De geneeskracht van toorts of koningskaars

Koningskaars was vroeger een heilige plant. Met behulp hiervan kon men tovenarij afwenden. In de Middeleeuwen gaf men de plant de koninklijke naam om de waardigheid te onderschrijven. Maria is op schilderijen dikwijls afgebeeld met de koningskaars. Het zou een magische rol spelen in de genezing. Men hoefde slechts een zieke plek of lichaamdseel aan te raken met de koningskaars en te zeggen: Onze lieve Vrouwe gaat driemaal over het land. Zij draagt de hemelbrand in haar hand, en dan was men genezen. Hemelbrand was een andere naam voor koningskaars. ´Brand´ had in de Middeleeuwen de betekenis van iets hoogs (vandaar bijvoorbeeld de naam Brennerpas voor een hoog gelegen bergweg). Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving koningskaars
• Koningskaars bij de antieke Grieken
• Koningskaars bij de antieke Romeinen
• Volksgeneeskunde koningskaars
• Werkzame stoffen koningskaars
• Koningskaars voor de luchtwegen
• Overige medicinale werkingen toorts
• Uitwendige geneestoepassingen konngskaars
• Raadpleeg een fytotherapeut

Naamgeving koningskaars

De plantennamen kennen allemaal officiële, wetenschappelijke namen in het Latijn. Wetenschappers, biologen, botanici en fytotherapeuten hanteren de Latijnse naam zodat ze 100% zeker weten dat iedereen het over dezelfde plant heeft. De Latijnse naam voor koningskaars is ´Verbascum Thapsus´. Verbascum is hoogstwaarschijnlijk een verbastering van ´barbascum´ wat ´baard´ betekent. Dit verwijst naar de beharing van de bladeren van deze plant. ´Thapsus´ komt van het schiereiland ´Thapsus´ wat aan Sicilië vast ligt. Op dat schiereiland komt de koningskaars veelvuldig voor. In het Nederlands kennen we een aantal alternatieve namen voor deze geneesplant: Toorts, Koningskaars, Wit wolkruid, Wolblaren, Katoenbloem, Lemmekensblaren, Kattekoppen, Wilde tabak, Zoklappen, Begijnenthee, Aronsstaf, Hemelbrand, Zachtlap, Kerskruid, Paaskers, Nachtkaars en Koningskandelaar.

Koningskaars bij de antieke Grieken

In het oude Griekenland gebruikte men het wolachtige deel van de koningskaars voor het maken van lampenpitten. De hele koningskaars werd in de pek gestoken om als fakkel te dienen. Het kende ook een medicinaal gebruik tegen zwellingen. De plant werd met wortel en al fijn gestampt en vermengd met wijn. Dit mengsel werd op een van de wollige bladeren gelegd. Vervolgens verwarmde men het blad in de hete as waarna het op een zwelling werd geplaatst.

Koningskaars bij de antieke Romeinen

Plinus bevestigde de prima werking tegen zwellingen van de oude Grieken. Daarnaast melde hij dat de plant goed werkt tegen verkoudheid, bronchitis en amandelontsteking. Plinius behoorde tot de antieke Romeinen die veel van de wijsheid der Grieken hebben overgenomen. Een Griek die in het oude Rome werkte was Dioscorides, pionier der geneeskunde en kruidenwetenschap. Hij bevestigde op zijn beurt de bevindingen van Plinius en voegde daar aan toe dat het een uitstekend middel is tegen oogklachten, beten en tandpijn.

Volksgeneeskunde koningskaars

Behalve de medicinale werking had koningskaars een cosmetische functie. Een aftreksel van deze plant werd gebruikt om het haar een tintje lichter te maken. In de volksgeneeskunde werd koningskaars gebruikt om zelf een hoestdrank te maken en bij verkoudheid, leveraandoeningen, miltziekten. Er werd voor behandelingen met deze geneesplant een thee van de bladeren en bloemen getrokken. In de homeopathie gebruikte men maceraties van koningskaars om geneesmiddelen te maken die bij de behandeling van aambeien en oorpijn worden ingezet.

Werkzame stoffen koningskaars

Van koningskaars worden voor medicinale doeleinden bij voorkeur de bloemblaadjes en meeldraden gebruikt. De rest van de plant kan ook gebruikt worden maar werkt niet zo sterk. De wortel wordt zelden gebruikt. In plaats van kokningskaars kan men ook stalkaars of Verbascum densiflorum gebruiken, een zeer verwante plant. In deze geelbloemige plant komen maar liefst 12 verschillende soorten slijmstoffen of gommen voor. Verder bevat het zes soorten iridoïden. Voorts zitten er een aantal saponinen in en een aantal soorten flavonoïden. In mindere mate bevat de plant fenolzuren, glycosidische gele kleurstoffen, fenolpropaanglycoside-esters, betacaroteen, vitamine C, tanninen, lignaanglycosiden, koolhydraten, bitterstoffen, etherische olie, sterolen en vrije vetzuren.

Koningskaars voor de luchtwegen

Koningskaars maakt het slijm los. De saponinen in de plant spelen daarbij een hoofdrol. De slijmstoffen zorgen voor een verzachtende werking op de slijmvliezen. Harpagoside is een fytonutriént wat zorg draagt voor de ontstekingswerende werking. Een bijzondere werking is dat het een anti-allergische werkzaamheid heeft. Hieraan dragen aucuboside, hesperidine en verbascoside bij. Ook is het een antibacteriële plant door een veelvoud aan flavonoïden in koningskaars die elkaar synenergetisch ondersteunen. Verder kent de plant een ontkrampende werking. Al deze werkingen bij elkaar maakt het een hoestdempend natuurmedicijn. Venwege dit grote scala aan medicinale werkzaamheden kan een fytotherapeut besluiten het in te zetten bij de volgende indicaties:

• Milde luchtwegenaandoeningen,
• Acute en chronische bronchitis, luchtpijpontsteking (met hoest),
• Hoest, droge hoest, prikkelhoest, pijnlijke hoest,
• Harde hoest en kroepachtige hoest, kinkhoest,
• Vastzittende slijmen,
• Strottenhoofdontsteking, heesheid,
• Keelpijn, amandelontsteking,
• Hooikoorts,
• Verkoudheden en grippale aandoeningen met aantasting luchtwegen,
• Chronische bronchitis met astmatische factor,
• Adjuvans bij astma.

Koningskaars wordt met name aangewend in kruidenmengsels met andere slijmoplossende en verzachtende kruiden.

Overige medicinale werkingen toorts

• Omdat koningskaars zweetuitdrijvend is wordt het ingezet bij grippale aandoeningen,
• Daar het pijnstillend, krampopheffend en rustgevend werkt wordt het ingezet bij hoofd-, zenuw-, aangezicht-, en reumatische pijn.
• Vanwege de vocht- en urinezuurafdrijvende en bloedzuiverende werking wordt het gegeven bij artritis, jicht en verhoogd urinezuurgehalte.

Uitwendige geneestoepassingen konngskaars

De verzachtende eigenschap kan uitwendig worden toegepast op de huid en in mond en keel. Het werkt wondhelend wat wil zeggen dat het genezingsproces van een wond versneld wordt. Daarnaast is het ook voor uitwendig gebruik een pijnstillend middel. Deze geneestoepassingen nopen fytotherapeuten om toorts voor te schrijven bij de volgende indicaties:
Lotion, medicinale olie

• Winterhanden,
• Brandwonden,
• Aambeien.

In oljfolie

• Oorpijn,
• Reumatische pijn
• Aangezichtspijn,
• Kneuzingen.

Gorgeldrank

• Keelpijn,
• Hese stem.

Oogbadcompressen

• Oogbindvliesontsteking,
• Ooglidontsteking.

Raadpleeg een fytotherapeut

Wie koningskaars als geneeskrachtig middel wilt gebruiken wordt aangeraden een consult te nemen bij een fytotherapeut. Koningskaarsextracten en medicijnen in de vorm van moedertinctuur, poeder, nebulisaat, vloeibaar extract, zalf, crème en capsule dienen alleen op voorschrift van bevoegden aangewend te worden. Een fytotherapeut kan daarover meer vertellen net als over de eventuele bijwerkingen en interacties met andere medicijnen of kruiden. Daarnaast bestaan er heilzame combinaties met kruiden. Sommige kruiden kunnen elkaars werkingen versterken; dat wordt synergie genoemd. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van dit geneeskruid zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt gebruikt in de fytotherapie.

Lees verder

• De Geneeskracht van maca
• De geneeskracht van kleinbladige linde en lindebloesem
• De geneeskracht van muur
• De geneeskracht van Tormentil
• De geneeskracht van moerasspirea