Decubituswonden

Decubituswonden zijn pijnlijke wonden. Veel mensen hebben er last van en het komt voornamelijk voor bij mensen die lang in bed moeten liggen, maar hoe ontstaat het eigenlijk? Hoe kun je decubitus voorkomen? Welke factoren vergroten de kansen op een decubituswond? In dit artikel vind je antwoord op deze vragen.

Het ontstaan van een decubituswond

Decubituswonden komen voor bij mensen die lang moeten liggen en komt dan ook voornamelijk voor in zorginstellingen. In zorginstellingen liggen sommige mensen soms een lange tijd te revalideren. Door de druk, wrijf en schuifkracht kan een decubituswond ontstaan. Decubituswonden kunnen op veel verschillende plekken op het lichaam voorkomen. Decubituswonden komen voor bij alle punten in je lichaam waar je botten een beetje uitsteken. We noemen deze punten ook wel drukpunten.
Het boek verpleegkundige vaardigheden deel 1 (blz. 7) omschrijft decubituswonden als volgt: ''Het is een plaatselijke beschadiging van de huid en/of daaronder gelegen weefsels, meestal boven de botuitsteeksels, als gevolg van druk of door een combinatie van druk en schuifkrachten.''

Wie maken het meeste kans op Decubituswonden?

Een aantal factoren spelen een rol bij het verkrijgen van een decubituswond;

• Leeftijd: Oudere mensen hebben een slechter afweersysteem dan jongere mensen. Ook kan de huid van oudere mensen minder hebben en dus zal de huid sneller beschadigen bij druk, schuif of wrijfkrachten.
• Gewichtsverlies of eenzijdig eten: Eiwitten en voedingsstoffen zijn heel belangrijk voor het herstel en de maak van cellen.
• Incontinentie: Wanneer de vochtige ontlasting niet wordt verschoond zal de huid rond de wond te vochtig worden en zal door middel van wrijving en verschuiving een decubituswond ontstaan.
• Afwijkende lichaamstemperatuur: Koorts.
• Bloed en circulatiestoornissen: Hierdoor zal het weefsel op de drukpunten minder voedingsstoffen en zuurstof krijgen en dus beschadigd raken of zelfs afsterven.
• Medicatie: Denk hierbij aan; hormonen, preparaten, pijnstillers, antibiotica of anticoagulantia.
• Stress; verminderd mentaal welbevinden of verlaagd bewustzijn.
• Neurologische afwijkingen.

De categorieën van een decubituswond

Decubituswonden zijn wonden die voorkomen bij de drukpunten (het weefsel rond uitstekende botten). Decubituswonden kunnen erg pijnlijk zijn. Deze wonden zijn onder te verdelen in 4 categorieën:

Categorie 1: niet verblekende roodheid van de intacte huid

In deze categorie van de Decubituswonden zijn de kenmerken; verkleuring van de huid, warmte, een oedeem, verharding en pijn. Het gebied waar de decubituswond zit kan als erg pijnlijk worden ervaren. In deze categorie is er alleen nog maar schade aan de opperhuid.

Categorie 2: ondiep huidverlies of een blaar

In deze categorie van de Decubituswonden zijn de kenmerken; ziet eruit als een open zweer, kan een rozerode wondbed hebben, kan eruit zien als een opengebarsten, met bloed of vocht gevulde blaar. Vaak ziet de wond er uit als een glimmende of droge opengebarsten zweer, zonder afgestoten huid of kneuzing. In deze categorie ontstaat er geen dood weefsel of bloeduitstortingen. Bloeduitstortingen wijzen namelijk op beschadigd weefsel, terwijl er in deze categorie alleen sprake is van beschadiging van de huidlaag.

Categorie 3: diep huidverlies (onderhuids)

In deze categorie van de decubituswonden is het grote kenmerk; weefselverlies. Niet alleen de huid wordt beschadigd, maar nu straalt het ook uit naar onderliggende weefsel. Dit weefsel sterft af. De wond kan in deze categorie al vrij groot zijn.

Categorie 4: diep weefselverlies waarbij spieren en botten zichtbaar worden

In deze categorie van de decubituswonden zijn de kenmerken; ook de spierlaag wordt nu aangetast. Als je nagaat dat de huidlaag, de weefsellaag en en spierlaag afgestorven zijn, kun je je vast ook wel voorstellen wat voor een gapende wond dit moet zijn. In sommige gevallen is zelfs het bot zichtbaar. Niet op elke plek is de wond even diep in deze categorie. Denk maar aan je hak. Bij je hak zit veel minder spierweefsel en vet dan bij je stuitje. Vandaar dat deze wonden in deze categorie als oppervlakkige wonden kunnen worden beschouwd.

Een decubituswond ontstaat dus doordat de betreffende personen te lang op hun drukpunten liggen. Wanneer je op bed ligt krijgen de gebieden rondom de drukpunten niet altijd genoeg zuurstof doordat de bloedstroom deels wordt afgesloten. Als je een paar dagen ligt kan het niet zoveel kwaad, maar wanneer je langdurig in bed moet liggen kan het dus tot decubituswonden leiden. Decubituswonden komen het meeste voor op de hielen, de heupen en het staartbeen.

Decubituswonden kunnen misleidend zijn

Wanneer een arts of verpleegkundige naar een decubituswond kijkt, kan het zo zijn dat ze concluderen dat het hier gaat om een decubituswond categorie één of twee. Het kan echter ook zo zijn dat onder de huid toch weefsel is beschadigd. Tijdens het liggen wordt bloedstroom lichtelijk afgeknepen en het kan dus zo zijn dat weefsel afsterft. De huid kan echter nog intact zijn terwijl dit weefsel afsterft. Je huid kan veel meer hebben als je weefsel en is ook in staat om beter met perioden van zuurstoftekort om te gaan dan je weefsel. Ook druk op het weefsel veroorzaakt schade, terwijl druk op de huid niet altijd tot schade lijd. Het kan dus zo zijn dat onder de beschadigde huid van categorie één of twee, van een decubituswond, nog een ernstigere categorie van decubituswonden schuilt.

Preventie van decubituswonden

• Het is belangrijk dat mensen die lang in hun bed moeten liggen regelmatig gecontroleerd worden. In deze controle moet de huid rondom de drukpunten goed bekeken worden.
• Er moet een balans gevonden worden wat betreft de het wassen. Te veel wassen kan de huid beschadigen. Te veel wassen kan de huidbarrière beschadigen waardoor de huid dus kwetsbaarder word voor irritaties.
• Met lauw water wassen zorgt ervoor dat er minder huidcellen beschadigen. Het is ook beter voor de huid om met milde, niet-ontvettende zeep te wassen, omdat anders de huid uitdroogt en dan dus ook sneller kan beschadigen. Ook zinkolie kan uitdroging van de huid voorkomen.
• Het is belangrijk om de huid na contact met uitwerpselen, urine of wondvocht schoon te maken, anders kunnen er irritaties ontstaan. Dit is namelijk ook een risico, omdat door de vochtigheid de huid kan verweken en wanneer er dan schuif, druk of wrijfkracht ontstaat zal de huid sneller kapot gaan.
• Een dieet voor mensen die lang in bed moeten liggen kan ook heel effectief werken tegen decubituswonden. Het dieet moet dan bestaan uit eiwitten, calorieën en voedingsstoffen. Wanneer je wilt weten of je genoeg eiwitten binnenkrijgt dan kun je dat bereken door 1,2 tot 1,5 gram te vermenigvuldigen met je gewicht.
• Ook is het belangrijk om genoeg te drinken. Denk hierbij aan een kleine 2 liter. Uitdroging is namelijk ook een risicofactor als het gaat om decubitus.
• Ook regelmatig bewegen voorkomt decubituswonden, dus als de persoon in kwestie hiertoe in staat is, is het zeker aan te raden.
• Risicopatiënt kunnen op een luchtmatras liggen, waardoor de drukpunten om de zoveel tijd veranderen. Zo worden de drukpunten niet overbelast.
• Patiënten in een rolstoel moeten eigenlijk regelmatig verzit worden. Denk hierbij ongeveer aan om het kwartier. Een voeten bankje zorgt er ook voor dat de drukpunten veranderen.
• In ziekenhuizen of in zorginstellingen is het van belang dat de patiënten die lang in bed liggen sowieso om de drie uren gedraaid worden.

Bij het draaien moet je ook op een aantal dingen letten:

• Laat de hielen van de patiënt niet op het matras rusten, omdat dit ook drukpunten zijn. Je kunt dit makkelijk verhelpen door een kussen onder de benen te leggen.
• De botuitsteeksels mogen elkaar niet rechtstreeks raken. Dit komt voornamelijk voor bij de zijligging. Denk maar aan de knieën die dan op elkaar liggen. Ook hierbij kun je het contact vermijden door middel van kussens.
• Plaats de persoon in kwestie in een fowlerhouding.
• Vermijd onderleggers, zoals incontinentiezeilen of permanente glijdzeilen. Dit zorgt voor extra druk en wrijving.

Het behandelen van decubituswonden

Decubituswonden zijn te behandelen, maar de genezing duurt vaak wel lang. Bij categorie één en twee is er kans op volledige genezing, maar bij categorie drie en vier kan het zo zijn dat spierweefsels zijn aangetast en dit zal niet meer kunnen genezen. Deze spieren zullen dan nooit meer optimaal kunnen functioneren. Het is dus belangrijk dat een decubitus wond op tijd gesignaleerd wordt, aangezien decubituswonden ook nog wel eens misleidend kunnen zijn.

De behandeling vindt meestal plaats in het ziekenhuis of de wond wordt behandeld door de thuiszorg.