Beroepsziekte: kanker

Bepaalde vormen van kanker treden op na blootstelling aan kankerverwekkende stoffen in de werksituatie. Daarom wordt kanker soms als beroepsziekte beschouwd. Het is erg lastig om te onderzoeken of een stof kankerverwekkend is, maar de lijst met kankerverwekkende stoffen wordt wel steeds langer. Een bijzondere vorm van kanker als beroepsziekte is kanker door asbest. Een bepaalde vorm van kanker, mesothelioom, komt vrijwel alleen bij mensen die blootgesteld aan asbest zijn voor.

Kanker en beroep

In Nederland overlijden elk jaar ruim 1300 mensen aan kanker door het werk. Met name blootstelling aan kankerverwekkende stoffen en straling spelen hier een rol in. Er is per kankersoort een schatting gemaakt van het percentage patiënten dat de ziekte door het werk gekregen heeft.

Kenmerken van kanker als beroepsziekte

• De ontwikkeling ervan duurt doorgaans lang (10 - 40 jaar)
• Meestal is er sprake van een gewoon kankertype, soms een bijzondere vorm zoals mesothelioom (door asbest) en hemangiosarcoom (door vinylchloridemonomeer)
• Komt vaker voor op relatief jonge leeftijd
• In het geval van huidkanker zit de kanker meestal op plaatsen waar men contact had met de kankerverwekkende stof
• Komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen

Individuele kwetsbaarheid

Bepaalde vormen van kanker komen vaker voor bij bepaalde bevolkingsgroepen. Blaaskanker komt bijvoorbeeld relatief vaker voor bij Egyptenaren en Marokkanen, en minder bij Japanners en Eskimo's. Dit heeft te maken met de hoogte van de N-acetyltransferaseactiviteit. N-acetyltransferase is een enzym dat een belangrijke rol speelt bij het omzetten van aromatische aminen, sulfonamiden en hydrazinen, allen potentieel kankerverwekkende stoffen. Mensen die deze stoffen snel omzetten hebben een kleinere kans op blaaskanker. Snelle acetyleerders zetten deze stoffen namelijk in mindere mate om in kankerverwekkende afvalstoffen die via de urine in de blaas terechtkomen.

Is een stof kankerverwekkend?

Het is erg lastig om te onderzoeken of een stof kankerverwekkend is, voordat de stof slachtoffers maakt. Een van de manieren waarop onderzoek gedaan wordt naar de kankerverwekkendheid van stoffen is epidemiologisch onderzoek. Bij dit type onderzoek wordt een groep mensen voor langere tijd gevolgd in hun doen en laten. Na vele jaren blijkt dat er bij bepaalde groepen mensen vaker kanker voorkomt. Door de leefomstandigheden en blootstelling aan bepaalde stoffen van deze groepen mensen te analyseren kan men achterhalen wat de potentieel kankerverwekkende invloeden waren. Experimenteel onderzoek bij mensen is ethisch gezien geen optie. Momenteel wordt er wel veel experimenteel onderzoek gedaan naar kankerverwekkende stoffen met knaagdieren. De lijst met kankerverwekkende stoffen en hun effecten wordt steeds langer.

Kanker door asbest

Een stof die erg veel aandacht gekregen heeft is asbest. Asbest werd tot enkele jaren geleden veelvuldig gebruikt in golfplaten, rioolbuizen, schoorsteenpijpen, bloembakken et cetera. Tot 1978 werd het daarnaast toegepast als een brandwerend en isolerend middel in gebouwen en schepen. In 1943 kwam longkanker door asbest op de lijst van beroepsziekten in Duitsland te staan. In Nederland werd pas veel later aangenomen dat asbest een kankerverwekkende stof is. Pas in 1993 werd asbest door het Asbestbesluit verboden. In Nederland heeft het aantal mensen met een mesothelioom (tumor aan de long- of buikvliezen, veroorzaakt door asbest) de top bereikt lijkt het. Het gebruik van asbest neemt echter in andere landen helaas toe, waardoor de epidemie zich hoogstwaarschijnlijk verplaatst.

Instituut voor asbestslachtoffers

Het Instituut voor asbestslachoffers is opgericht om asbestslachtoffers te ondersteunen in de juridische lijdensweg. Asbestslachoffers kunnen dikwijls een schadevergoeding krijgen, maar de weg hier naar toe is erg lang. Op dit moment komen alleen asbestslachtoffers met een mesothelioom in aanmerking voor een schadevergoeding. Voor mensen met andere asbestaandoeningen, zoals astbestose of longkanker, is nog niets geregeld.

Lees verder

• Beroepsziekte: toxische encefalopathie