De grote vijf voor de huid

Onze huid is het orgaan dat het meest wordt blootgesteld aan invloeden van buiten. Hierdoor kan ze gemakkelijk beschadigd raken en ziek worden. Naast huidziekten die worden veroorzaakt door ziekteverwekkers als virussen, bacteriën, schimmels, zijn er ook allergische of hormonale huidproblemen zoals jeuk, acne, psoriasis en eczeem. Tenslotte zijn er mechanische beschadigingen van de huid, bijvoorbeeld schaaf- en snijwondjes, kneuzingen en verbrandingen. Planten nemen een belangrijke plaats in bij de behandeling van huidklachten, zeker in de zelfzorg. Ontstekingsremming en bevordering van het genezingsproces staan hierbij op de voorgrond. Het toepassenvan plantaardige geneesmiddelen op de huid is echter in belangrijke mate gebaseerd op ervaring; klinisch is dit helaas nog zelden goed gedocumenteerd. Wel zijn in een aantal gevallen resultaten van farmacologisch onderzoek voorhanden die de traditionele toepassing van dergelijke preparaten ondersteunen. Tenslotte zij opgemerkt dat de zalf-, crème- of gelbasis, of alcohol als oplosmiddel mede bepalend is voor het uiteindelijke effect.

De grote vijf voor de huid: Valkruid, Goudsbloem, Sintjanskruid, Smeerwortel en Echte kamille

Arnicabloemen [Arnica montana L. (valkruid), Arnica chamissonis Less ssp. foliosa (Nutt.) Maguire; Asteraceae]

Worden uitwendig gebruikt bij kneuzingen, blauwe plekken en zwellingen. Ook bij spierpijn na het sporten of ter preventie is een massage-olie op basis van Arnica goed werkzaam De belangrijkste inhoudsstoffen zijn sesquiterpeenlactonen, vluchtige olie, flavonoïden en cumarines. Van de sesquiterpeenlactonen (o.a. helenaline, arnifoline, cha-missonolide) zijn ontstekingsremmende eigenschappen aangetoond. Daarnaast werkt arnica antibacterieel en pijnstillend. Arnica mag niet op een kapotte huid worden toegepast. Hierdoor kan dermatitis met oedeem ontstaan, gevolgd door eczeem, blaarvorming en zelfs necrose. De sesquiterpeenlactonen in arnica kunnen leiden tot allergische reacties bij gevoelige individuen.

Goudsbloem (Calendula officinalis L. (Asteraceae)

Wordt gebruikt omwille van wondhelende eigenschappen. Daarnaast remt Calendula ontstekingen van huid- en slijmvliezen. Voor de antiflogistische werking worden vooral triterpeenalcoholen en esters verantwoordelijk. De wondhelende eigenschappen worden toegeschreven aan carotenoïden, terwijl triterpeensaponinen, vluchtige olie met mono- en sesquiterpenen, en flavonoïden een antibacteriële en antischimmel-werking bezitten.

Kamillebloesem [Matricaria recutita L. (echte kamille); Asteraceae]

Wordt toegepast bij ontstekingen van huid. Ze werken antiflogistisch, spasmolytisch, antibacterieel en bevorderen de wondheling. Kamille bevat vluchtige olie met het sesquiterpeenlacton matricine, waaruit tijdens destillatie van de olie het karakteristiek blauwgekleurde chamazuleen ontstaat. Voor de werking van kamille worden vooral alpha-bisabolol, bisaboloxide A en B, spiro-ethers, chamazuleen, flavonoïden (met name apigenine) en coumarines verantwoordelijk gehouden. Extracten en verschillende daaruit geïsoleerde verbindingen hebben een remmende werking op de enzymen 5-lipoxygenase en cyclo-oxygenase, waardoor de ontstekingsremmende werking kan worden verklaard.

Smeerwortel (Symphytum officinale L.)

Is omwille van zijn slijmstoffen zeer verzachtend voor een ruwe huid, kloven en dergelijke. De stof allantoïne is celregenerend, te gebruiken bij slecht genezende wonden. Maar vooral voor botbreuken en gewrichtsproblemen is Smeerwortel zeer effectief. Kompressen van gekneusd blad of nog beter van de geplette wortel.

Sint-janskruidolie

Wordt verkregen door maceratie van verse bloemen van Hypericum perforatum in olie, meestal olijfolie. Sint-janskruidolie bevordert de wondheling en wordt onder meer toegepast bij zonnebrand, kleine brandwondjes, ter voorkoming van doorliggen en tegen jeuk. De karakteristiek rode kleur dankt de olie aan ontledingsproducten van hypericine.

Looistofplanten

Bijvoorbeeld bereid uit hamamelisblad of -bast [Hamamelis virginia-na L. (toverhazelaar); Harnamelidaceae] worden gebruikt bij kleine wondjes, lichte ontstekingsreacties van de huid en aambeien. Looistoffen werken adstringerend. Looistoffen vormen een neerslag met eiwitten, dat het aangedane gebied afdekt en beschermt tegen bacteriën. Ze remmen de doorlaatbaarheid van haarvaatjes en de secretie van gezond omliggend weefsel. Verder werken looistoffen bloedstelpend lokaal licht verdovend en jeukstillend.

De nieuwe lichting huidkruiden

Van vrij recente datum is de ontwikkeling van fytotherapeutica (en cosmetica) op basis van aloë-gel, cardiospermum, mahonie en tea-tree-olie. Aan aloë-gel (uit Aloe-soorten; Liliaceae) worden wondhelende, antibacteriële en hydraterende eigenschappen toegeschreven. Aloë-gel werkt verzachtend, jeukstillend, huidbeschermend (tegen weer, wind, koude, zon).
Extracten van Cardiospermum halicacabum (Sapindaceae) worden toegepast bij jeukende, eczemateuze huidaandoeningen en vanwege antiflogistische en jeukstillende eigenschappen.

Extracten van de bast en wortel van Mahonia aquifolia (Berberidaceae) worden gebruikt bij psoriasis en acne. De werking ervan is anti-proliferatief, remt de versnelde groei van huidcellen, antiflogistisch en antibacterieel. Tea-tree-olie (uit Melaleuca alternifolia Cheel; Myrtaceae) werkt bacterie-, schimmel- en virusdodend en laat gunstige resultaten zien bij de behandeling van acne (vergelijkbaar met benzoylperoxide).

Andere interessante planten op het gebied van de dermatologie zijn de rode zonnehoed [Echinacea purpurea (L.) Moench; Asteraceae] en melisse (Melissa officinalis L.; Lamiaceae). Echinacea-preparaten worden gebruikt bij slecht genezende, oppervlakkige wondjes en ter behandeling van inflammotoire huidaandoeningen. Extracten van melisseblad bezitten een virusstatische werking en worden toegepast ter behandeling van herpesinfecties (herpes labialis).

Info foto: Rode kleurstof hypericine uit Hypericum perforatum L.