Weetjes over osteoporose

Iedereen kan botontkalking of osteoporose krijgen. Toch blijken vrouwen er veel gevoeliger voor te zijn dan mannen. Dat komt vooral omdat vrouwen minder botmassa ontwikkelen dan mannen. Bovendien verliezen vrouwen na de menopauze gedurende jaren in versneld tempo botmateriaal doordat het vrouwenlichaam minder oestrogeen produceert. Om botontkalking tegen te gaan of te verminderen kunnen maatregelen worden genomen.

Calcium in zuivelproducten

Welk zuivelproduct er ook gekozen wordt, er zit altijd veel calcium (kalk) in. Het lichaam heeft dagelijks calcium nodig om de botten stevig en gezond te houden. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zijn botten levend weefsel. Het botweefsel wordt voortdurend afgebroken. Om de botten stevig te houden moet het weefsel dus ook constant worden aangevuld. Daar is calcium voor nodig, dat het lichaam binnen krijgt door het eten en drinken van melkproducten, maar ook van (vooral groene) groenten, peulvruchten en noten.

Maximale botmassa

De meeste mensen bereiken een maximale botmassa in de wervelkolom tussen het 25ste en 30ste levensjaar. In de lange beenderen (zoals de heup) gebeurt dat tussen het 35ste en 40ste levensjaar. Zodra deze leeftijd is gepasseerd (en vooral na het 45ste levensjaar) beginnen alle botten in het lichaam aan dichtheid te verliezen. Om nu niet te laat te ontdekken dat botontkalking heeft toegeslagen is het raadzaam vroegtijdig met het bestrijden ervan te beginnen.

Botontkalking, een sluipende ziekte

Dat osteoporose 'sluipend' verloopt impliceert tegelijkertijd het grote gevaar ervan. Hierdoor kan de verzwakking van de botten jarenlang volledig onopgemerkt verlopen en wordt vaak pas op de röntgenfoto de eerste botbreuk of de eerste botontkalking herkend. Helaas is op dat moment echter al 30 tot 35% van de minerale botmassa verloren gegaan en is de ziekte in dat stadium al relatief ver gevorderd. Echter niet alle skeletonderdelen hoeven daarbij even zwaar te zijn aangetast. 'Sponsachtig' opgebouwde botten (zoals b.v. de wervellichamen) worden meestal het eerst aangetast.

Symptomen van botontkalking

Exacte symptomen van osteoporose zijn nauwelijks aan te geven. De ziekte wordt dikwijls ook te laat herkend omdat de ermee gepaard gaande pijn in de regel wordt afgedaan met een 'hoort bij de leeftijd'. De patiënten klagen in een vroeg stadium van de ziekte vaak over 'een gevoel van zwakte' in de rug, waarvan de plaats niet precies aan te geven is. Die eerste pijnen komen ook niet voort uit het bot maar uit de spieren, pezen en banden. Deze proberen namelijk in het beginstadium de rechte lichaamshouding in stand te houden en de vervorming van de wervelkolom tegen te gaan. Hierdoor raken de spieren, pezen en banden op den duur overbelast.

Bot gevormd door sporten

Door niet aan sport te doen, breken botten af. Er is echter nog meer reden om te gaan sporten. Verschillende studies hebben aangetoond dat door belastende sporten de botmassa zelfs kan toenemen. In een van die studies werden mannelijke en vrouwelijke langeafstandslopers vergeleken met een groep van niet-lopers. De onderzoekers kwamen tot de ontdekking dat zowel de mannelijke als de vrouwelijke lopers ongeveer 40% meer botmateriaal in hun lichaam hadden dan de niet-lopers. Lopen is een uitstekende en bovendien veilige manier om botten de nodige oefening te geven. Aanbevolen wordt dan ook om drie of vier dagen in de week minstens 20 minuten te wandelen.
Natuurlijk is het resultaat niet meteen zichtbaar. Maar kijk maar eens naar de rechter onderarm van een rechtshandige tennisspeler. In de meeste gevallen zal deze arm heel wat forser zijn dan de 'passieve' arm. Dat is een duidelijk bewijs dat wanneer spieren gebruikt en botten belast worden, de dichtheid en de omvang van deze botten zullen toenemen.
Bovendien is men nooit te oud om met sport te beginnen. Onderzoek wijst namelijk uit dat vrouwen in de menopauze die begonnen met sporten, de dichtheid van hun botten konden vergroten.

Gevolg van verlies aan botmassa

Verlies van botmassa leidt tot verlies van de nodige stabiliteit van het skelet, zodat zelfs bij normale dagelijkse bewegingen (bv. struikelen, traplopen of krachtig niezen) breuken kunnen optreden. In dat geval gaat het meestal om een breuk in een wervellichaam. De patiënt voelt dan meestal een plotselinge hevig schietende pijn. Als er eenmaal een breuk is opgetreden is de kans om later meer breuken op te lopen groot. In heel ernstige gevallen kan het breken van een heup het overlijden van de patiënt tot gevolg hebben. Dit maakt ook duidelijk waarom het lijden aan osteoporose de levensverwachting kan bekorten.

Het risico meten

Hoewel er maatregelen genomen kunnen worden om het risico op het krijgen van botontkalking te voorkomen of te verminderen, zijn er eveneens factoren die niet te beheersen zijn. Zoals:

• Het meer in dezelfde familie voorkomen van osteoporose of een andere botziekte;
• en bij:
• personen met een bleke huidskleur;
• personen met een licht gebouwd skelet;
• personen die ouder zijn dan 40 jaar;
• vrouwen waarbij de eierstokken zijn verwijderd;
• vrouwen die nooit kinderen hebben gehad;
• vrouwen die vroegtijdig in de menopauze zijn gekomen;
• vrouwen die allergisch zijn voor zuivelproducten.

Opmerking
Alle bovengenoemde risicofactoren betekenen niet dat men osteoporose zal krijgen. Het is slechts een waarschuwing dat zo iemand al het mogelijke moet doen om het krijgen van deze aandoening te verminderen of te voorkomen.

Calcium

Sommige wetenschappers geloven dat een chronisch tekort aan calcium in de voeding een factor is die bijdraagt aan het vergroten van het risico op het krijgen van osteoporose. Deze wetenschappers baseren zich op een studie uit voormalig Joegoslavië. De studieresultaten wezen op het belang van calcium. In een bepaald gebied van voormalig Joegoslavië aten de inwoners geen zuivelproducten. De vrouwen kregen er slechts de helft van de dagelijkse hoeveelheid calcium binnen die vrouwen verbruikten die in een streek woonden, waar wel zuivelproducten werden geconsumeerd. De wetenschappers ontdekten nu dat de vrouwen die meer calcium binnenkregen aanzienlijk meer botmassa hadden en na de leeftijd van 65 jaar minder breuken opliepen dat de vrouwen met een caliumarm dieet.

Bronnen van calcium

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) voor calcium bedraagt voor kinderen (afhankelijk van de leeftijd) 500 tot 1200 mg; volwassenen 1.000 mg en personen boven de 50 jaar 1200 tot 1.500 milligram. Caliumfosfaat (dat in melk zit) is hiervoor een uitstekende bron. Maar lang niet de enige. Ook vetarme kazen en yoghurt zijn rijk aan calcium. Andere etenswaren die veel calcium bevatten zijn: rode zalm, sardines en noten. Ook zijn er tegenwoordig met calcium verrijkte citrusdranken verkrijgbaar.