Moe en weinig energie?

Ben je alsmaar moe en heb je weinig energie? Voel je je slap? Raak je snel buiten adem? Heb je misschien last van een ijzertekort in je bloed? Wat zijn de symptomen? Hoe zit het met heemijzer en non-heemijzer in de voeding? Op welke manieren loop je een ijzergebrek op? Hoe belemmer of bevorder je door bepaalde combinaties van voedingsmiddelen de opname van ijzer in je lichaam? Kunnen voedingssupplementen in de vorm van ijzerpillen (ook wel staalpillen genoemd) je ijzertekort oplossen?

Vermoeid en weinig energiek?

Ben je alsmaar moe en kamp je met een gebrek aan energie, dan roept je omgeving al snel en lang niet altijd terecht dat het psychisch is of dat je ongezond eet. Vermoeidheid en een tekort aan energie kunnen namelijk veel verschillende oorzaken hebben, daarom is het altijd verstandig om voor dit soort symptomen naar je huisarts te gaan.

Misschien ben je snel uitgeput door bloedarmoede wegen een ijzertekort.

• Wat zijn de symptomen van een ijzertekort in je bloed?
  
• Hoe zit het met de twee soorten ijzer in de voeding?
  
• Hoe loop je een ijzertekort op?
  
• Oplossingen voor een tekort aan ijzer
  

Symptomen van een ijzertekort in je bloed

IJzer (Latijn: ferro) is een van de bouwstenen van hemoglobine. Als het hemoglobinegehalte in je bloed te laag is (in geval van een Hb <7,5 mmol/l bij vrouwen (6,8 bij zwangere vrouwen) en <8,5 mmol/l bij mannen) spreken we van bloedarmoede (of anemie). Je kunt al symptomen van een ijzertekort hebben voordat medisch gezien sprake is van bloedarmoede. Overigens, een gebrek aan ijzer in het bloed is slechts een van de vele mogelijke oorzaken en vormen van bloedarmoede.

Bij een ijzertekort heb je last van vermoeidheid en een gebrek aan energie. Ook merk je dat je snel buiten adem raakt. Waarschijnlijk voel je je slap en misschien ben je snel duizelig. Mogelijk ziet je huid bleek. Misschien lijd je aan prikkelbaarheid of neerslachtigheid. Sommige mensen krijgen last van rusteloze benen. Er zijn nog heel wat meer aanwijzingen die op een ijzertekort kunnen duiden.

Overigens, de meeste symptomen van een ijzergebrek kunnen ook wijzen op een gebrek aan thiamine (vitamine B1) of het gevolg zijn van een andere aandoening.

Hoe zit het met de twee soorten ijzer in de voeding?

Tegelijkertijd met je voeding krijg je twee soorten ijzer binnen:

• heemijzer; dit komt voor in dierlijke voeding, bijvoorbeeld in lever van rund- of lamsvlees; heemijzer wordt gemakkelijker in je lichaam opgenomen dan non-heemijzer;
• non-heemijzer; dit komt voor in plantaardige voeding; denk bijvoorbeeld aan groene groenten zoals broccoli of sperziebonen, of aan volkorenbrood, (de meeste) vleesvervangers; peulvruchten (zoals linzen), noten en tomaten; non-heemijzer wordt makkelijker in je lichaam opgenomen als je bij al je maaltijden ook voeding met vitamine C gebruikt (denk bijvoorbeeld aan fruit zoals sinaasappel, eventueel in de vorm van vers sinaasappelsap).

Als je bij de maaltijd thee drinkt, wordt de opname van ijzer in het bloed belemmerd. Dat geldt niet voor kruidenthee.
Het is aan te raden dat er enkele uren tijd verstrijken tussen het drinken van koffie en thee en ijzerhoudende voeding.

Hoe loop je een ijzertekort op?

In tegenstelling tot een thiaminetekort, dat je binnen enkele weken kunt oplopen, kan het langere tijd duren voordat je last krijgt van een ijzertekort. Je lichaam legt namelijk een voorraadje ijzer aan in de milt, beenmerg en in de lever. De resorptie van ijzer in de dunne darm wordt aangepast aan je behoefte. Daarom wordt bij een ijzergebrek een veel hoger percentage van het
toegevoerde ijzer in je lichaam opgenomen dan anders het geval zou zijn.

Wie gevarieerd eet en overigens gezond is, heeft weinig kans op een ernstig ijzertekort. Vegetariërs, veganisten, vrouwen met zware menstruaties en mensen die intensief aan sport doen, lopen meer kans op een ijzergebrek.

Een ijzergebrek kan met een eenvoudig bloedonderzoek worden opgespoord. Als niet duidelijk is waar de deficiëntie aan te wijten is, wordt gezocht naar een medische oorzaak. of een darmaandoening de oorzaak kan zijn. Zo kan er sprake zijn van een parasitaire worminfectie of een darmtumor. Bij ouderen kan een ijzeranemie ontstaan door bijvoorbeeld chronische reuma, een of ontstekingen. In dergelijke gevallen heeft een behandeling met ijzerpreparaten geen zin. Sterker nog, dit kan zelfs schadelijk zijn.

Oplossingen voor een tekort aan ijzer

Met een voedingssupplement van ijzerpillen (ook wel staalpillen genoemd) kun je een ijzergebrek bestrijden. Let erop dat je geen supplement kiest waarmee je meer dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden (ADH) van de nutriënten zou slikken. Soms wordt ascorbinezuur (vitamine C) aan ijzertabletten toegevoegd om een betere opname in het bloed te bevorderen.

Sommige ijzerpreparaten worden door gereguleerde afgifte vertraagd in het lichaam opgenomen. Deze 'slow release'-pillen zijn minder effectief, omdat ijzer vrijwel uitsluitend in het eerste deel van de darm wordt geresorbeerd en dus minder effect kunnen hebben op het hemoglobinegehalte van het bloed. Bij deze tabletten met gereguleerde afgifte komt de ijzer pas vrij in de dikke darm, die het ijzer slechts in zeer beperkte mate kan opnemen. Als je deze pillen slikt heb je in de praktijk niet minder last van bijwerkingen als maagpijn, diarree of constipatie dan bij de goedkopere tabletten.

Bedenk in dit verband dat een te hoog ijzergehalte schadelijk voor je lichaam is. In geval van medisch voorgeschreven ijzertabletten kun je erop vertrouwen dat de dosis op jouw persoonlijke situatie is afgestemd en dat je dankzij deze behandeling jij je weer beter kan gaan voelen. Als je steeds maar gauw moe bent en weinig energie hebt, is het altijd verstandig om eerst een arts te raadplegen voordat je voor zelfzorgmiddelen kiest.

Lees verder

• Moe, prikkelbaar, lusteloos? Hoe zit het met je thiamine?
• Bestseller: De voedselzandloper van de arts Kris Verburgh