mijn kijk op

Competenties om voor dementerenden maatwerk te leveren

Welke competenties heeft een verzorgende of een activiteitenbegeleider nodig om maatwerk te leveren in de omgang met mensen met dementie? Het maakt niet uit of het gaat om Alzheimer, vasculaire of fronto-temporale dementie of bijvoorbeeld Parkinson. Naast vakkennis, opgedaan tijdens een opleiding, ervaring gekregen op het werken met mensen met bijvoorbeeld Alzheimer, zijn openheid, creativiteit, flexibiliteit en kunnen observeren doorslaggevende competenties om cliënten bij wie er hersenfuncties zijn aangetast van belang om maatwerk te kunnen leveren. Hoe komen vakkennis, ervaring, creativiteit, observatievermogen, openheid en flexibiliteit te pas?

Competenties: wat zijn dat?

Competenties zijn vaardigheden, kwaliteiten die iemand, meestal een werknemer, kan ontwikkelen of heeft ontwikkeld om zijn werk goed te doen. Een muzikant moet bijvoorbeeld maatgevoel hebben. Een timmerman moet o.a. kunnen meten, zagen, timmeren en schaven.

Competent zijn in de zorg voor mensen met dementie door bijv. de ziekte van Alzheimer

Maar wat moet iemand kunnen die goede zorg wil kunnen leveren aan bijvoorbeeld mensen met Alzheimer? Volgens mij zijn dit de belangrijkste competenties of kwaliteiten:

• openheid
• flexibiliteit
• creativiteit
• vakkennis
• ervaring
• observatievermogen

Concrete competenties

Openheid als kwaliteit
Om goed met ouderen met een vorm van dementie om te gaan is openheid een vereiste competentie op uw werk. Iedere keer opnieuw moet een werknemer (of dat nu een verzorgende is of een activiteitenbegeleider) bereid zijn opnieuw te kijken naar de persoon met bijvoorbeeld Lewy Body dementie. Opnieuw omdat van dag tot dag, van uur tot uur het gedrag en de stemming van een cliënt kan wisselen. Maar ook van maand tot maand omdat dementeren een proces is, het gevolg van een progressieve ziekte.

Flexibiliteit als competentie
Omdat het gedrag, de stemming en de mogelijkheden van mensen die dementtie hebben steeds wisselen, is het uiteraard zaak om uw functioneren op uw werk in een zorgcentrum, in de thuiszorg of elders steeds aan te passen. Dat betekent overigens niet dat u met 'alle winden mee zou moeten waaien'! Personen die een dementeringsproces door maken , hebben ook structuur nodig. Daarnaast biedt u hen houvast, als u consequent bent in wat u zegt en wat u doet. Dus? Dus moet u en de hoofdlijn vast houden en meebewegen! Zoals iemand die aan het skiën is en moet slalommen. U gaat zoveel mogelijk van A naar Z, maar bent wel in staat en bereid om wat bochtjes te maken, in wat u zegt en wat u doet!

Creativiteit in het functioneren op het werk

Ook creativiteit is een vereiste competentie, als u goed wilt functioneren in het zorgen voor patiënten met een vorm van dementie.
De alledaagse praktijk leert dat er zich zoveel verschillende situaties voor doen dat u met standaardoplossingen beslist niet toe kunt.
Creativiteit betekent hier dan ook niet: kunnen knutselen of kunstzinnig zijn... maar originele, oorspronkelijke oplossingen kunnen aanbieden in de begeleiding en ondersteuning van de personen met bijvoorbeeld Alzheimer. Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie.

Vakkennis in het uitoefenen van een functie

Uiteraard is vakkennis onontbeerlijk. U moet weten wat dementie voor consequenties kan hebben. Dat maakt dat u 'moeilijk verstaanbaar' gedrag, kunt begrijpen. Dat betekent dat u de vaak verwarde communicatie van ouderen met dementie, beter kunt interpreteren. En vanuit uw vakkennis kunt u dat 'vreemde' gedrag, die 'onduidelijke' communicatie beter opvangen en beter begeleiden. Vakkennis uit opleidingen, cursussen, trainingen en workshops.

Ervaring omzetten in nieuw functioneren

Naast vakkennis is ervaring ook onmisbaar. Ervaring in het werken met deze ouderen. Alleen theoretische vakkennis is niet genoeg. De werkelijkheid van het werken met cliënten met dementie is veel complexer want veel gevarieerder dan een cursusleider of trainer of een boek of een DVD duidelijk kan maken. Er zijn immers veel variabelen die maatwerk in uw functioneren op de werkvloer noodzakelijk en wenselijk maken!

Observatievermogen
Over observeren kan heel technisch worden gedaan, maar de kern van observeren is zorgvuldig en bewust kijken en luisteren. In dit geval naar het gedrag, de lichaamstaal, de verbale uitingen, de stemming van een cliënt met dementie. Als een medewerker Welzijn goed kijkt en luistert, zal hij veranderingen bij een persoon met dementie opmerken en zijn communicatie en benadering aan de opgemerkte veranderingen aanpassen.

Competenties in uw functioneren t.o.v. de persoon met dementie

Al de bovengenoemde competenties lijken mij noodzakelijk t.a.v. het goed functioneren t.o.v. cliënten met bijvoorbeeld Alzheimer.
Er zijn er vast nog meer. Geduld bijvoorbeeld... en betrokkenheid. Maar de belangrijkste competentie lijkt me toch wel openheid. Want openheid t.a.v. zowel de personen met dementie als uw collega's als uw eigen functioneren in uw zorgtaken, maakt het mogelijk om de andere competenties te verwerven of te verbeteren.

Lees verder

• Werk met dementerenden in gezondheidszorg: maatwerk! Waarom?
• Dementerende ouderen: contact maken om te communiceren
• Dementie & communicatie: open, gesloten, suggestieve vragen
• Herinneringen ophalen / reminisceren bij dementie: redenen
• Muziek top tien voor/met dementerende oudere opstellen