Herinneringen ophalen / reminisceren bij dementie: redenen

Oudere mensen die aan dementie lijden, hebben geheugenstoornissen. U ondersteunt mensen met bijvoorbeeld Alzheimer, op plezierige wijze door met hen bewust positieve herinneringen op te halen. De vakterm voor deze activiteit is reminisceren. Dit kan in een groep mensen met dementie gedaan worden, zowel in een zorgcentrum, verpleeghuis als op een dagbehandeling. Maar ook thuis een op een. Doelen van deze activering kunnen het stimuleren van het geheugen zijn, het doen ontspannen, en het ondersteunen van identiteit en zelfvertrouwen.

Reminiscentie: het ophalen van herinneringen als 'medicijn' voor het minder goede geheugen

Het doelbewust ophalen van positieve herinneringen aan het (verre) verleden, is een zinvolle activiteit voor ouderen met dementie. Het is een activiteit die in veel zorgcentra en verpleegtehuizen in groepen wordt gedaan als dagbesteding.

Beschadiging van het geheugen bij mensen met dementie

Een van de bekendste kenmerken van dementie, is het vergeten. Deze mensen raken geleidelijk aan steeds meer herinneringen kwijt. Dit wordt veroorzaakt door beschadigingen in hun hersenen. Alle ouderen die dementeren hebben er in meer of mindere mate last van. Het begint met het vergeten van kleine feiten of gebeurtenissen van kort geleden en kan eindigen met het kwijt zijn van alle herinneringen aan anderen en het eigen leven.

De volgorde waarop herinneringen uit het geheugen verdwijnen bij mensen met Alzheimer

Het verdwijnen van herinneringen gebeurt in een bepaalde volgorde: de recente ervaringen worden het eerst vergeten en dan volgen de gebeurtenissen van bijvoorbeeld een jaar geleden, enkele jaren geleden, een generatie geleden tot men bijvoorbeeld zich alleen nog maar zijn of haar jeugd herinnert. Mensen hebben op een dag geen besef meer van de tijd (dag, datum, seizoen, jaar). Ze weten niet meer waar ze zijn: het verpleeghuis komt hen onbekend voor. Het huis waar ze als volwassenen woonden raakt vergeten, tot ze zich soms alleen nog maar het huis van hun jeugd herinneren. En zelfs dat kan nog uit hun geheugen verdwijnen.

De pijnlijke gevolgen van het geheugenverlies

Dit vergeten is een pijnlijk proces, zowel voor de zieken zelf als voor hun familie, vrienden, kennissen en andere mantelzorgers.

Gevolgen van het geheugenverlies voor de persoon met dementie
Voor de mensen die een dementeringsproces doormaken betekent het dat ze de grip op hun leven en hun omgeving kwijtraken. Dit kan grote angst, onzekerheid en boosheid met zich meebrengen. Stel u voor: u weet niet waar u bent, u kent die mensen niet die in 'uw' huiskamer zitten, er komt iemand binnen die u hartelijk begroet, maar wie is dat in vredesnaam? En nog akeliger: u weet niet goed meer wie u zelf bent, wat u deed en wat u kon. Hoeveel kinderen had u? Wat was uw beroep? U wilt naar huis, maar hoe komt u daar? Waar is uw auto? En waarom houden ze u tegen? Waarom mag u niet naar huis?

Gevolgen van het achteruitgaan van het geheugen voor mantelzorgers
Ook voor de mantelzorgers is het naar. Uw vader of moeder of partner vergeet de 'normaalste' dingen. U lijkt steeds minder gemeen te hebben met deze dierbare zieken. Uw moeder herinnert zich niet wie uw kinderen zijn. Ze denkt dat u net uit school komt alsof u nog dat meisje van vroeger bent. Uw vader met wie u altijd over sport praatte, is al zijn sporthelden aan het vergeten.

Een manier om hiermee om te gaan en de consequenties tijdelijk wat af te zwakken, is het ophalen van (gezamenlijke) herinneringen.

Ontspannen

Het ophalen van positieve herinneringen kan mensen met dementie helpen om zich te ontspannen. Door het reminisceren kunnen ze afgeleid raken van al het onbekende en daarom beangstigende, om hen heen. U neemt ze als het ware mee naar vroeger: naar tijden, plaatsen, mensen, gebeurtenissen die prettige gevoelens oproepen. Even worden ze niet meer geconfronteerd met hun eigen onvermogen, veroorzaakt door de sterk verminderende kwaliteit van hun geheugen.

Activeren, stimuleren of prikkelen

Ouderen met dementie die in een woonzorgcentrum of in een verpleeghuis verblijven of een dagbehandeling bezoeken, suffen soms weg. Hun eigen onrust en angst en die van de andere cliënten om hen heen, vermoeit hen. De dementie kan apathie veroorzaken. Het gebrek aan activiteiten, werk, of verplichtingen die ze vroeger hadden, doet hen stilvallen.

Door hen vragen te stellen en een beroep te doen op wat zij nog weten van vroeger, worden ze geactiveerd. U nodigt hen met de vragen uit tot antwoord geven en, als de reminiscentie in een groep plaats vindt, tot reageren op elkaar. U laat ze vertellen, u vervolgt uw vragen en spitst ze toe. Soms zullen ze zelfs iets voordoen. Vraag de vroegere boer of boerin maar eens naar het melken van de koeien: hun handen doen het zo voor. Herinneringen zijn ook opgeslagen in het lichaam van een mens.

Identiteit

Het gezamenlijk ophalen van herinneringen aan hun vroegere leven, kan hun identiteit (tijdelijk) versterken. Het stimuleert hun geheugen. Even weten ze weer wie ze zijn, wat ze deden, en wat ze konden. De leegheid die ze in het heden ervaren, wordt weer ingevuld door wie ze geweest zijn. Een moeder die door alle moeilijkheden heen haar kinderen grootbracht. De vader die toch maar mooi zorgde dat er iedere dag brood op de plank was. Uw levenspartner deelt weer even in uw gezamenlijke leven.

Zelfvertrouwen

En met het wakker maken van die vroegere identiteit, komt ook weer een stukje zelfvertrouwen terug. Je was toch iemand die wat kon, die wat presteerde! Je was onafhankelijk en hoefde niet steeds om hulp te vragen. Je was de weg naar huis niet kwijt, maar je wees verdwaalde toeristen de weg naar het museum van je stad. Met zekerheid legt iemand u, de vragensteller uit, hoe zij vroeger de was deed. Kortom: zij weten wat u niet weet en dat doet een mens goed!

Conclusie

Door met ouderen met dementie herinneringen op te halen, geeft u hen weer toegang tot hun eigen verleden. U reikt ze als het ware een sleutel aan waarmee ze de deur naar het verleden en naar henzelf, weer open kunnen doen. Een hersenbeschadiging die het geheugen heeft aangetast, kan niet ongedaan gemaakt worden. Maar de pijnlijke gevolgen worden opgeheven, als is dat maar voor even, voor dat ene moment.

De herinnering aan het reminisceren, aan het uurtje herinneringen ophalen, kan binnen vijf minuten vergeten zijn. Maar de plezierige gevoelens die erbij werden wakker gemaakt, die kunnen nog wel even blijven hangen. Kortom: een zinvolle activiteit!

Lees verder

• Reminisceren / herinneringen ophalen bij dementie: methodiek
• Reminiscentie bij dementie: prikkel alle zintuigen
• Dementie & communicatie: open, gesloten, suggestieve vragen
• Geheugen bij dementie stimuleren door sprookjes voorlezen
• Dementerende ouderen: familiefoto's bekijken stimuleert