De twee hoofdvormen van afasie

Wat is afasie? Waar is het woord van afgeleid en wat ervaart iemand die afasie heeft? Hoe ontstaat deze aandoening? Welke gevolgen zijn ervan bekend? Is behandeling mogelijk? Kan revalidatie worden opgestart en hoe pakt een afasiepatient zijn leven weer op? Onderstaand artikeltje tracht in vogelvlucht het brede terrein van deze aandoening wat in te kaderen.

Ontstaan van het woord

Het woord afasie is afkomstig uit het Grieks. Het bestaat uit een combinatie van a (niet) en phanai (spreken). Omdat het hier een aandoening betreft met vele varianten, zowel wat de aandoening zelf betreft als de mate waarin het zich voordoet, is het soms moeilijk de juiste vorm ervan te benoemen. Daardoor wordt nogal eens de term afasie gebruikt, terwijl eigenlijk de aanduiding dysfasie beter zou zijn. Ook het woord dysfasie stamt uit het Grieks en ook dysfasie houdt een spraakstoornis in. Dysfasie betreft echter een geneeskundige stoornis in het vormen van woorden en zinnen.

Wat is afasie?

Afasie is een spraakstoornis, die zich van andere spraakstoornissen onderscheidt doordat de spieren die voor het spreken nodig zijn (de tong en het strottenhoofd) maar ook de zenuwen die deze spieren verzorgen (de aangezichtszenuw) en het gehoor niet beschadigd zijn. Afasie is altijd een teken van een hersenafwijking. Bij rechtshandigen een afwijking van de linker- en bij linkshandigen een afwijking van de rechter hersenhelft.

De hoofdvormen van afasie

Afasie komt voor in twee hoofdvormen, te weten:

1. het onvermogen om te spreken

Deze vorm wordt ook wel motorische afasie genoemd. Hierbij is gewoonlijk geen volledige stomheid aanwezig. Een patiënt met motorische afasie brengt nog slechts delen van woorden uit of spreekt in telegramstijl. Bij deze vorm van afasie is het spraakcentrum onder in de voorhoofdskwab aangedaan.

2. het onvermogen het gesprokene te begrijpen

Deze vorm wordt ook wel sensorische afasie genoemd. Bij deze vorm van de aandoening is ook de spraak verminkt, omdat er geen inwendige controle over het gesprokene is. Bij sensorische afasie is de hersenschors van de slaapkwab aangedaan.
Opmerking
Een bijzondere vorm van afasie is de amnestische afasie. Hierbij kan de patiënt het woord dat hij wil uitspreken niet vinden.

Wat ervaart een afasiepatiënt?

Volgens de directeur van de Afasie Vereniging Nederland, mevrouw M. Lindhout, is de ervaring van een afasiepatiënt te vergelijken met iemand die in het buitenland belandt. Bij een ernstige afasie is het alsof je wakker wordt in China en echt niets meer begrijpt van wat er gezegd wordt. Bij een lichtere vorm is het alsof je in Amerika ontwaakt. Je begrijpt het wel, maar toch niet helemaal of net niet. Dit is voor mensen met afasie hun dagelijkse realiteit. Ze kunnen niet goed communiceren met de mensen om hen heen. In tegenstelling tot diegenen die iets ernstigs hebben meegemaakt zonder dat er sprake is van afasie en aan wie wordt aangeraden om erover te praten om het zo te kunnen verwerken, kunnen afasie-patiënten dat praten erover nu juist niet.

Activiteiten van het AVN

Hoewel juiste cijfers niet voorhanden zijn lijden naar schatting 50.000 tot 60.000 personen in meerdere of mindere mate aan afasie. De Afasie Vereniging Nederland (AVN) verzorgt voorlichting over deze aandoening, brengt lotgenoten met elkaar in contact en behartigt de belangen van afasiepatiënten. Omdat deze patiënten altijd weer aanlopen tegen problemen verband houdend met het 'weer oppakken van hun eigen leven', zet de AVN ook afasiecentra op die hen helpt weer zelf de regie over hun eigen leven te voeren. Maar omdat afasie optreedt na hersenletsel ontstaan door beroerte, ongeluk of tumor is dat meestal niet het enige waar deze patiënten mee kampen. Dikwijls gaat deze aandoening ook gepaard met bijvoorbeeld geheugenproblemen of halfzijdige verlamming.

Periode na revalidatie

Een probleem is dat afasiepatiënten na de revalidatie in de thuisomgeving dikwijls in een zwart gat vallen. Er zou nog een vervolg behandeling gegeven dienen te worden. Hoewel deze patiënten in het revalidatiecentrum leren om te gaan met hun beperkingen, worden ze daarna in de thuissituatie geconfronteerd met de moeilijkheden die hun aandoening voor hen oproept. Eigenlijk ontstaan de problemen pas echt in het gewone leven van alledag. Veelal zijn deze patiënten hun baan kwijt of kunnen ze niet meer functioneren op hun vorige niveau. Het valt niet mee om dan weer een zinvolle invulling aan hun leven te geven. Gelukkig probeert AVN meer bekendheid te geven aan afasie en de gevolgen daarvan. Doel hiervan is om mensen te doen beseffen dat iemand met afasie ondanks het moeilijk uit zijn woorden kunnen komen zeker niet gek is. Afasiepatiënten zijn er enorm bij gebaat wanneer hen de gelegenheid geboden wordt om te praten en hen te laten ervaren dat er naar hen geluisterd wordt en daarvoor de tijd wordt genomen.

Feiten over de beroerte

Het is voor een patiënt en zijn familie erg belangrijk om een goede prognose te mogen krijgen van het herstel in de periode na de beroerte. Echter, al is die voorspelling nog zo deskundig opgesteld het blijft zeer onzeker. Zo is er in Amerika een scorekaart gemaakt om het verloop van het herstel na een beroerte te voorspellen. Het ging daarbij om een intracerebrale bloeding. De vraag was of de situatie zich verbeterde na drie, zes of twaalf maanden. Gebleken is daarbij dat 34% van de gevallen verbeterde gedurende de eerste 12 maanden na ontslag uit het ziekenhuis. 13% van deze patiënten knapte aanzienlijk op. Bij de zwaar getroffen patiënten werden verbeteringen vooral geconstateerd in de eerste zes maanden .