Reminisceren / herinneringen ophalen bij dementie: methodiek

Herinneringen triggeren met ouderen die dementie hebben, meestal door de ziekte van Alzheimer, is een zinvolle bezigheid. Het laat ze ontspannen, het kan ze activeren, het versterkt hun identiteit en hun zelfvertrouwen. Redenen te over om er mee aan de slag te gaan. Maar hoe pakt u het ophalen van herinneringen, reminisceren, aan? U moet op zoek naar een geschikt onderwerp. Hoe komt u op een natuurlijke manier in gesprek? U wilt iedereen aan het woord laten komen. Hoe houdt u de rode draad vast? Hoe rondt u het gesprek af? Door te zorgen voor een methodische aanpak die ruimte laat voor flexibiliteit.

De methodiek: voorbereiding van het reminiscentiegesprek met mensen met dementie

Wil het gesprek goed verlopen, dan is een goede voorbereiding van de reminiscentie noodzakelijk. Met name als het om een groepsgesprek gaat. Voor een een op een gesprek met iemand die u kent, is dat niet zo nodig. Dan zou het de spontaniteit in het gesprek maar belemmeren. Wat wel handig kan zijn, is even wat foto's, een boek of wat voorwerpen op te zoeken.

Waaruit bestaat de voorbereiding om methodisch herinneringen op te halen?

Een gespreksonderwerp kiezen waarmee u effectief herinneringen ophaalt

Het zoeken van een thema voor het gesprek is nodig om samenhang in de activiteit te brengen. Voor mensen met dementie is het leven vaak chaotisch en verwarrend. Dus zorg dan zelf in dit gesprek voor samenhang. Wat maakt een thema geschikt?

Een thema moet:

• geschikt zijn voor de doelgroep: dat is een onderwerp dat niet alleen nu maar ook vroeger speelde
• iedereen in de groep moet er mee te maken hebben gehad; zo kan iedereen aan het gesprek mee doen
• er moet voldoende materiaal over het onderwerp te vinden zijn

Een voorbeeld van een onderwerp waar u herinneringen goed mee op kan halen:
Stel u kiest als voorbeeld: naar school gaan. Voldoet dit onderwerp aan de opgesomde criteria?

• school gaan is van alle tijden; de ouderen gingen naar school, hun kinderen en kleinkinderen ook
• iedereen is naar school geweest, al is dat voor de een misschien langer geweest dan voor de ander
• is er voldoende materiaal te vinden? Ja, dat zal blijken als u voor dit onderwerp materialen gaat zoeken

Materiaal verzamelen

Om het gesprek nader in te vullen en levendig te houden, is het goed om spullen bijeen te zoeken die het onderwerp concreet maken.

Bij 'materialen' kunt u denken aan:

• vragen: stel daarom een lijstje vragen samen. Vraag naar feiten, maar vooral naar meningen en gevoelens
• afbeeldingen: foto’s, kalenderplaten, boeken en tijdschriften, kaarten
• spullen: denk bijvoorbeeld, als het over school gaat, aan een rapport, een leesplankje, een lei, een griffeldoos, een kroontjespen
• gedichtjes: gedichten van Annie M.G. Schmidt zijn vaak geschikt
• verhalen of verhaalfragmenten: zoek in oude jeugdboeken als bijvoorbeeld Dik Trom
• liedjes: ga op zoek naar oude schoolliedjes, volksliederen of vaderlandse liederen
• iets eetbaars of drinkbaars: houd er wel rekening mee dat niet iedereen alles mag en kan eten of drinken.

Een programma samenstellen

Heeft u een aardige hoeveelheid materialen gevonden, orden dan uw vragen en kijk welk voorwerp bij welke vraag past. Ontwerp vervolgens een ‘programmaatje’. Draai bijvoorbeeld eerst een passend liedje en introduceer dan het onderwerp van de dag. Stel vragen die het onderwerp in de grondverf zetten. Kies dan bijvoorbeeld een voorwerp uit dat u kunt rond geven en vervolg het gesprek. Kortom: zorg voor voldoende afwisseling en vooral ook voor een pauze ergens halverwege. Heb daarbij oog voor de hoeveelheid beschikbare tijd.

De uitvoering van het gesprek waarmee u herinneringen triggert bij mensen met Alzheimer

Dan is het tijd om het ontworpen programma uit te voeren en het daarna op een prettige manier af te ronden.

Het reminiscentiegesprek leiden

• in gesprek komen kunt u doen door een inleidend praatje of liedje of met behulp van een voorwerp.
• stel gericht vragen aan individuele personen zodat iedereen aan bod komt
• houd de rode draad van het gesprek vast door uw programma te volgen
• laat daarbij ruimte voor spontane vragen en opmerkingen; maar keer telkens terug naar het hoofdonderwerp
• vraag om reacties op opmerkingen van anderen; zo ontstaat ook onderling contact, eventueel via uzelf
• zorg voor afwisseling door vragen en antwoorden af te wisselen met een voorwerp, gedicht of muziekje
• houd tijdig een pauze in het programma
• leid een sterke emotie die opgeroepen wordt, met zorg weer in banen

Het reminiscentiegesprek afronden

Zorg voor een duidelijk slot: een laatste vragenronde of een laatste muziekje. Of herinner ze bijvoorbeeld, als het thema school is, aan de schoolbel die ging als de les was afgelopen.

Vertel de mensen daarna dat het tijd is om te stoppen. Vertel wat er vervolgens gaat gebeuren: bijvoorbeeld dat het tijd wordt om warm te gaan eten. Was het gesprek in een andere ruimte, geef dan aan dat iedereen naar de juiste plek wordt gebracht.
Ouderen met bijvoorbeeld Alzheimer, hebben behoefte aan duidelijkheid. Dat biedt structuur en rust in hun vaak chaotische leven.

Conclusie over de methodiek van het reminisceren met mensen met dementie

Een goed voorbereid gesprek waarin herinneringen en ervaringen worden opgehaald en meningen en emoties worden uitgewisseld, kan een waardevolle bijdrage zijn aan zingeving in het leven van ouderen met dementie.

Lees verder

• Herinneringen ophalen / reminisceren bij dementie: redenen
• Reminiscentie bij dementie: prikkel alle zintuigen
• Geheugen bij dementie stimuleren door sprookjes voorlezen
• Dementie & communicatie: open, gesloten, suggestieve vragen
• Dementerende ouderen: contact maken om te communiceren