Cauda equina syndroom - oorzaken, symptomen en behandeling

Het cauda equina syndroom (CES) is een zeldzame neurologische aandoening waarbij er problemen optreden in de zenuwen van het onderste deel van de wervelkolom (cauda equina: paardenstaart). Indien deze aandoening optreedt dient er zo snel mogelijk te worden ingegrepen zodat de gevolgen beperkt blijven. Mensen met CES ondervinden vaak motorische problemen van de onderste extremiteiten en gevoelsstoornissen van blaas, darmen en en genitaliën. De behandeling bestaat meestal uit een operatie en nadien het omgaan met de motorische uitval.

Wat is het cauda-equina syndroom? (CES)

Het cauda equina syndroom is een zeldzame neurologische aandoening maar wel meteen een spoedgeval als deze zich voordoet. Meestal raken meerdere zenuwen bekneld. Soms gebeurt het dat één zenuw bekneld raakt, maar dan is er sprake van een grote hernia of tumor. Cauda equina is de Latijnse benaming voor 'paardenstaart' en slaat op alle zenuwen van onderste deel van het ruggenmerg, waar de tweede lumbale wervel ophoudt. Deze zenuwen staan in voor de spieren en gevoel van het onderlichaam.

Bij CES is er dus sprake van een beschadiging van de cauda equina. Het herstelproces is afhankelijk van de hoeveelheid beschadiging.

Beschadiging van de cauda equina

Een zenuw bestaat uit een myelineschede en de zenuw zelf. De myelineschede kan gezien worden als een beschermlaag voor de geleiding van zenuwen. Als deze beschadigd raakt kan het niet vervangen worden. De zenuw zelf kan wel vervangen worden.

Lichte beschadiging van de cauda equina

Hierbij zijn de zenuwen tijdelijk uitgeschakeld maar kunnen deze weer door middel van een operatieve ingreep geactiveerd worden.

Beschadiging myelineschede of zenuwcel

De myelineschede heeft een belangrijke functie maar indien deze beschadigd raakt, kan het niet meer hersteld worden. Indien een zenuwcel beschadigd raakt maar de kern nog intact blijft, kan herstel mogelijk zijn. Als de kern geraakt is, is herstel niet meer mogelijk.

Wat zijn de oorzaken van het cauda equina syndroom?

Er zijn meerdere oorzaken van het cauda equina syndroom. De oorzaak van het letsel bepaalt mede de ernst van de aandoening. Enkele oorzaken zijn:

• Bloeding
• Trauma (verkeersongeval, steekwonde, ernstige val, schotwonde,...)
• Tumor of uitzaaiing die op de cauda equina drukt
• Fractuur of ontsteking van een of meerdere wervels
• Hernia (beklemming)
• Beschadiging van een tussenwervelschijf(kraakbeen tussen de wervels)
• Ontsteking met abces
• ...

Wat zijn de symptomen van het cauda equina syndroom?

Het cauda equina syndroom is een ernstige aandoening aangezien er grote kans is op uitvalverschijnselen van de onderste ledematen: darmen, blaas en het gevoel in de benen. Het is mogelijk dat men nog zelfstandig kan stappen, al dan niet met behulp van loopkrukken, rollator of in het ergste geval heeft men een rolstoel nodig.

• Urine-incontinentie of moeilijkheden om te plassen
• Stoelgang-incontinentie of problemen met de persdrang
• Verminderd of zwak gevoel (gevoelsstoornissen) in de onderste ledematen of dij, zitvlak en heupen
• Pijn in de onderrug, deze kan uitstralen naar de benen
• Gevoelsstoornissen waardoor seksueel contact bemoeilijkt wordt (gevoel, erectiestoornissen)
• Motorische uitval waardoor stappen bemoeilijkt wordt of zelfs onmogelijk is
• ...

CES hoeft niet noodzakelijk voor de buitenwereld zichtbaar te zijn, dit is pas als er sprake is van motorische uitval is en stappen bemoeilijkt of onmogelijk wordt. Men heeft dan hulpmiddelen nodig om zich te verplaatsen. CES kan ook seksuele contacten in de weg staan aangezien er gevoelsstoornissen en/of impotentie kunnen optreden.

Hoe wordt het cauda equina syndroom gediagnosticeerd?

Aangezien het CES een spoedgeval is dient men zo snel mogelijk tot een diagnose te komen. Door middel van hierboven beschreven kenmerken kan men al vermoeden dat het gaat om CES. Door aanvullende onderzoeken zoals een CT-scan en een MRI kan de diagnose bevestigd worden. Er kunnen eveneens neurologische testen afgenomen worden van de onderste extremiteiten.

Welke behandelingen zijn er mogelijk?

De aard van de behandeling hangt af van veel factoren: algemene toestand van de patiënt, leeftijd, motivatie om te herstellen en de ernst van de aandoening. Er zijn verschillende mogelijkheden:

• Er is een constante druk aanwezig op de zenuw, door deze weg te halen is de kans op herstel groot
• Een zenuw bestaat uit een axon en een myeline-schede: de zenuw kan axonen laten aangroeien. Dit vergt een lang herstel
• De myeline-schede is beschadigd: er is geen kans op herstel mogelijk

Een operatie is meestal aangewezen om het herstel te bevorderen of zelfs mogelijk te maken, lang revalideren nadien is echter noodzakelijk. Soms is er blijvende schade zoals urine-incontinentie, gevoelsstoornissen en/of stoelgang-incontinentie.
Vanzelfsprekend is het belangrijk dat men bij een dergelijke aandoening snel behandeld wordt opdat de schade beperkt blijft en om zoveel mogelijk herstel te bevorderen. Het meeste herstel vindt plaats in het eerste jaar na de operatie, soms nog in het tweede jaar maar nadien zal er vrijwel geen herstel meer zijn. De therapie bestaat hoofdzakelijk bestaan uit fysiotherapie maar men mag niet vergeten om aandacht te hebben voor de psychologische effecten van de aandoening. Als seksualiteit in het gedrang komt kan onzekerheid of een gevoel van falen optreden. Als er veel motorische uitval is zal de aandoening ook voor de buitenwereld zichtbaar zijn en kan men angst krijgen voor negatieve reacties.