Pijn en vermoeidheid bestrijden met meditatie

Ruim twee miljoen Nederlanders kampen met chronische klachten. Twee Amerikaanse onderzoekers vonden een remedie voor chronische pijn: meditatie en massage. Tijdens de meditatie concentreer je je op de spanning in je lichaam net zo lang tot deze weggaat. Zodra de pijn terugkomt, begin je opnieuw. Dit doe je dagelijks op het voor jou beste moment van de dag, een heel uur. Het kan twee jaar duren eer je klachtenvrij bent. De klachten zullen echter waarschijnlijk niet voor 100% verdwijnen, maar wel beheersbaar worden. Meditatie helpt ook om jezelf beter te leren kennen om te zien wat je moet veranderen om van je chronische vermoeidheid af te komen. De medische wetenschap weet geen raad met chronische pijn en vermoeidheidsklachten. De arts luistert, onderzoekt, consulteert collega’s, verwijst door, maar er wordt niets gevonden. Soms raadt hij desondanks medicijnen of zelfs een operatie aan, zonder dat hij genezing kan beloven. Wat doe je? Zelfs de meest verstokte scepticus verlegt zijn of haar zoektocht naar het alternatieve circuit: “Baat het niet dan schaadt het niet.” Je vindt misschien een poosje baat bij deze of gene behandeling of bepaalde medicijnen, maar genezen word je niet. Inmiddels ben je er ongemerkt al een groot deel van je leven mee bezig.

Lichaam

Een jonge vrouw kan haar hoofd niet optillen omdat de aansturing van de nekspieren niet goed functioneert. Een twintiger kan niet werken omdat hij chronisch lijdt aan onbehandelbare rugpijn. Een vrouw in de overgang wordt sinds haar studie verrast door hevige vermoeidheidsaanvallen die ze aan haar grillige menstruatie toeschreef. Een man heeft last van migraine, te hoge bloeddruk, en andere kwalen waardoor hij voor het leven is afgekeurd.

Geest

Lichamelijke klachten vinden vaak hun oorzaak in de geest, in min of meer traumatische ervaringen, en kunnen samenhangen met bepaalde karaktertrekken. Veel mensen denken dat je karakter vastligt en accepteren hun gezondheidsklachten als een voldongen feit. Anderen verdringen pijnlijke gebeurtenissen. De klachten die zich desondanks manifesteren, worden niet geduid. Ze worden weggedrukt met pijnstillers, genotmiddelen of een andere verslaving. Ook vluchten in werk kan een optie lijken.

Terwijl ze niet vrij zijn van bijverschijnselen, lossen deze middelen het onderliggende probleem natuurlijk niet op. Het wordt slechts vooruit geschoven. En het kan lang ‘goed’ gaan. Grillige klachten kunnen jaren als vervelende bijkomstigheid beschouwd worden, en telkens aan een andere oorzaak toegeschreven worden. Tot het moment dat je onder ogen moet zien dat ze je behoorlijk in je dagelijkse bezigheden belemmeren. Tenzij je er al aan onderdoor gegaan bent.

Verhalen

We jongleren met werk en activiteiten, met sociale media en aangegane verplichtingen, met te hoge verwachtingen - die we onszelf opleggen - en raken steeds verder van onszelf verwijderd. Het komt niet eens bij ons op tijd in te plannen om erbij stil te staan waarom we iets doen en iets ander niet kunnen missen. En we maken geen tijd vrij om ons gedrag en onze keuzes te overwegen. We accepteren de zaken omdat ze nu eenmaal zo zijn. We doen het al jaren zo! Ons leven hangt aan elkaar van verhalen die we zelf verzinnen. Waarom denk je dat je zoon jou de schuld geeft als hij kwaad is? Heb je echt altijd mensen om je heen nodig? Waarom wil je die klus per se zo snel mogelijk af hebben? Is dit nu het belangrijkste wat je op dit moment kunt doen? Op wie wil je indruk maken? Vanwaar die onrust, die ambitie?

Ongezond

De Britse auteur Tim Parks heeft een pijnlijke prostaat, denkt hij. Na een lange onbevredigende zoektocht langs medici stuit hij op een internetartikel over een behandeling tegen chronische bekkenpijn. De meeste symptomen herkent hij. De verrassende remedie: ontspanning en massage. Hoofdauteur psycholoog dr. David Wise leed zelf tweeëntwintig jaar lang aan bekkenpijn en disfuncties. Hij en zijn co-auteur dr. Rodney Anderson, wijten deze aandoening aan een jarenlange spanning en ongezonde leefgewoontes; aan nervositeit, een gebrek aan beweging en heftige gemoedsbewegingen. Gevolg: chronische spiervermoeidheid. Dit verklaart volgens hen de wispelturige klachten die opkomen en verdwijnen zonder aanwijsbare oorzaak. Hun oplossing: je moet veranderen.

Paradoxaal

Parks gaat bij zichzelf te rade en realiseert zich dat hij inderdaad altijd gespannen is. Als ambitieuze schrijver, docent, vertaler, echtgenoot en vader van drie kinderen, worstelt hij bovendien met de overblijfselen van zijn opvoeding. Hij besluit in de oplossing van Wise en Anderson te geloven en hun remedie serieus toe te passen. Ondanks dat hij het altijd erg druk heeft, dwingt de pijn hem tot actie. Hij besluit dagelijks een uur te besteden aan paradoxale ontspanning. Kort gezegd komt het hier op neer:

Het paradoxale zit ‘m in het feit dat je eerst moet ontspannen om vervolgens op zoek te gaan naar spanning in je lichaam, waarop je je moet concentreren, tot de spanning vanzelf minder wordt. Intussen mag je nergens aan denken! Wanneer je geen spanning voelt, trek je kort een spier aan en laat hem weer los. Zo ontstaat een restspanning die een warme gloed geeft en prettig aanvoelt. Opeens besef je dat de pijn weg is… en weer terugkomt. En je begint opnieuw.

Zonder medicijnen

De pijn was dus weg, hoe kort ook! Parks constateert dat er iets in zijn lichaam is gebeurd dat hij zonder medicijnen heeft teweeggebracht. En hij denkt: “Als dat kan, moet het ook langer kunnen.” Hij beseft dat hij er wel de tijd voor moet nemen. En niet een uurtje voor het slapen gaan, of voor het opstaan, maar op het beste moment van de dag. Volgens dr. Wise kun je alleen dan de vereiste aandacht en concentratie opbrengen om echt te ontspannen. De eerste minuten mag je je bewegen, om de goede houding te vinden. Daarna moet je echt volkomen stil liggen.

Vriendelijk

Al komt de pijn steeds terug, toch is zijn leven ingrijpend veranderd, schrijft Parks. Hij heeft er veel minder last van, en korter. Wise en Anderson waarschuwen dat genezing wel twee jaar op zich kan laten wachten. En zelfs dan is volledige genezing onwaarschijnlijk. De pijn kan af en toe weer de kop op steken. Maar, zeggen ze, door de ontspanning kan het bloed weer doorstromen en kunnen de spieren genezen. Zo wordt er een ‘vriendelijker omgeving’ geschapen voor de zenuwen die erdoorheen lopen, waardoor die geen pijn meer doorgeven. Al is het tijdelijk.

Vermoeidheid

Alleen al het stilliggen, dus zonder de meditatie, kan slechte slaapsters helpen om sneller in en beter door te slapen. Jaren geleden, in een smoorhete slaapzaal van de jeugdherberg in Toledo, lag een Japanse toeriste bewegingloos op haar rug, terwijl de anderen woelend de slaap te pakken probeerden te krijgen. Zij wist al dat stilliggen veel effectiever is dan van je rug op je ene, op de buik en op de andere zij te draaien. Het kost discipline, en de ene keer zal het beter lukken dan de andere, maar het helpt!

Verslaving

Chronische vermoeidheid wordt uiteraard niet alleen veroorzaakt door een slechte nachtrust. Ook bij deze klacht dien je bij jezelf te rade te gaan of je wellicht ergens iets fout doet. Om dat te ontdekken is het noodzakelijk dat je stil bent, niets doet. Misschien ben je hypergevoelig, pieker je teveel, neig je naar neerslachtigheid. Dat kan in de familie zitten, of door een gebeurtenis in het verleden, of door onzekerheden. Het betekent niet dat je je erbij neer moet te leggen. Als je je bewust bent van de oorzaak, ben je al een heel eind op de goede weg. Misschien ben je verleerd te ontspannen, omdat er altijd iets te doen was. Of ben je verslaafd aan actie omdat het je een kick geeft. De onvermijdelijke reactie daarna, lichamelijke en geestelijke uitputting, accepteer je echter niet. Wat het ook is, alleen jijzelf kunt erachter komen.

Elke verslaving is vervelend en ongezond; je bent geen baas meer over jezelf. Je acteert vanuit een sterke drang die maakt dat je je nergens anders op kunt concentreren en waaraan je je heel moeilijk kunt onttrekken. Maar zolang je je niet bewust tegen je verslaving verzet en de omstandigheden die ertoe leidden niet aanpakt, verandert er niets.

Mindfulness

Sta stil bij je klachten en problemen, veeg ze niet onder de mat. Hoe langer je ermee wacht, hoe moeilijker het wordt om je ervan te bevrijden, áls het nog lukt. En alleen jijzelf kunt dit doen. Meditatie kan daarbij helpen. Er zijn talloze boeken en filmpjes over meditatie, yoga en mindfulness. Lukt het in je eentje niet, volg dan een cursus of een meerdaagse training of probeer shiatsu massages. In het medisch basispakket is mindfulness opgenomen waardoor je tegen een gering bedrag (50€) acht lessen van twee uur kunt bijwonen om je op gang te helpen. Informeer ernaar bij je huisarts.

De remedie van David Wise, psycholoog PhD, en dr Rodney Anderson kun je uitgebreid lezen in hun boek: A headache in the pelvis. ISBN 978-09-727-7553-3. Vertaald luidt te titel: Hoofdpijn in het bekken; m.a.w.: het probleem zit in het hoofd, niet in het bekken. Hun methode is niet onomstreden. Er zijn patiënten die er blijkbaar geen baat bij hebben. Maar... iedereen is anders, iedere klacht is anders. En de methode is niet de ingrijpendste of duurste om haar een kans te geven.