Vijfde ziekte: symptomen & besmettelijk kind en volwassene

De vijfde ziekte is een veelvoorkomende milde vlekjesziekte die vooral bij kinderen in de leeftijd van 5 tot 14 jaar voorkomt, maar volwassenen kunnen het ook krijgen. De oorzaak is een virus. Als je zwanger bent en de vijfde ziekte krijgt, kan dit leiden tot een miskraam of een doodgeboren kindje. De vijfde ziekte begint meestal met griepachtige verschijnselen. Soms treedt ook koorts op, hetgeen vaak gepaard gaat met een verstopte neus, keelpijn, vermoeidheid, spierpijn en hoofdpijn. Kinderen krijgen vaak kleine rode vlekjes in het gezicht en vuurrode wangen. De vijfde ziekte geneest vanzelf, behandeling is niet nodig.

• Wat is de vijfde ziekte?
• Besmetting en overdracht
• Oorzaak vijfde ziekte
• Vijfde ziekte symptomen
• Geen symptomen
• Griepachtige verschijnselen
• Vlekjes in het gezicht
• Gewrichtsklachten bij volwassenen
• Onderzoek en diagnose
• Bloedonderzoek
• Differentiële diagnose
• Vijfde ziekte behandeling
• Wanneer de huisarts raadplegen?
• Prognose en verloop
• Complicaties

Wat is de vijfde ziekte?

De vijfde ziekte (erythema infectiosum) is een veelvoorkomende milde vlekjesziekte die vooral bij kinderen in de leeftijd van 5 tot 14 jaar voorkomt, maar volwassenen kunnen het ook krijgen. De verwekker van de vijfde ziekte is Parvovirus B19.

Besmetting en overdracht

De ziekte verspreidt zich via druppeltjes in de lucht; respiratoire deeltjes die worden overgebracht door hoesten en niezen. Mensen die de ziekte doormaken kunnen anderen besmetten vanaf één week voordat de eerste ziekteverschijnselen ontstaan totdat de huiduitslag optreedt. Omdat de ziekte niet erg besmettelijk is, wordt het vooral overgedragen door langdurig of intensief contact, zoals in een gezin, crèche, kinderdagverblijf of school. Lang niet iedereen wordt ziek na blootstelling aan het virus. Wanneer er bij iemand wel ziekteverschijnselen optreden, gebeurt dat 1 tot 3 weken na de besmetting met het virus. Ongeveer 60% van de volwassenen is tegen de ziekte beschermd, doordat zij deze al hebben doorgemaakt in het verleden, vaak als kind.

Oorzaak vijfde ziekte

De vijfde ziekte wordt veroorzaakt door het humane parvovirus B19, die door de Australische viroloog Yvonne Cossart bij de screening van donorbloed op hepatitis B in 1974 bij toeval werd ontdekt. De toevoeging B19 is het nummer van het bloedmonster waarin het virus werd aangetroffen.

Vijfde ziekte symptomen

Geen symptomen

In grofweg 20% van de gevallen heeft het kind geen symptomen. Vooral kinderen ouder dan tien jaar krijgen geen symptomen.

Griepachtige verschijnselen

De vijfde ziekte begint meestal met griepachtige verschijnselen. In 15% -30% van de gevallen treedt koorts op, hetgeen vaak gepaard gaat met een verstopte neus, keelpijn, vermoeidheid, spierpijn en hoofdpijn. Dat duurt meestal enkele dagen.

Vlekjes in het gezicht

Pas na 7 tot 10 dagen treedt bij kinderen de karakteristieke huiduitslag op: er ontwikkelen zich kleine rode vlekjes in het gezicht en de wangen kunnen vuurrood worden. Vervolgens verspreiden de vlekjes zich over het lichaam en dit kan gepaard gaan met jeuk. De vlekjes zijn aanvankelijk vlindervormig. Deze uitslag verdwijnt normaal gesproken binnen een week. Tot enkele weken na die tijd kunnen de vlekjes nog terugkomen, bijvoorbeeld door warmte kou, inspanning of opwinding. Meestal trekken de vlekjes weer snel weg.

Gewrichtsklachten bij volwassenen

Bij volwassenen leidt de ziekte in veel gevallen tot gewrichtsklachten: pijn en stijfheid van de handen en voeten. Deze klachten duren meestal 1 tot 2 weken, maar het kan ook maanden aanhouden. Volwassenen hebben slechts zelden last van huiduitslag.

Onderzoek en diagnose

Bloedonderzoek

De arts kan de diagnose stellen naar aanleiding van bloedonderzoek. Dit kan belangrijk zijn, aangezien de vijfde ziekte voor sommige mensen een klein risico vormt, zoals niet immune zwangeren en personen met een immuunstoornis. Zo hebben vrouwen die in de eerste helft van de zwangerschap zijn en de vijfde ziekte krijgen, een kans van ongeveer 9 procent op een miskraam of een doodgeboren kindje.

Differentiële diagnose

Er zijn een aantal aandoeningen met een gelijkaardig klinisch beeld als de vijfde ziekte, vooral de kinderziekten die met vlekjes gepaard gaan:

• Mazelen;
• Roodvonk (streptococcen infectie);
• Rode hond;
• Exanthema subitum (zesde ziekte);
• Waterpokken (varicella zoster);
• Mononucleosis infectiosum (ziekte van Pfeiffer - een andere benaming is klierkoorts, vanwege opgezette klieren); en
• Enterovirus infecties (echo en Coxsackie virus).

Vijfde ziekte behandeling

Er is geen behandeling voor de vijfde ziekte; het geneest vanzelf. Neem contact op met de huisarts wanneer jij of je kind last heeft van ziekteverschijnselen die bij de vijfde ziekte passen en als je hierover vragen heeft. Als je kind zich erg beroerd voelt, kan je (kinder)paracetamol geven.

Wanneer de huisarts raadplegen?

Als je zwanger bent of als je een zwak immuunsysteem of bepaalde bloedziekten hebt, raadpleeg dan altijd je arts. De vijfde ziekte kan problemen veroorzaken voor de foetus van een zwangere vrouw. Bij personen met een chronische hemolytische anemie en personen met een congenitale of verworven immuunstoornis kan de vijfde ziekte leiden tot complicaties.

Prognose en verloop

De meeste kinderen en volwassenen hebben slechts milde symptomen en herstellen volledig binnen een (dikke) week nadat de eerste ziekteverschijnselen zich openbaarden.

Complicaties

De vijfde ziekte veroorzaakt bij de meeste mensen geen complicaties. Als je zwanger bent en vermoedt dat je bent blootgesteld aan iemand met het virus, neem dan contact op met je huisarts. Meestal is er geen probleem, maar het is toch goed om dit met je huisarts te bespreken. De meeste zwangere vrouwen zijn beschermd tegen het virus, doordat zij in hun kindertijd reeds de ziekte hebben doorgemaakt. Vrouwen die zijn niet immuun zijn, ervaren meestal milde symptomen. Het virus kan echter leiden tot bloedarmoede bij een ongeboren baby en zelfs leiden tot een miskraam. Dit komt echter slechts bij een klein percentage van de vrouwen voor. Het komt meer voor in de eerste helft van de zwangerschap.

Andere risicogroepen
Er zijn een aantal andere risicogroepen met een verhoogd risico op complicaties. Dit zijn:

• Mensen met een verzwakt immuunsysteem door kanker, leukemie of een hiv-infectie; en
• Mensen met bepaalde bloedziekten, zoals sikkelcelanemie.

De vijfde ziekte kan bij deze groepen een ernstige bloedarmoede veroorzaken, wat medische behandeling behoeft.

Lees verder

• Kinderziekten met vlekjes op de huid, blaasjes, huiduitslag
• Zesde ziekte: symptomen & besmettelijk kind en volwassenen
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling