Koningskaars voor de keel

De Verbascumsoorten vallen vooral op door hun grote grijze wollige rosetten. Deze slijmstofplanten worden niet veel meer gebruikt, maar zijn wel aan een revival toe

Verbascum vooral voor de luchtwegen.

Andere slijmstofplanten zoals het klein hoefblad werden tot voor kort nog veel gebruikt in hoestmengsel, maar worden nu afgeraden omdat ze pyrrolizidine-alcaloiden bevatten, stoffen die als ze zeer lang ingenomen worden de levercellen mogelijk kunnen beschadigen. Daarom is het beter om de onschuldige bloemen van onze toortssoorten te verwerken in de kruidenthees. Een mooie, smakelijke en werkzame bloementhee voor hoest en keelpijn krijg je met bloemen van Echte kamille, Keizerskaars en Kaasjeskruid.

Naam en te gebruiken soorten

• Bouillon blanc (Frans.), Mullein (Engels), Köningskerze (Duits.)
• Verbascum phlomoides L. - Keizerskaars,
• Verbascum densiflorum BERTOLINI - Stalkaars,
• Verbascum thapsiforme SCHRADER - Stalkaars,
• Verbascum blattaria L. - Mottenkruid,
• Verbascum nigrum L. - Zwarte toorts.

Verbascum ook voor gewrichtsklachten.

Konings en andere kaarsen is niet alleen verzachtend voor de luchtwegen door de slijmstoffen maar ook ontstekingswerend door de stof harpagoside en daardoor ook te proberen bij reumatische klachten. Verse bladeren kun je als cataplasma gebruiken op pijnlijke gewrichten en het aftreksel als zitbad bij ontstoken aambeien. Chemisch gezien verenigt het kruid de anti-inflammatoire werking van het harpagoside (zoals in Duivelsklauw), met de verzachtende werking van de slijmstoffen en de anti-bacteriele effecten van de koffiezuuresters. De zaden van Verbascum sinuatum zouden giftig zijn voor vissen, vandaar dat traditioneel de toortsen ook bij het vissen gebruikt werden. Als je de hele plant in het water sopt, zouden de arme diertjes op het droge springen. Ik ben zelf geen visser en heb dit truukje nog niet geprobeerd, maar de plant bevat ook zeepstoffen, die licht giftig zijn voor vissen. Vandaar misschien het effect.

Etymologie

De naam Verbascum is een verbastering van barbascum, de baardige, omwille van de wollige beharing van de plant.Met ‘thapsos’ werd in de Oudheid een verfstofplant bedoeld, die op het eiland Thapsos, groeide. Alhoewel dat waarschijnlijk Thapsia garganica geweest moet zijn.

Koningskaars naar de rechte, kaarsachtige vorm en naar zijn gebruik als fakkel. Bij de Romeinen werd hij Candelia regia genoemd. Zo is dan ook de naam ‘Toorts’ verklaard. In 1523, lang geleden, vermelde Brunfels dat de plant nog als fakkel in gebruik was. Ook Herba lucernaria of Lampekruid werd in ME gebruikt.

Dodoens over het Wollecruyt

Wollecruyt wordt geheeten in Griecx Phlomos/ in Latijn Verbascum/ van Apuleius ooc Lychnitis en Pycnitis/ ende van sommigen Candela regis, Candelaria en Lanaria. In die Apoteke Tapsus barbatus/ in Hoochduytsch Wullkraut/ Kertzenkraut/ Brennkraut/ Himelkraut/ Unholdenkertz en Kunnigskertz/ in Neerduytsch Wollecruyt/ Wollebladeren ende tortsecruyt. In Franchois Bouillon.

Dat swert Wollecruyt met die schoone geele bloemen in water oft wijn ghesoden ende ghedroncken es goet tseghen die ghebreken van der borsten en longhene en voor den ghenen die hoesten ende die etter spouwen. Die selve bladeren met Ruyte ghesoden ghenesen die pijne ende weedom van der syden. Die bladeren van dat swert Wollecruyt in water ghesoden sijn goet gheleyt op die coude ghezwillen ende sweeringhen der ooghen/ die selve bladeren met huenich en wijn vermenght ghenesen die verergerde ende onsteken sweeringhen/ ende met azijn die onsteken wonden. Toch werd in de tijd van Dodoens ook veel de wortel van de Verbascum gebruikt en dan eerder als looistofplant bij bloedingen ‘dat root melizoen ende die loop des buycx’ zoald Dodoens zegt.

Een andere soort Verbascum blattaria, Mottenkruid zou zoals de naam zegt motten en andere insecten afschrikken.

Voornaamste medisch gebruik

• verkoudheid, hoest met Tijm en Echte salie
• griep samen met Vlierbloesem en Lindebloesem
• keelpijn met Echte salie en Kaasjeskruidbloemen
• oorpijn samen met Sint janskruid en Goudsbloem

Alles bij mekaar een mooie, nuttige en boeiende familie, die Toortsen.