Hypertensie: Pathologie

Het gevaar van hypertensie zit hem in het feit dat mensen die lijden aan hypertensie eigenlijk geen echte gezondheidsklachten van ervaren. Hypertensie is een aandoening die langzaam ontstaat, vandaar ook dat klachten pas heel erg laat tot uiting komen. In gevallen van snel stijgende bloeddruk kunnen wel klachten als hoofdpijn, vermoeidheid en spontane bloedneuzen ontstaan. In dit artikel komen een aantal veel voorkomende aandoeningen als gevolg van hypertensie ten sprake.

Aderverkalking

Door de hoge bloeddruk kan de binnenbekleding van de ader (endotheel) beschadigd raken. Bij deze beschadiging blijven andere onderdelen die in het bloed zitten (bijvoorbeeld vet) steken. Deze vetten kunnen zich gaan verkalken, waardoor de endotheel naar binnen wordt gedrukt. Dit proces heet aderverkalking, ook wel atherosclerose. Bij dit proces wordt de doorbloeding van verschillende organen verstoord en hierdoor kunnen deze ernstig beschadigen.
Door deze aderverkalking of adervernauwing komt het hart in de problemen. De kransslagaders leveren te weinig zuurstof zodat glucose onvolledig wordt verbrand. Hierdoor ontstaat melkzuur. Dit melkzuur is erg onprettig en veroorzaakt pijn. Dit wordt angina pectoris, of ook wel 'pijn op de borst', genoemd. Een ander probleem kan zijn dat de kransslagader helemaal dicht komt te zitten. Een deel van het hart krijgt dan geen zuurstof meer. Dit noemt men een hartinfarct. Een veelvoorkomende hartritmestoornis is 'overslaan van het hart' (extrasystolie). Dit komt bij iedereen wel eens voor en is bijna altijd onschuldig. Bij extrasystolie is er sprake van een plotseling te vroege hartslag in een verder normaal, regelmatig ritme. Die kortdurende onregelmatigheid in het hartritme kun je voelen omdat het hart na deze hartslag plotseling een grotere hoeveelheid bloed uitpompt.
'Overslaan van het hart' kan soms het gevolg zijn van kransslagaderverkalking, prikkeling van de hartspier door overmatig gebruik van koffie, thee of cola, maar kan ook in een 'gezond' hart spontaan ontstaan.
Als gevoel van een eventueel hartinfarct kan later ook boezem en/of kamerfibrillatie ontstaan. Een boezemfibrillatie is niet per definitie ernstig, er bestaat alleen wel een kans op propjes in het bloed die, bij loskomen, in de omloop vast kunnen komen te zitten in kleine adertjes (denk aan een herseninfarct). Het gevolg van kamerfibrileren is wel direct levensbedreigend, als binnen 3 tot 4 minuten het hart niet normaal pompt zal de dood het gevolg zijn.

Hypertrofie

Een ander gevolg van hypertensie is dat de hartspier dikker wordt. In eerste instantie lijkt die geen probleem, een sporthart wordt immers ook dikker. Alleen in het geval van hypertensie wordt de hartspier ook stugger. Dit verschijnsel noemt men hypertrofie. Het gevolg van de dikkere, stuggere hartspier is dat hij slechter pompt. Doordat de verdikte en stugge wand zich niet goed kan verslappen, kunnen de hartkamers niet goed gevuld worden. Dit kan leiden tot het falen van de pomp (pompfalen, decompensatio cordis). Ook na een hartinfarct kan dit gebeuren, omdat het litteken in de hartspier stug is. Het hart is niet in staat het bloed goed rond te pompen, waardoor vocht zich gaat ophopen in de benen, oedeem, of in de longen, benauwdheid. Hypertensie is (zeker in combinatie met andere risicofactoren) een belangrijke oorzaak van hartinfarcten en hartfalen met een grote kans op een leven van mindere kwaliteit of voortijdig overlijden. Na het vaststellen van pompfalen is 50% van de patiënten na vijf jaar overleden ook bij maximale behandeling. Voorkomen werkt dus veel beter dan genezen.
In de hersenen bestaat behalve de kans op een infarct ook de kans op bloedingen. Door de hoge druk kunnen zwakke plekken in kleine bloedvaten scheuren. De gevolgen van hersenbloedingen kunnen zeer ernstig zijn, zelfs dodelijk.

De nierfunctie

De nieren spelen een hele belangrijke rol bij hypertensie. Enerzijds kunnen zij een rol spelen bij het ontstaan en anderzijds hebben zij zwaar te lijden onder de gevolgen van hypertensie. Door de aderverkalking kunnen de bloedvaten in de nieren verstopt raken, als gevolg hiervan worden de afvalstoffen niet goed uit het lichaam verwijderd. Door het niet goed kunnen afvoeren van afvalstoffen, wordt ook extra water vastgehouden. Door het vasthouden van water stijgt het totale volume bloed. Dit heeft weer tot gevolg dat de druk stijgt. Daarom is het belangrijk om bij het behandelen van een hoge bloeddruk niet alleen de bloeddruk te controleren, maar ook af en toe de nierwerking. Dit kan op eenvoudige wijze via een bloedonderzoek, waarbij de hoeveelheid van de afvalstof creatine in het bloed gemeten wordt. Als het creatininegehalte van het bloed te hoog wordt, zal de arts u vragen om gedurende 24 uur de urine te verzamelen. Door hierin de totale hoeveelheid uitgescheiden creatine te meten, kan de functie van de nieren worden bepaald.
Als de nierfunctie beneden een aanvaardbaar peil is gezakt, kan besloten worden tot een nierfunctievervangende behandeling.

Retinopathie

Natuurlijk zijn er meer organen waarbij schade optreedt als gevolg van hypertensie. Een heel goed voorbeeld daarvan is het oog. In het oog kunnen door de hoge druk ook adertjes knappen en door het stugger worden van de vaten en aderverkalking verstoppingen ontstaan. Vaak wordt het oog goed gecontroleerd bij de behandeling van hypertensie omdat deze een goede maat is. De gevolgen van de bloedingen en verstoppingen (retinopathie) zijn blindheid.

De slagaders

De wanden van de slagaders zelf hebben ook flink te lijden bij hypertensie, door de hoge druk wordt de wand stugger, normaal gesproken vangt de elastische wand een deel van de druk op, die het bloed met zich meebrengt als het het hart verlaat. Maar door de stugheid wordt de druk niet verminderd en is de druk in de haarvaten veel te hoog. De grote druk wordt dan doorgeleid tot in de kleinere slagaderen waardoor deze geleidelijk aan stugger zullen worden. Ook de kwaliteit van de wanden van deze aders gaat achteruit.
Een ander gevaar voor de bloedvaten is dat er in de aorta of een andere slagader een bobbel (aneurysma) ontstaat. In deze holte van de slagader kan een stolstel ontstaan met alle gevolgen van dien, maar het vat kan ook scheuren op deze plek. Infarcten en shock zijn hiervan het gevolg. Vaak wordt een aneurysma niet ontdekt totdat er complicaties optreden, soms worden ze wel ontdekt bij een toevallige röntgenfoto voor een ander probleem. In dat geval wordt de aneurysma nauwlettend in de gaten gehouden. Soms is het zelfs nodig een prothese aan te brengen, zo’n broekprothese moet voorkomen dat de zwakke plek gaat scheuren.

Zwangerschap

Ook voor de zwangerschap kan hypertensie ernstige gevolgen hebben, de hoge bloeddruk kan namelijk de moederkoek beschadigen. De jonge bloedvaten die in de moederkoek (placenta) net zijn aangemaakt zijn erg gevoelig voor de hoge druk. Dit resulteert in vaatjes die dichtslibben, waardoor het ongeboren kind te weinig zuurstof krijgt wat ernstige gevolgen kan hebben voor de ontwikkeling van het kind. Bovendien kunnen veel antihypertensiva niet gebruikt worden bij een zwangerschap omdat eventuele invloeden nooit zijn onderzocht.