Heupoperatie en therapie

Jaarlijks worden duizenden mensen opgenomen in een ziekenhuis met een gebroken heup. Van dat aantal is ruimschoots het merendeel ouder dan 55 jaar. Een aantal patiënten overlijdt jaarlijks aan de gevolgen van een gebroken heup. Veruit de meeste heupoperaties vinden plaats na een val. Na de operatie volgt een langdurige periode van revalidatie waarbij de conditie en het doorzettingsvermogen van de patiënt van groot belang zijn. Onder leiding van een fysiotherapeut moeten dagelijks oefeningen worden uitgevoerd om goede resultaten te kunnen bereiken.

Korte bedrust

Een heupoperatie is in de regel een snelle operatie met daarna een zo kort mogelijke bedrust om onder meer risico’s van trombose te vermijden. Om bedrust te verkorten wordt daarom ook zo gauw mogelijk na de operatie een fysiotherapeut ingeschakeld. Afhankelijk van de situatie zal soms na de korte ziekenhuisopname in een verpleeghuis worden gerevalideerd. Temeer zal dit het geval zijn als de patiënt al vóór de gebroken heup ook andere medische problemen had.

Operatie binnen 24 uur

De fractuur gaat vaak gepaard met veel pijn en stress. Zeker is dat het geval bij oudere mensen waarbij een heup is gebroken door een val. Mede daarom is de eerste zorg na aankomst in een ziekenhuis bij een gebroken heup er op gericht om de breuk te stabiliseren en de pijn te verlichten. Een tweede zorg is de voorbereiding op een operatie. Hoewel er geen sprake is van een levensbedreigende situatie wordt een heupoperatie toch beschouwd als een spoedoperatie waarbij wel rekening moet worden gehouden met de praktische mogelijkheden. In de regel zal de operatie in elk geval binnen 24 uur plaatsvinden.

Therapie vanaf tweede dag

Na een heupoperatie blijft de patiënt meestal 3 tot 7 dagen in het ziekenhuis. Tijdens die periode worden op vaste tijden medicijnen toegediend. Bij extra pijn zal door de arts worden beoordeeld of meer medicijnen verantwoord zijn. Voorts zullen de eerste dagen nog enkele controleonderzoeken worden gedaan. Ook vangt de revalidatie al in het ziekenhuis aan en zal een fysiotherapeut vanaf de tweede dag dagelijks langskomen om de patiënt oefeningen te laten doen. Bij een goede conditie van de patiënt worden de oefeningen per dag uitgebreid. Het effect van de oefeningen is daarbij erg afhankelijk van de inzet van de patiënt.

Oefeningen en aandachtspunten

De oefeningen zijn gericht op:

• De verbetering van de bloedcirculatie.
• De beweeglijkheid van het heupgewricht.
• Het verbetering van de spierfunctie van het been.
• De coördinatie van het lichaam.
• Lopen met een passend hulpmiddel.
• Dagelijkse bezigheden zoals traplopen.

Naast revalidatie door het verrichten van oefeningen moet de eerste zes weken een aantal aandachtspunten in acht worden genomen zoals:

• Niet fietsen.
• Niet autorijden.
• Niet bukken.
• Vermijden van risicobewegingen.
• Liefst op der rug liggend slapen.
• Als op de rug liggend slapen niet lukt is een alternatief op de zij met een kussen tussen de benen.
• De heup maximaal 90 graden buigen wat neerkomt op een zitpositie.
• Zowel de knie als de voet niet naar binnen draaien.
• De benen niet over elkaar leggen.

Voor de langere termijn geldt ook een aantal aandachtspunten zoals:

• Niet in een te lage stoel zitten (minimaal 45 centimeter vanaf de grond).
• Niet vooroverbuigen bijvoorbeeld op de stoel of op het toilet.
• Het been van de geopereerde zijde naar voor plaatsen bij het gaan staan en gaan zitten.
• Het gaan staan en gaan zitten ondersteunen met de handen op de stoelleuning of bedrand.

Hoge prioriteit voor preventie

Het voorkomen van een val door ouderen verdient een hoge prioriteit. Preventiemaatregelen liggen bijvoorbeeld in de sfeer van afstapjes en drempels, schuivende kleedjes, gladde badkamervloeren, obstakels en kabels op de grond, voldoende houvast door onder meer stevige trapleuningen, goede verlichting en extra aandacht voor mogelijke obstakels buiten de woning.