Acrodynie: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten

Acrodynie is een vorm van metaalvergiftiging die meestal voortkomt uit chronische blootstelling aan kwik of kwikverbindingen. Bij deze aandoening ervaren patiënten pijn en een roze verkleuring van de handen en voeten. Andere symptomen zijn onder meer vermoeidheid, huidzwelling en overgevoeligheid voor licht. Deze zeldzame aandoening treft voornamelijk zuigelingen en jonge kinderen die kwikdampen inademen, bijvoorbeeld door een gebroken kwikthermometer. Tijdige medische behandeling is essentieel om neurologische en andere complicaties te voorkomen. De behandeling omvat het verwijderen van het zware metaal uit het lichaam door middel van chelatietherapie, en kan verder aanvullende therapieën vereisen.

• Synoniemen van acrodynie
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken en risicofactoren: Chronische blootstelling aan kwik
• Gebroken thermometer
• Andere voorwerpen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van metalen vergiftiging
• Prognose
• Complicaties van langdurige blootstelling aan zware metalen
• Preventie

Synoniemen van acrodynie

Acrodynie staat ook bekend onder verschillende andere benamingen, waaronder:

• Erythredeem
• Erythredeem polyneuropathie
• Hydrargyrie
• Mercurialisme
• Pink disease
• Ziekte van Bilderbeck
• Ziekte van Swift-Feer

Epidemiologie

Acrodynie, ook wel bekend als "pijndempende ziekte", is een zeldzame aandoening die voornamelijk wordt geassocieerd met chronische blootstelling aan kwik. Deze aandoening komt voor bij zowel kinderen als volwassenen, maar heeft een hogere incidentie bij jonge kinderen, vooral bij zuigelingen en kleuters. De prevalentie varieert sterk afhankelijk van geografische locatie en de mate van blootstelling aan kwik, zowel door milieuverontreiniging als door industriële activiteiten. Hoewel acrodynie wereldwijd wordt gemeld, komt het vaker voor in gebieden waar kwik in de bodem of het water aanwezig is. De aandoening is echter steeds zeldzamer geworden door strengere regulaties rondom kwikgebruik en -lozing.

Geografische verdeling
Acrodynie wordt vaker waargenomen in regio's met een hoge concentratie aan kwikverontreiniging. Dit kan afkomstig zijn van industriële processen, zoals de productie van chlooralkali's, of van historische milieuschade veroorzaakt door onjuist kwikbeheer. In sommige gevallen kunnen ook lokale visserijpraktijken die kwikvergiftiging bevorderen bijdragen aan het voorkomen van deze ziekte, vooral in gebieden waar vis vaak het hoofdbestanddeel van de voeding is.

Demografische factoren
De aandoening wordt vaker gezien bij jonge kinderen, vooral bij jongens, die vaak gevoeliger zijn voor de effecten van kwik. Volwassenen kunnen ook getroffen worden, maar dit komt minder frequent voor, tenzij er sprake is van beroepsmatige blootstelling aan kwik. De symptomen van acrodynie zijn vaak meer uitgesproken bij jonge kinderen, met name door de grotere gevoeligheid van hun ontwikkelende organen voor zware metalen.

Tijdelijke afname door regelgeving
De prevalentie van acrodynie is in de afgelopen decennia afgenomen, voornamelijk door strengere milieu- en gezondheidsregulaties met betrekking tot kwik. In veel ontwikkelde landen is de blootstelling aan kwik aanzienlijk verminderd, wat heeft bijgedragen aan het drastisch afnemen van de gevallen van acrodynie. Toch zijn er nog steeds sporadische gevallen te melden in gebieden waar de wetgeving onvoldoende wordt gehandhaafd of waar kwikvervuiling een probleem blijft.

Mechanisme

Acrodynie ontstaat door de toxische effecten van kwik op het lichaam, specifiek op de zenuwen en de bloedvaten. Wanneer kwik zich ophoopt in het lichaam, kunnen het zenuwstelsel, de huid en de bloedvaten ernstige schade ondervinden. Het mechanisme achter de ontwikkeling van acrodynie is complex, en hoewel de precieze werking van kwik niet volledig begrepen wordt, zijn er verschillende theorieën die de symptomen verklaren.

Ophoping van kwik in het lichaam
Kwik kan zich ophopen in het lichaam door langdurige blootstelling, zowel via ademhaling, huidcontact als inname via voedsel of water. Het komt voornamelijk voor in de nieren, de hersenen en de huid. In het geval van acrodynie wordt aangenomen dat de ophoping van kwik in de zenuwen en bloedvaten leidt tot verstoringen in de bloedcirculatie en zenuwfunctie, wat de typische symptomen van de aandoening veroorzaakt, zoals pijnlijke zwelling, irritatie van de huid en neurologische symptomen.

Effecten op het zenuwstelsel
Kwik heeft een directe neurotoxische werking die de functie van de zenuwen beïnvloedt. Het kan de overdracht van zenuwimpulsen verstoren, wat leidt tot de typische symptomen van acrodynie, zoals gevoelloosheid, pijn, tintelingen en zelfs krampen. Het zenuwstelsel van jonge kinderen is bijzonder kwetsbaar voor deze toxische effecten, wat waarschijnlijk de hogere incidentie van acrodynie bij deze leeftijdsgroep verklaart.

Vasculaire effecten van kwik
Kwik kan ook invloed hebben op de bloedvaten, wat leidt tot veranderingen in de bloedcirculatie. Dit kan resulteren in een slechte doorbloeding, wat de huid een bleekblauwe of blozende tint geeft en bijdraagt aan de pijnlijke zwellingen die kenmerkend zijn voor acrodynie. Bovendien kan kwik het immuunsysteem verzwakken, wat de tolerantie voor infecties vermindert en complicaties verergert.

Oorzaken en risicofactoren: Chronische blootstelling aan kwik

Acrodynie ontstaat doorgaans door langdurige blootstelling aan kwik, maar ook andere zware metalen zoals goud, arseen, thallium en vele andere zware metalen kunnen bijdragen aan de aandoening. Hoewel de incidentie van kwikvergiftiging tegenwoordig lager is dan in het verleden, blijven gevallen van acrodynie bestaan.

Historisch gezien werden kwikverbindingen zoals calomel gebruikt voor diverse medische doeleinden, waaronder laxeermiddelen, diuretica zoals plaspillen, en antiseptica voor de behandeling van syfilis, tyfus en gele koorts. Tot de erkenning van kwikvergiftiging in de jaren 1940 waren poeders met kwikverbindingen een veelvoorkomende oorzaak van vergiftiging.

Gebroken thermometer

Een moderne bron van kwikvergiftiging kan een oude, gebroken kwikthermometer zijn. Sinds 2003 zijn kwikhoudende producten niet meer op de markt, maar oudere producten worden nog steeds gebruikt. Het opruimen van gemorst kwik is moeilijk en het metaal kan onopgemerkt blijven in tapijten. Kwikdampen hebben de neiging zich dicht bij de grond te concentreren, waardoor jonge kinderen, die vaak kruipen, meer kans hebben om het in te ademen.

Andere voorwerpen

Fluorescentielampen, zoals spaarlampen en TL-buizen, bevatten mogelijk ook kwik. Wanneer deze lampen breken, kan kwik vrijkomen. Amalgaam dat voor tandvullingen wordt gebruikt, is een andere potentiële bron van chronische blootstelling aan kwik.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactor voor acrodynie is blootstelling aan kwik. Hoewel iedereen die blootgesteld wordt aan significante hoeveelheden kwik het risico loopt, zijn er specifieke factoren die het risico op het ontwikkelen van acrodynie verhogen.

Blootstelling aan kwik
De primaire risicofactor voor acrodynie is langdurige of herhaalde blootstelling aan kwik. Dit kan optreden bij mensen die werken in industriële sectoren waar kwik wordt gebruikt, zoals de chlooralkali-industrie, of in gebieden waar kwikverontreiniging het milieu heeft aangetast. De mate van blootstelling is van cruciaal belang, aangezien acrodynie meestal optreedt na langdurige, aanzienlijke blootstelling.

Leeftijd en geslacht
Zoals eerder vermeld, komen acrodynie en kwikvergiftiging vaker voor bij jonge kinderen, vooral bij jongens. De gevoeliger ontwikkeling van het zenuwstelsel bij kinderen maakt hen vatbaarder voor de neurotoxische effecten van kwik. Ouderen kunnen ook getroffen worden, maar dit komt minder vaak voor en wordt meestal geassocieerd met beroepsmatige blootstelling.

Beroepsmatige blootstelling
Beroepen die direct of indirect te maken hebben met kwik vormen een verhoogd risico op het ontwikkelen van acrodynie. Werknemers in de mijnbouw, de chemische industrie en andere sectoren waar kwik wordt gebruikt, lopen het risico om hogere concentraties van het metaal in hun lichaam op te nemen. Daarnaast kunnen mensen die in gebieden wonen met vervuilde lucht, water of bodem ook blootgesteld worden aan risiconiveaus die acrodynie kunnen veroorzaken.

Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren, zoals de aanwezigheid van kwik in lokale waterbronnen, kunnen ook bijdragen aan het risico op acrodynie. Gemeenschappen die dichtbij industriële gebieden wonen waar kwikvervuiling plaatsvindt, kunnen een verhoogd risico hebben, vooral als de water- of luchtverontreiniging onvoldoende wordt gecontroleerd.

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen voor acrodynie, gebaseerd op zowel demografische factoren als externe blootstelling aan kwik. De meest kwetsbare groepen zijn jonge kinderen, mensen die werken met kwik of in verontreinigde gebieden wonen, en personen met een verzwakt immuunsysteem.

Kinderen
Kinderen zijn veruit de grootste risicogroep voor acrodynie, aangezien hun nog in ontwikkeling zijnde zenuwstelsel bijzonder gevoelig is voor de effecten van kwik. De aandoening wordt vooral gezien bij jonge kinderen, vaak als gevolg van blootstelling via besmette voeding, water of lucht.

Werknemers in risicosectoren
Mensen die werken in sectoren zoals de mijnbouw, metaalverwerking, of de productie van chlooralkali's, lopen een verhoogd risico op kwikvergiftiging en acrodynie. Ook werknemers in de visserijsector die in contact komen met vervuilde wateren of vissen die kwik bevatten, kunnen deze aandoening ontwikkelen.

Bewoners van verontreinigde gebieden
Bewoners van gebieden met hoge niveaus van kwikverontreiniging, zoals regio's nabij industriële faciliteiten of verlaten mijnen, zijn ook een risicogroep. De verontreiniging van waterbronnen en de blootstelling via de lucht kunnen bijdragen aan de verhoogde incidentie van acrodynie.

Symptomen: Pijn en roze verkleuring van handen en voeten

De symptomen van acrodynie kunnen omvatten:

• Hoge bloeddruk
• Snelle hartslag
• Gewichtsverandering, zoals verlies van eetlust en gewichtsverlies
• Gezicht, Neus en Mond: Rode wangen, rode neus, rode lippen, speekselvloed, ontsteking en zweervorming van het mondslijmvlies, zweren op het tandvlees, overmatige dorst (polydipsie), een loopneus en vergrote amandelen
• Haar, tanden en Nagels: Verlies van haar, tanden en nagels
• Huid: Roze verkleuring, zwelling (oedeem), en afschilfering van de huid, evenals een voorbijgaande huiduitslag
• Luchtwegen: Gevoeligheid voor bronchitis, en een verhoogde neiging tot luchtweginfecties met keelpijn
• Maag en Darmen: Dyspepsie (maagklachten na het eten of drinken), Braken, Diarree en later constipatie
• Neuropsychiatrisch: Emotionele labiliteit, geheugenverlies, lusteloosheid, neiging tot huilen, slapeloosheid, prikkelbaarheid en agressiviteit
• Nieren: Slechte nierfunctie, zoals het Fanconi-syndroom (aandoening van de nierbuisjes)
• Ogen: Fotofobie (overgevoeligheid voor licht)
• Perifere neuropathie: Paresthesieën (tintelingen), jeuk, een branderig gevoel of pijn in de handen en voeten
• Spieren: Hypotonie (verlies aan spierspanning), weigeren om te lopen, en spieratrofie (spierverlies)
• Zweten met een muisachtige geur, wat kan leiden tot miliaria rubra en mogelijk secundaire bacteriële infecties zoals ulcererende pyodermie.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van acrodynie zijn vaak aanvankelijk vaag en kunnen gemakkelijk worden verward met andere aandoeningen. De symptomen kunnen langzaam optreden, maar ze verergeren meestal naarmate de blootstelling aan kwik aanhoudt. De typische symptomen omvatten ernstige pijn, zwelling, huidsymptomen en neurologische tekenen.

Pijn en zwelling
De meest opvallende symptomen van acrodynie zijn pijn en zwelling van de handen, voeten en soms de oren. Dit komt door de reactie van het lichaam op de ophoping van kwik in de bloedvaten en zenuwen. De pijn is vaak branderig of stekend van aard en kan verergeren met de tijd.

Huidveranderingen
Acrodynie veroorzaakt ook duidelijke huidveranderingen, zoals een bleke of roze verkleuring van de huid. De huid kan ook gezwollen of gezwollen aanvoelen, en in sommige gevallen kunnen er blaren of schilfering optreden. Deze veranderingen zijn vaak pijnlijk en kunnen het dagelijkse functioneren van de patiënt ernstig verstoren.

Neurologische symptomen
Neurologische symptomen, zoals prikkelbaarheid, tremoren, gehoorproblemen, en zelfs geheugenverlies, komen vaak voor bij acrodynie. Deze symptomen worden veroorzaakt door de invloed van kwik op het zenuwstelsel. In ernstige gevallen kunnen de neurologische gevolgen blijvend zijn.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch Onderzoek
De arts voert een uitgebreid lichamelijk onderzoek uit na een grondige medische geschiedenis, inclusief informatie over blootstelling aan zware metalen. Overmatig kwik kan worden opgespoord in de urine. Een 24-uurs urinecollectie wordt aanbevolen omdat de uitscheiding van kwik via de urine variabel kan zijn. Daarnaast is bloedonderzoek nuttig, vooral bij acute kwikintoxicatie.

Differentiële diagnose
De symptomen van acrodynie kunnen lijken op die van andere aandoeningen, zoals feochromocytoom (tumor in de bijnieren die hormonen afscheidt), de ziekte van Kawasaki (ontsteking van bloedvaten), acanthosis nigricans (verdikte en verkleurde huid) of poliomyelitis.

Behandeling van metalen vergiftiging

Bij de behandeling van acrodynie is het cruciaal om de bron van de vergiftiging te elimineren. Het herstel van vocht- en elektrolytenbalans en voedingscorrectie (zoals een vitaminerijk dieet en vitamine-B-complex) zijn essentieel. Chelatietherapie is aanbevolen om de opname van methylkwik door erytrocyten (rode bloedcellen) en hepatocyten (levercellen) te voorkomen. Hemodialyse met of zonder de toevoeging van L-cysteïne als chelaatvormer kan nuttig zijn bij sommige patiënten met acuut nierfalen door kwiktoxiciteit. Daarnaast kunnen peritoneale dialyse en plasmaferese (verwijdering en vervanging van plasma in het bloed) soms worden toegepast. Bij secundaire bacteriële infecties door overmatig zweten kunnen antibiotica nodig zijn, vooral bij het optreden van miliaria rubra.

Prognose

De prognose van acrodynie hangt af van de ernst van de blootstelling en de snelheid waarmee behandeling wordt gestart. In gevallen van vroege detectie en het stoppen van de blootstelling aan kwik, kan het herstel snel zijn. Langdurige of onbehandelde gevallen kunnen echter leiden tot chronische neurologische schade en andere gezondheidsproblemen.

Herstel bij vroege behandeling
Individuen die snel medische hulp krijgen en stoppen met de blootstelling aan kwik kunnen volledig herstellen. In sommige gevallen kan de pijn en zwelling snel afnemen na het verminderen van de blootstelling aan het toxine. De huidveranderingen en neurologische symptomen kunnen echter enkele weken of maanden duren om te verbeteren.

Langdurige effecten
Zonder tijdige interventie kan acrodynie leiden tot langdurige gezondheidsproblemen, waaronder blijvende neurologische schade en organische schade aan de nieren en het hart. Het herstel kan langer duren en de symptomen kunnen chronisch worden als de blootstelling niet wordt gestopt.

Complicaties van langdurige blootstelling aan zware metalen

Langdurige blootstelling aan zware metalen kan leiden tot blijvende invaliditeit bij sommige patiënten. Er kunnen lagere intelligentietestscores en abnormale resultaten worden vastgesteld, wat wijst op mogelijke schade aan het centrale zenuwstelsel. Elektrolytenstoornissen kunnen ernstige schade aan vitale organen veroorzaken. Nierfalen is een mogelijke complicatie van deze zeldzame vorm van metaalvergiftiging. In ernstige gevallen kunnen coma en de dood het gevolg zijn van langdurige blootstelling aan kwik of andere zware metalen.

Preventie

Preventie van acrodynie draait om het verminderen van de blootstelling aan kwik. Dit kan worden bereikt door maatregelen in de industrie, strengere regulaties, en het bevorderen van bewustwording bij zowel de beroepsbevolking als het publiek.

Bestrijden van kwikvervuiling
Het verminderen van de blootstelling aan kwik is de belangrijkste manier om acrodynie te voorkomen. Dit kan gebeuren door strengere milieuregels voor de industrie en het bevorderen van schonere technologieën. Het beperken van de verontreiniging van lucht, water en grond kan een grote invloed hebben op de prevalentie van de aandoening.

Veilige werkomstandigheden
Werkgevers in risicosectoren moeten maatregelen treffen om de blootstelling van werknemers aan kwik te minimaliseren. Dit kan onder andere het gebruik van beschermende kleding, afzuiginstallaties en regelmatige medische controles omvatten.

Publiekseducatie
Het publiek moet worden geïnformeerd over de risico's van kwikvergiftiging en hoe het in hun dagelijks leven kan worden vermeden. Dit kan onder andere informatie verstrekken over veilig vissen, het controleren van water- en luchtkwaliteit en het vermijden van besmette voedselbronnen.

Lees verder

• Kwikvergiftiging: Overmatige blootstelling aan kwik
• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten