Leptine uit vetcellen werkt het afvallen tegen

Als je bent afgevallen word je niet alleen lichter, maar neem je ook af in volume. Waar en hoe wordt het vet precies opgeslagen en wat gebeurt er met het vet als je afvalt? We hebben speciale vetcellen, die ervoor zorgen dat we onze voorraad brandstoffen bij ons kunnen dragen, heel handig eigenlijk zo'n voorraadkast. Een probleem bij de vetcellen echter is dat ze hun inhoud maar heel moeilijk kunnen loslaten, omdat bepaalde hormonen teveel of te weinig worden aangemaakt.

Wat is overgewicht?

Overgewicht betekent dat je meer energierijke voedingsstoffen binnenkrijgt dan je verbruikt in de verbranding en dat slaat je lichaam op in de vorm van vet. Niet alleen glucose levert energie, maar alle koolhydraten die zijn opgebouwd uit glucose, zoals zetmeel en glycogeen. Ook vetten en eiwitten zijn energierijke stoffen, die we kunnen verbranden. Als het lichaam vet opslaat, dan gebeurt dat in de vetcellen en die nemen dan in omvang toe. Daardoor wordt je zwaarder en krijg je meer volume.

Waarom hebben we vetcellen?

Vetcellen slaan vet op. Vetten zijn brandstoffen, die wij in onze cellen samen met zuurstof verbranden en daar komt energie bij vrij. Vetcellen bevinden zich in de onderste laag van de huid, rondom de organen en tussen de cellen. Vetcellen hebben meerdere functies. Ze slaan vet op in de vorm van een druppel, die groter wordt als er vet bijkomt, want vetten trekken elkaar aan. De cellen zwellen daardoor op en doordat ze opgezwollen zijn wordt ook de volgende functie duidelijk, namelijk die van stootkussen. Rondom de organen hebben we vetcellen zitten en deze beschermen onze organen. Een derde functie is dat een vetlaagje als warmteisolatie werkt. Zoogdieren, dus ook wij mensen, zijn warmbloedige dieren, dat betekent dat zij hun temperatuur constant moeten houden. Met name zeezoogdieren, zoals walvissen hebben een dikke onderhuidse vetlaag, want in water koel je sneller af dan op het land.

Waar blijft het vet als je afvalt? Afvallen betekent dat je meer voedingsstoffen verbrandt dan dat je opslaat. Dat kan komen, omdat je minder voedingsstoffen opneemt (minder eet) of dat je meer voedingsstoffen verbrandt (meer sport). De reserve vetvoorraden worden daarbij verbrand. Net als bij de verbranding van glucose ontstaan bij de verbranding van vetten water, dat je deels uitplast, uitzweet en uitademt en koolstofdioxide, dat je uitademt. Dus het vet lijkt te 'verdampen'.

Vetcellen maken leptine aan

Onderzoek uit 1995 door Friedman et.al heeft aangetoond dat muizen, die een bepaald hormoon niet meer konden maken, obesitas ontwikkelden. Hij legde de link tussen het niet meer kunnen maken van dat hormoon leptine en dik worden. Hij noemde het hormoon leptine, naar het Griekse woord voor slank (leptós), want dit hormoon zorgt ervoor dat je minder wilt eten. Een gebrek ervan laat je lichaam denken dat je bent uitgehongerd en zo door blijft gaan met eten. Er is een samenspel tussen de vetcellen en de hersenen: als vetcellen gevuld zijn, maken zij het verzadigingshormoon leptine aan dat via het bloed het hongercentrum in de hersenen afremt. Als er vet uit de cellen verdwijnt doordat je afvalt, dan neemt het hormoon af, waardoor de hersenen het signaal krijgen om meer voedsel op te nemen.

Wat doen vetcellen nog meer?

Het volwassen lichaam heeft een vast aantal vetcellen. De hoeveelheid vetcellen kan bij overgewicht in je vroege jeugd en pubertijd toenemen, maar eenmaal volwassen blijft die hoeveelheid hetzelfde. Vetcellen werken zeer efficiënt, want in tijden van schaarste is het erg handig om een voorraad aan brandstoffen te hebben. Vetcellen kunnen aangeven wanneer ze voldoende voorraad hebben door middel van de leptine aanmaak. Het probleem echter met goedgevulde vetcellen is dat ze om vet blijven vragen. Vetcellen maken leptine aan, dus dan zou je denken dat het hongergevoel wordt onderdrukt. Helaas werkt dat anders, want hoe meer leptine er wordt gemaakt, hoe ongevoeliger het lichaam ervoor wordt en het verzadigingsgevoel verdwijnt. Hetzelfde verschijnsel doet zich voor bij insuline. Hoe meer insuline je aanmaakt, hoe ongevoeliger het lichaam ervoor wordt. Dit verklaart dat dikke mensen diabetes type-2 kunnen ontwikkelen, want ze zijn door de voortdurende aanmaak van insuline, in reactie op het vele eten van koolhydraten, ongevoelig ervoor geworden, waardoor de cellen de glucose niet meer opnemen en verwerken.

Honger-en verzadigingsgevoel

Direct na het eten maak je bepaalde hormonen aan. De alvleesklier maakt het verzadigingshormoon insuline aan, dat ervoor zorgt dat glucose wordt opgenomen in de cellen, dat het verbrand wordt en dat de rest wordt opgeslagen in glycogeen en vetten.
Mensen met diabetes of suikerziekte maken helemaal geen insuline meer aan, diabetes type 1. Anderen maken wel insuline aan, maar zij zijn er minder gevoelig voor geworden, diabetes type 2 ook wel ouderdomsdiabetes genoemd. Als je na een tijdje weer een lege maag hebt, dan wordt er in de maagwand het hongerhormoon ghreline aangemaakt, wat het hongergevoel opwekt. Ook zorgt ghreline ervoor dat je maag gaat samentrekken, knorren. Honger-en verzadigingsgevoel is een samenspel tussen de hoeveelheid aangemaakte hormonen.

Dus wat is nu het probleem?

Mensen die moeite hebben met afvallen, zouden een verstoorde hormoonbalans kunnen hebben. Dit zou ook het zg. jojo effect kunnen verklaren: na afvallen krijgt het lichaam een enorme inhaalslag, het hongergevoel is nog meer toegenomen dan voorheen. Die laatste kilo’s echter is voor velen een groot probleem. Nadat je de eerste kilo’s kwijt bent kwijtgeraakt, wordt het telkens moeilijker om die laatste kilo’s te verbranden. Immers, je vetcellen blijven nog steeds om vet vragen, want de leptine balans is nog even zoek. Want, wat blijkt, als vetcellen vet verliezen dan moeten ze meekrimpen. Maar dat kost blijkbaar teveel energie, waardoor de vetcellen minder leptine gaan aanmaken. Het lichaam wil daardoor meer voeding binnen krijgen, zodat de vetcellen zich weer kunnen vullen. Het lichaam streeft er namelijk naar om zo min mogelijk energie te verspillen.

Mogelijke oplossingen die helpen bij het afvallen

Mensen met obesitas hebben leptine toegediend gekregen, echter ook hier dient zich het probleem met ongevoeligheid voor. De hoeveelheid toe te dienen leptine is nog een onderwerp van discussie, omdat dit per persoon en omstandigheid verschilt, net als bij diabetici en het toedienen van insuline. Sommige diëtisten pleiten voor een dag per week lekker bunkeren, zodat het leptinegehalte weer even stijgt. Een duidelijk effect is echter nog niet gemeten. Andere dieët-onderzoekers laten zien dat de oplossing kan zitten in meer eiwitten eten. Ten eerste omdat eiwitten de leptine-gevoeligheid verhogen en dan zal het verzadigingsgevoel toenemen. Ten tweede omdat een verhoogde eiwitinname de ghreline concentratie verlaagt, daardoor zal het hongergevoel afnemen. Daarnaast zal het lichaam, indien zich een beginnende vorm van suikerziekte openbaart, gevoeliger kunnen worden voor insuline, waardoor de glucose omzetting op gang wordt gebracht. Al met al lijkt de oplossing te zitten in het herstel van de hormoonbalans en dat zou kunnen verklaren waarom sommige mensen veel meer moeite hebben met op gewicht blijven en anderen er moeite voor moeten blijven doen. Een andere aanbeveling door onderzoekers is dat hoe sneller je afvalt, desde groter de vetcelstress en het vet wil blijven vasthouden. Bij langzaam afvallen is de celstress minder groot gebleken.

Mogelijke tips om die laatste kilo's kwijt te raken

Zo af en toe een dagje lekker eten wat je maar wilt. Meer eiwitten eten (vlees, vis, ei, soja) en langzaam afvallen, dus geen crashdieet. Immers, het gaat erom dat het verzadigingshormoon leptine op peil blijft. En wie weet, de aanhouder wint!