Wat zegt de arts?

Het jargon van artsen en paramedici is voor de leek vaak moeilijk te begrijpen. Verwijsbrieven en diagnoses onbegrijpelijk. In dit artikel vind je veelvoorkomende medische en paramedische termen met tekst en uitleg per categorie. Vrijwel iedereen komt wel eens bij een (huis)arts of fysiotherapeut. En vrijwel iedereen zal ook wel eens bij zichzelf gedacht hebben: wat zegt die man/vrouw? Tijdens een consult kunnen we rustig om uitleg vragen, schroom ook niet om dit te doen. Het gaat immers om je eigen lichaam en artsen zijn zich vaak niet bewust van het gebruiken van vaktermen. Het wil echter ook wel eens gebeuren dat je een brief meekrijgt als verwijzing of als diagnose of als rapportage naar een collega. Deze brief is vaak een struikelpunt. Vol met termen, waarvan je nog nooit hebt gehoord. Deze 'geheimtaal' zorgt er vaak voor dat mensen zich buitengesloten voelen, terwijl het om hun eigen lichaam gaat. In onderstaande lijsten heb ik veelvoorkomende termen en afkortingen op een rijtje gezet, zodat artsentaal wat begrijpelijker wordt.

Inhoud

• Afkortingen
• Botten
• Gewrichten
• Bewegingen
• Blessures
• Hart en bloedvaten
• Longen en ademhaling
• Hersenen en hersenletsel

Afkortingen

• art.: articulatio - gewricht
• m.: musculo - spier
• lig.: ligament - gewrichtsband
• n.: nervus - zenuw
• a.: arteria - slagader
• v.: vene - ader
• CWK: cervicale wervelkolom - halswervelkolom (aangegeven met C1 t/m C7)
• TWK: thoracale wervelkolom - borstwervelkolom (aangegeven met Th1 t/m Th12)
• LWK: lumbale wervelkolom - lendenwervelkolom (aangegeven met L1 t/m L5)

Botten

• calcaneus - hielbeen
• tibia - scheenbeen
• fibula - kuitbeen
• patella - knieschijf
• femur - bovenbeen
• ilium - bekken
• os pubis - schaambeen
• sacrum - heiligbeen
• scapula - schouderblad
• costa - rib
• clavicula - sleutelbeen
• acromion - schouderdak (onderdeel van het schouderblad, voelbaar bovenop de schouder)
• sternum - borstbeen
• humerus - bovenarm
• radius - spaakbeen
• ulna - ellepijp

Gewrichten

• art. genus - knie
• art. humeri - elleboog
• glenohumeraal - schoudergewricht
• SI-gewricht - sacro-iliacaal gewricht (gewricht tussen het heiligbeen en het bekken)
• AC-gewricht - acromio-claviculair gewricht (gewricht tussen het schouderdak en het sleutelbeen)
• SC-gewricht - sterno-claviculair gewricht (gewricht tussen het borstbeen en het sleutelbeen)

Bewegingen

• flexie - buigen
• extensie - strekken
• abductie - naar buiten bewegen (bijvoorbeeld in de heup)
• adductie - naar binnen bewegen (bijvoorbeeld in de heup)
• endorotatie - naar binnen draaien (bijvoorbeeld in de heup)
• exorotatie - naar buiten draaien (bijvoorbeeld in de heup)
• dorsaalflexie - het optrekken van de enkel (geldt ook voor de pols)
• plantairflexie - het naar beneden trekken van de voet/tenen
• inversie - het naar binnen draaien van de enkel (typische beweging bij het door de enkel gaan)
• eversie - het naar buiten draaien van de enkel
• lateroflexie - het opzij buigen van de rug
• retractie - het naar achteren trekken van het schouderblad
• protractie - het naar voren trekken van het schouderblad
• elevatie - het omhoog trekken van het schouderblad
• detractie/depressie - het omlaag trekken van het schouderblad
• supinatie - het naar boven draaien van de handpalm
• pronatie - het naar beneden draaien van de handpalm
• palmairflexie - het naar beneden trekken van de hand

Blessures

• fractuur - breuk
• ruptuur - scheur
• distorsie - verdraaiing
• contusie - kneuzing
• atrofie - spierafname
• hypertonie - verhoogde spierspanning
• hypotonie - verlaagde spierspanning
• -itis - ontsteking
• bursitis - ontsteking van de slijmbeurs (bursa)
• tendinitis - ontsteking van de pees (tendon)
• fasciitis - ontsteking van het vlies (fascia)

Hart en bloedvaten

• hypertensie - hoge bloeddruk
• hypotensie - lage bloeddruk
• boezemfibrilleren - het onregelmatig samentrekken van de boezems, waardoor geen effectieve pompfunctie van de boezems naar de kamers is
• ventrikel - hartkamer
• ventrikelfibrilleren - het onregelmatig samentrekken van de kamers, waardoor het bloed niet meer effectief rondgepompt kan worden door het lichaam
• PTCA - dotteroperatie
• CABG - by-pass operatie
• angina pectoris - hartklachten, veroorzaakt door een vernauwing in de kransslagader
• claudicatio intermittens - pijnklachten in de benen, veroorzaakt door een vernauwing in één van de slagaders in de benen

Longen en ademhaling

• bronchie - eerste vertakking vanuit de luchtpijp
• alveoli - longblaasjes
• inspiratie - inademing
• expiratie - uitademing
• aspiratie - het in de longen krijgen van eten (bijvoorbeeld door slikproblemen)
• FEV - forced expirational volume - de hoeveelheid lucht die iemand maximaal kan uitblazen na volledig inademen
• FEV1 - de hoeveelheid lucht die iemand in 1 seconde maximaal kan uitblazen
• FIV - forced inspirational volume - de hoeveelheid lucht die iemand maximaal kan inademen na volledig uitademen
• vitale capaciteit - de hoeveelheid lucht die iemand maximaal in en uit kan ademen
• restvolume - de hoeveelheid lucht die in de longen achter blijft na een maximale uitademing
• longemfyseem - aandoening waarbij de longblaasjes kapot gaan en oppervlakte verliezen, waardoor zuurstofopname in het bloed moeilijker wordt

Hersenen en hersenletsel

• cerebri - hersenen
• CVA - cerebro vasculair accident (herseninfarct)
• afasie - spraakproblematiek na hersenletsel
• ataxie - motorische problematiek na hersenletsel
• apraxie - problematiek met het logisch uitvoeren van handelingen na hersenletsel

Tot slot nog een paar tips:

• vragen mag altijd: het gaat over je eigen lichaam en je hebt het recht om ten alle tijden te weten wat de artsen daarover zeggen
• neem de tijd voor uitleg: artsen studeren niet voor niets jarenlang, het menselijk lichaam is nou eenmaal ingewikkeld
• ga niet teveel op diagnoses googlen: op internet staan voornamelijk rampverhalen en interpretaties. Als er een diagnose is, ga dan vooral uit van de kennis van je eigen arts. Wil je toch heel erg graag zelf informatie opzoeken, wees dan kritisch in het lezen van de verschillende verhalen.