Narcolepsie, wat is dat?

Narcolepsie is een zogenaamde slaap/waak stoornis. Het openbaart zich (of ontstaat) vaak bij mensen meestal tussen het 15e en 30e levensjaar. Er is meestal een tekort aan de stof hypocretine in de hersenen bij mensen met narcolepsie. De verschijnselen kunnen niet met medicijnen worden genezen, maar wel met medicijnen onderdrukt worden. Narcolepsie komt zowel bij mensen als bij dieren voor. De verschijnselen van narcolepsie kenmerken zich door plotseling in slaap vallen. Tegen een slaapaanval kan men zich dan bijna niet verzetten. Vaak is er ook sprake van continue slaperig zijn. Iemand die aan narcolepsie lijdt kan zomaar ineens in slaap vallen, zonder dit tegen te kunnen gaan. Vaak voelt de patiënt wel dat er een aanval zal gaan optreden. Door heel actief te worden kan een slaap aanval soms worden tegen gehouden, maar dat lukt lang niet altijd. Een aanval van slaap wordt bij narcolepsie door de hersenen veroorzaakt en is dus heel moeilijk tegen te houden. Iemand met narcolepsie heeft slaapaanvallen, maar deze zijn niet te vergelijken met gewone vermoeidheid of met de gewone behoefte om even een dutje te doen. Iemand met narcolepsie heeft (vrijwel) geen controle over de slaapaanvallen. Ze kunnen bijvoorbeeld ook optreden tijdens hele gewone bezigheden. De slaapaanvallen duren meestal niet langer dan een paar minuten tot dertig minuten. Na het eten of als iemand ontspant, is de kans op een aanval groter. Mensen die geen narcolepsie hebben kunnen op dergelijke momenten ook sneller slaperig worden, maar mensen met narcolepsie kunnen ook last hebben van slappe spieren als ze lachen, kwaad zijn of op een andere manier emotioneel zijn. Men kan dan zomaar ineens in elkaar zakken wegens plotselinge verslapping van de spieren. Men valt dan dus ter plekke in slaap. Sterke emoties, hard lachen en kwaadheid kunnen dergelijke aanvallen uitlokken. Onderzoek heeft aangetoond dat bij veel mensen met narcolepsie het human-leukocyten antigen (HLA) DQB1*0602 wordt aangetroffen. Dit kan betekenen dat narcolepsie een auto-immuunziekte is, waarbij het hypocretine systeem verwoest wordt.

Verschijnselen narcolepsie

• In slaap vallen overdag.
• Altijd moe zijn.
• Er treedt verslapping van de spieren op (kataplexie) bij emoties, waardoor een persoon in elkaar kan zakken of ineens het hoofd laat zakken.
• Slechte nachtrust.
• Vaak wakker worden 's nachts.
• Slaapverlamming.
• Dingen zien die er niet zijn (hallucinaties), vermoedelijk omdat het dromen zijn.
• Eng dromen.
• Concentratieproblemen.
• Slecht geheugen/vergeetachtig.
• Automatisch gedrag, de patiënt doet dingen terwijl hij/zij in een soort slaaptoestand verkeert (achteraf herinnert de patiënt het zich niet meer).
• In slaap vallen zodra je even zit of iets doet waarbij je je ontspant.

Verschijnselen die eigenlijk altijd voorkomen

Symptomen die kenmerkend zijn voor narcolepsie, zijn:

• Onweerstaanbare drang om te slapen.
• Spierslapte bij emoties.

Narcolepsie vaststellen en behandelen

Narcolepsie komt in bepaalde families vaker voor. De diagnose wordt gesteld aan de hand van de verschijnselen. Als de ziekte in de familie voorkomt, loopt men mogelijk meer risico om narcolepsie te ontwikkelen. Het is echter nog niet overtuigend vastgesteld dat het erfelijk is. Er worden onderzoeken gedaan als het vermoeden bestaat dat iemand narcolepsie heeft. De patiënt houdt vervolgens bij hoe vaak bepaalde klachten optreden en wanneer. Er kan een test worden afgenomen. Er kan een EEG gemaakt worden om de hersenactiviteit in kaart te brengen. Om de diagnose narcolepsie te (kunnen) vaststellen worden hypocretine niveaus gemeten in het hersenvocht (CSF) (Cerebralspinal Fluid) en wordt een HLA-typering (human lymphocyte antigen) gedaan. Het is niet mogelijk om narcolepsie te genezen maar er zijn wel medicijnen die de verschijnselen kunnen afremmen. Omdat het een slaap/waak stoornis betreft, worden patiënt meestal behandeld door een arts die gespecialiseerd is in dergelijke stoornissen. In Nederland lijden ongeveer 7000-10000 mensen aan deze chronische slaap/waak stoornis.