Pigmentvlekken: oorzaken, behandeling en voorkomen

Een mooie, egale huid, dat willen we allemaal. Voor veel mensen is een gebruinde huid het ideaal en daarvoor worden heel wat uurtjes in de zon doorgebracht. Maar juist blootstelling aan zonlicht is de belangrijkste factor bij het ontstaan van pigmentvlekken. Deze bruine vlekken, ouderdomsvlekken worden ze ook vaak genoemd, zijn voor menigeen een hinderlijk verschijnsel. Hoe ontstaan pigmentvlekken, wat kan er aan gedaan worden en hoe zijn ze te voorkomen?

Pigmentvlekken, wat zijn dat?

Pigmentvlekken zijn de onregelmatige, bruine vlekken die bij veel mensen op de huid voorkomen, en dan met name op de rug van de handen en in het gezicht. Andere namen hiervoor zijn ouderdomsvlekken, levervlekken, zonnevlekken. In medische wereld worden deze vlekken lentigo genoemd. Deze vlekken ontstaan voornamelijk daar waar de huid veel in de zon komt. Daarom hebben de meeste mensen vanaf de middelbare leeftijd er wel een paar: hoe ouder iemand is, des te meer zon er op de huid is geweest. Daarnaast speelt de afnemende hormonale activiteit een rol.

Hoe ontstaan pigmentvlekken?

Zonlicht

Pigment (melanine) in de huid wordt gevormd door pigmentvormende cellen (melanocyten). Dit gebeurt om de huid tegen de UV-stralen van de zon te beschermen. Hoe langer de huid wordt blootgesteld aan de zon des te meer pigment er wordt gevormd. Dit geeft de huid de gebruinde tint die veel mensen zo graag willen hebben. Het bruinen van de huid is dus een reactie van de huid om zich te beschermen tegen UV-stralen. Als de huid erg veel in de zon komt kunnen de pigmentvormende cellen een overreactie geven: er wordt dan teveel pigment aangemaakt dat bovendien ongelijkmatig wordt verdeeld. Er ontstaan ophopingen van pigment (hyperpigmentatie) die te zien zijn als donkere vlekken: pigmentvlekken. Vooral UV A stralen zijn hier de oorzaak hiervan.

Zwangerschapsmasker

Onder invloed van hormoonschommelingen kunnen zwangere vrouwen te maken krijgen met overmatige pigmentvorming. Bij blanke vrouwen ontstaan er dan donkere vlekken in het gezicht, soms in de nek. Dit wordt zwangerschapsmasker (melasma, chloasma) genoemd. Bij vrouwen met een donkere huid zijn de vlekken eerder iets lichter van kleur dan de huid eromheen. Na de bevalling verdwijnen deze vlekken meestal weer langzamerhand. Ze kunnen geen kwaad, maar als een vrouw dit tijdens een zwangerschap had heeft ze meer kans dat ze er bij een volgende zwangerschap opnieuw mee te maken krijgt, en ook bij gebruik van de anticonceptiepil.

Andere oorzaken van pigmentvlekken

Wat minder bekend is, is dat pigmentvlekken ook kunnen ontstaan door verwondingen zoals schrammen. Ook allergische reacties en infecties van de huid kunnen overmatige pigmentvorming veroorzaken. Daarnaast kan het gebruik van verkeerde huidverzorgingsproducten leiden tot irritatie en pigmentvlekken, net als het gebruik van medicijnen. De combinatie parfum en zonlicht kan ook pigmentvlekken veroorzaken, door een reactie van bepaalde bestanddelen in het parfum met de UV-stralen.

Een pigmentvlek die verandert, niet meer gelijkmatig van kleur is, bloedt, jeukt of andere klachten geeft kan kwaadaardig zijn. Ga in dat geval naar de huisarts om ernaar te laten kijken.

Behandeling van pigmentvlekken

De behandeling van pigmentvlekken is bijna altijd cosmetisch van aard: men vindt de vlekken lelijk en wil er daarom iets aan (laten) doen. Er zijn verschillende behandelingsmethoden voor pigmentvlekken:

• Pigmentvlekken kunnen gecamoufleerd worden met gangbare make-up producten om oneffenheden te camoufleren, daardoor vallen ze minder op. Maar ze gaan er niet mee weg.
• Bij de betere parfumeriezaken zijn speciale producten verkrijgbaar die de productie en verspreiding van het pigment reguleren. Bestaande vlekken worden hierbij voorzichtig verwijderd door middel van een exfoliator, waarbij een laagje van de bovenste huidlaag wordt afgehaald. In veel van deze producten zitten stoffen zoals vitamine C, E en A, extracten uit groene thee, wijn en soja. Deze werken als antioxidant; ze binden de vrije radicalen die ontstaan bij het proces van pigmentatie. Ze werken hierdoor ook ter voorkoming van (nieuwe) pigmentvlekken.
• Er bestaan crèmes die hydrochinon bevatten waardoor de huid gebleekt wordt maar deze zijn (meestal) alleen via een arts verkrijgbaar. Dit vanwege een overgevoeligheidsreactie die kan ontstaan, waardoor de huid teveel gebleekt wordt. Deze crèmes moeten dus voorzichtig gebruikt worden.
• Een andere mogelijkheid is de sinds kort verkrijgbare Spotner Pen, waarmee je de vlekjes zelf kunt bleken. Meer informatie over dit middel vind je hier.
• Met een laserbehandeling zijn pigmentvlekken goed te behandelen. Hierbij wordt laserlicht gebruikt om de vlekken lichter van kleur te maken, zodat ze niet meer opvallen. Er zijn verschillende soorten behandelingen met laserlicht. Meestal is er meer dan één behandeling nodig. In Nederland zijn diverse klinieken die laserlicht gebruiken bij de behandeling van pigmentvlekken. Het is een effectieve maar prijzige methode, en het loont de moeite om de tarieven te vergelijken.

Hoe kunnen pigmentvlekken worden voorkomen?

De een heeft meer aanleg voor de vorming van pigmentvlekken dan de ander, dat is niet te veranderen. De belangrijkste factor bij het ontstaan van pigmentvlekken is blootstelling aan zonlicht. Daarom:

• Bescherm de huid tegen UV straling door een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor te gebruiken. Niet alleen in de zomer is dit nodig, het hele jaar door moet de huid die blootgesteld wordt aan daglicht goed beschermd worden met een goede crème, dus ook als het bewolkt is. Vergeet ook de handen niet; ook die zijn het grootste deel van het jaar direct of indirect blootgesteld aan zonlicht. Omdat vooral UV A stralen pigmentvlekken veroorzaken is een crème met een sterk UV A filter belangrijk.
• Draag een hoed of pet om het gezicht te beschermen tegen direct zonlicht.
• Ga niet of niet te vaak naar de zonnebank; de uren hierop tellen net zo hard mee als het gaat om blootstelling aan UV straling.
• Wie een zwangerschapsmasker heeft kan de zon voorlopig maar het beste helemaal vermijden: de kwaal verergert bij blootstelling aan zonlicht. Gebruik een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor voor het gezicht tot minstens drie maanden na de bevalling.
• Wie wil zonnebaden en een parfum wil gebruiken kan deze het beste aanbrengen op plekjes waar zonlicht niet direct komt, zoals achter de oren of op het haar. Ga niet met sterk geparfumeerde huidverzorgingsproducten zonnen als de parfum die ze bevatten niet allergeenvrij zijn.