Moe, prikkelbaar, lusteloos? Hoe zit het met je thiamine?

Ben je moe, prikkelbaar of lusteloos zonder een duidelijke oorzaak? Als je voedingspatroon gezond is en je drinkt weinig of geen alcohol denken artsen niet snel aan een gebrek aan thiamine (vitamine B1). Maar zo'n tekort kan uiteenlopende oorzaken hebben: van eenzijdige voeding tot een verstoorde absorptie of een verstoorde opslag van thiamine. Hoe snel kun je een tekort oplopen? Welke voeding en voedingssupplementen helpen om een tekort aan vitamine B1 tegen te gaan? Lees de tips.

Moe, geprikkeld of lusteloos?

Vermoeidheid en/of prikkelbaarheid en/of lusteloosheid kunnen een groot aantal verschillende oorzaken hebben. Daarom is het verstandig bij dergelijke klachten een arts te bezoeken.

Meestal wordt in eerste instantie vooral aan psychische oorzaken gedacht, vooral als de patiënt er goede eetgewoonten op na houdt en niet met een alcoholprobleem kampt.

Bij mensen die eenzijdig eten of veel alcohol drinken wordt bij vermoeidheidsklachten al snel gedacht aan een gebrek aan een thiamine (vitamine B1). Zo'n tekort kan eenvoudig in het bloed worden opgespoord.

Symptomen van een tekort aan vitamine B1

Als je gauw moe, snel geprikkeld of lusteloos bent, kan dit dus wijzen op een gebrek aan thiamine. Verder kun je ook last krijgen van een echte depressie, geheugen- of concentratiestoornissen, hartproblemen of neuropathische verschijnselen. Ook klachten als lage bloeddruk (hypotensie) of een verhoogde lichaamstemperatuur (hyperthermie) komen voor.

Een van de problemen bij de diagnose van een gebrek aan vitamine B1 is dat niet alle patiënten met dezelfde klachten kampen en dat veel klachten over vermoeidheid, prikkelbaarheid of lusteloosheid ook andere oorzaken kunnen hebben.

De meeste symptomen van een deficiëntie verdwijnen weer na een adequate en simpele behandeling met een supplement van B1-tabletten. Een chronisch thiaminetekort kan leiden tot de gevreesde ziekte beriberi, al komt deze in de moderne westerse wereld zelden voor.

Hoe loop je een thiaminegebrek op?

Thiamine is een vitamine die nodig is voor de energieproductie en de koolhydraatstofwisseling en de geleiding van zenuwimpulsen. Een gebrek aan deze vitamine B1 kan ontstaan door:

eenzijdige voeding

verstoorde absorptie ofverstoorde opslag

Tekort door eenzijdige voeding

Evenwichtige voeding voorkomt een thiaminedeficiëntie. Vitamine B1 komt in veel voedingsmiddelen slechts in geringe hoeveelheden voor. Denk vooral aan:

volkoren granen zoals volle tarwe (bijvoorbeeld in de vorm van volkorenbrood) of zilvervliesrijst; hoewel deze voedingsstoffen relatief weinig vitamine B1 bevatten, vormen ze in de praktijk toch een belangrijke bron van thiamine, aangezien we relatief vaak brood en rijst op het menu zetten;
(gedroogde) gist of gistextract; denk bijvoorbeeld aan marmite (een broodbeleg dat rijk is aan gist); gist is de rijkste bron aan thiamine;
noten: vooral paranoten of pecanoten;
peulvruchten, bijvoorbeeld bruine of witte bonen of sperzieboontjes;
groenten: vooral in asperges, spinazie, en spruitjes;
sinaasappels;
zuivel: eieren; melk en melkproducten;
sommige soorten vlees en gevogelte.

Van de in de voeding voorkomende thiamine gaat een deel tijdens het koken verloren, onder meer omdat deze in water oplosbare vitamine met het kookvocht wordt weggegooid. Dit kun je deels vermijden door de groente niet al te fijn te snijden en deze in zo min mogelijk water te koken. Thiamine is ook slecht bestand tegen ultraviolet licht (zoals van zonlicht) en gammastraling.

Tekort door verstoorde absorptie of opslag

Een gestoorde opname of opslag van thiamine komt onder meer voor:

door alcohol; dit verstoort niet alleen de opname van thiamine, maar bevordert ook de uitscheiding (secretie) ervan;
door tannine (komt voor in koffie en thee); rauwe vis en schaaldieren;
door maagzuurremmers;
door lisdiuretica (plasmiddelen): deze verhogen de uitscheiding van thiamine;
door rauwe vis en schaaldieren; deze bevatten veel van het enzym thiaminase dat de thiamine afbreekt;
bij een gebrek aan magnesium (dit is noodzakelijk om de thiamine uit de voeding in een voor het lichaam actieve vorm om te zetten);
na een maagverkleining;
door totale parenterale voeding (een bepaalde vorm van kunstmatige voeding buiten het maag-darmstelsel om);
bij verschillende ziekten als anorexia nervosa, HIV-enteropathie, aids, kanker, sommige leverziekten en sommige stofwisselingsziekten; tekorten komen ook voor bij dialiserende nierpatiënten.

Bij zwangerschap is er een verhoogde behoefte aan thiamine.

Hoe snel kun je een tekort aan vitamine B1 oplopen?

De voorraad vitamine B1 die je lijf kan opslaan is beperkt. Volgens sommige wetenschappelijke bronnen kun je door zeer eenzijdige voeding binnen vier tot zes weken een tekort oplopen; in andere onderzoeken is zelfs een periode van minder dan twee weken gemeten.

Kun je te veel thiamine binnen krijgen?

Over het algemeen wordt aangenomen dat een teveel aan thiamine langs natuurlijke weg door het lichaam wordt uitgescheiden. De hoeveelheid vitamine B1 die je lichaam niet kan opslaan, plas je namelijk gewoon uit. Volgens de huidige stand van de wetenschap lijdt je lichaam dus geen schade door een overdosis thiamine.

Vitamine B1 is als voedingssupplement doorgaans samen met enkele andere B-vitamines verkrijgbaar als 'vitamine B-complex'. Deze vitamines worden doorgaans in combinatie met elkaar aangeboden, omdat bij een tekort aan de ene vitamine B er vaak ook sprake is van een tekort aan de andere B-vitamines. Ook biergisttabletten vormen een rijke bron van vitamine B1.