, zweren op het tandvlees, overmatig veel dorst hebben (polydipsie), een loopneus, vergrote amandelen
• haar, tanden en nagels: een verlies van haar, tanden en nagels
• huid: een roze verkleuring, zwelling (oedeem) en afschilfering van de huid, een voorbijgaande huiduitslag
• luchtwegen: gevoeligheid voor bronchitis (ontsteking van luchtpijpvertakkingen), een matige hogere luchtweginfectie met keelpijn
• maag en darmen: dyspepsie (maagklachten na het eten of drinken), braken, diarree en later constipatie
• neuropsychiatrisch: emotionele labiliteit, geheugenverlies, lusteloosheid, neiging tot huilen, slapeloosheid, prikkelbaarheid, agressiviteit
• nieren: een slechte nierfunctie (zoals het Fanconi-syndroom = aandoening van de nierbuisjes)
• ogen: fotofobie (overgevoeligheid voor licht)
• perifere neuropathie: paresthesieën (tintelingen) of jeuk, een branderig gevoel of pijn in de handen en voeten.
• spieren: hypotonie (een verlies aan spierspanning), weigeren om te lopen, spieratrofie (spierverlies)
• zweten met een muisachtige geur, die snel tot miliaria rubra kan leiden. Dit gaat gemakkelijk over naar een secundaire bacteriële infectie waardoor mogelijk ulcererende pyodermie tot stand komt.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een volledig lichamelijk onderzoek uit nadat hij een uitgebreide medische geschiedenis heeft gekregen, inclusief informatie over de blootstelling aan zware metalen. Het is mogelijk om overmatig kwik op te sporen in de urine. Een 24-uurs urinecollectie is aanbevolen omdat de verwijdering van kwik via de urine onvoorspelbaar is en van dag tot dag of van uur tot uur kan variëren. Een bloedonderzoek is verder aanbevolen, met name voor patiënten met acute intoxicatie van kwik.

Differentiële diagnose
De klinische presentatie van acrodynie doet soms denken aan de symptomen van een feochromocytoom (tumor in bijnieren met afgifte van hormonen), de ziekte van Kawasaki (ontstoken bloedvaten in de slagaders), acanthosis nigricans (verdikte en verkleurde huid) of poliomyelitis.

Behandeling van vorm van metaalvergiftiging

De patiënt moet het middel staken dat acrodynie veroorzaakt. Het corrigeren van vocht- en elektrolytverliezen en het corrigeren van eventuele onevenwichtigheden in de voeding (vitaminerijke diëten, vitamine-B-complex) zijn van het grootste belang bij de behandeling van de ziekte. Chelatietherapie is aanbevolen. Dit voorkomt vrijwel volledig de opname van methylkwik door erytrocyten (rode bloedcellen) en hepatocyten (levercellen). Hemodialyse met en zonder de toevoeging van L-cysteïne als een chelaatvormer is inzetbaar bij sommige patiënten met acuut nierfalen door kwiktoxiciteit. Peritoneale dialyse en plasmaferese (verwijdering en vervanging van plasma in bloed) zijn soms ook nuttig. Antibiotica zijn voorts nodig bij overmatig zweten die snel leidt tot miliaria rubra en snel evolueren naar een secundaire bacteriële infectie (ulcererende pyodermie).

Prognose

De meeste patiënten herstellen volledig, aangezien de tekenen van acrodynie geleidelijk verdwijnen zodra de behandeling is gestart.

Complicaties van langdurige blootstelling aan zware metalen

Sommige patiënten hebben langdurige invaliditeit. Ook hebben een aantal patiënten lagere intelligentietestscores en abnormale resultaten, wat wijst op mogelijke organische schade aan het centrale zenuwstelsel. Elektrolytenstoornissen leiden mogelijk tot ernstige schade aan vitale organen. Ook nierfalen is een mogelijke complicatie van deze zeldzame vorm van metaalvergiftiging. Een coma en de dood zijn het mogelijke gevolg van de langdurige blootstelling aan kwik (of andere zware metalen).

Lees verder

• Kwikvergiftiging: Overmatige blootstelling aan kwik
• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten