Invloed van roken op longen en hart en vaten

Wat is er bekend over de negatieve invloed van roken op de longen en het cardiovasculaire stelsel? Om dit duidelijk te maken gaat dit artikel in op de belangrijkste longaandoeningen die door roken veroorzaakt worden. Dit zijn: longkanker, chronische bronchitis, longemfyseem en COPD. Daarna komen de gevolgen van roken voor het hart- en vaatstelsel (cardiovasculaire stelsel) aan de orde.

Longkanker

Longkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker in Nederland. Longkanker is een ziekte die veroorzaakt kan worden door actief, maar ook door passief roken. Longkanker wordt opgedeeld in twee groepen. Het kleincellige type en het niet kleincellige type. Het kleincellige type is een vorm van longkanker die minder vaak voorkomt, doch agressiever is dan het niet kleincellige type longkanker. Longkanker wordt voornamelijk veroorzaakt door tabaksrook waarin veel radicalen zitten die schade kunnen aanrichten aan de long. Het is bekend dat ongeveer 40 van de stoffen die in tabaksrook zitten kankerverwekkend zijn. Daardoor wordt door het roken van tabaksrook de kans op longkanker velen malen groter. Longkanker wordt vaak pas in een laat stadium ontdekt omdat de symptomen van de ziekte vaak laat merkbaar zijn. Een behandeling van deze ziekte is daardoor niet meer mogelijk. Longkanker ontstaat vaak doordat roken het genetisch materiaal in de cellen van de long verandert. Hierdoor ‘ontsporen’ de cellen en kunnen ze ongeremd doorgroeien. Omdat de longen direct in verband staan met de lymfeklieren en bloedbanen, komt het vaak voor dat er bij longkanker een verhoogd risico op uitzaaiing bestaat.

Chronische bronchitis

Bij chronische bronchitis zijn de bronchiën chronisch ontstoken. De oorzaak van deze ontstekingen is vaak de aanwezigheid giftige en microscopisch kleine stoffen. Door het inhaleren van deze schadelijke stoffen worden de bronchiën er aan blootgesteld. De wand van de bronchiën kan daardoor gaan ontsteken. Er wordt dan slijm aangemaakt om de wand van de bronchiën te beschermen. Dit wordt ook wel bronchitis genoemd. Bij chronische bronchitis blijft de wand van de bronchiën echter voortdurend ontstoken en wordt er een steeds dikkere laag slijm aangemaakt. Door het ontstaan van een dikke slijmlaag haalt iemand die last heeft van chronische bronchitis vaak moeilijker adem. Dit leidt tot een vermindering van de ingeademde lucht en dus een tekort aan zuurstof.

Longemfyseem/COPD

Longemfyseem is een ziekte waarbij steeds meer longblaasjes kapot gaan. Tabaksrook tast bepaalde eiwitten die weefsel afbrekende enzymen onder controle houden zodanig aan dat deze hun functie niet meer correct uit kunnen voeren. Dit resulteert in de afbraak van weefsel binnen de long. Ook ontstaan er ontstekingen in de longblaasjes omdat de trilhaartjes binnen de long beschadigd raken door de tabaksrook. Slijm met onder andere ziekteverwekkende stoffen binnen de long wordt niet meer naar buiten gevoerd. Door longemfyseem wordt de diffusiegraad van de longblaasjes minder. COPD wordt als een verzamelnaam van chronische bronchitis en longemfyseem gebruikt. COPD is een groot probleem in Nederland. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid meldt dat er op 1 januari 2011 361.800 mensen in Nederland COPD hadden. In 2011 overleden 6.353 mensen aan de gevolgen van COPD.

Bloeddruk

Sigarettenrook bevat nicotine. Door de nicotine in de sigarettenrook gaan hartslag en bloeddruk omhoog, met een beschadiging van de binnenkant van de aderen als gevolg. Deze beschadigingen kunnen ook andere gevolgen hebben. Bij aderen met een ruwe binnenkant is de kans groter dat cholesterol zich aan de wand hecht. Het cholesterol kan op zijn beurt een hartinfarct of beroerte veroorzaken doordat er een prop cholesterol los schiet en een bloedvat verstopt.

Hersenbloeding

Een ander gevaar van een hogere bloeddruk is het knappen van aderen. Door de verhoogde bloeddruk kunnen er zwakke plekken ontwikkelen in de wanden van de bloedvaten. Door langdurige druk op deze zwakke plekken kunnen deze scheuren en een ernstige inwendige bloeding veroorzaken. Als er een bloedvat in je hersenen knapt, is er spraken van een hersenbloeding. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de hersenen. Bij een hersenbloeding stopt de doorbloeding van een bepaald gedeelte van de hersenen waardoor het af kan sterven.

Hart en vaten

De bekendste voorbeelden van ziekten die men krijgt door roken zijn longaandoeningen zoals longkanker en COPD. Behalve op de longen heeft roken echter ook een grote impact op het cardiovasculaire stelsel (hart- en vaatstelsel). Maar liefst 30% van alle sterfte gevallen bij cardiovasculaire aandoeningen is voortgekomen uit een levensstijl met roken. Cardiovasculaire aandoeningen ontstaan door de schadelijke stoffen die uit de tabaksrook vrijkomen wanneer de tabak in een sigaret wordt verbrand.
Al deze stoffen kunnen verschillenden cardiovasculaire aandoeningen tot gevolg hebben, waaronder: een beroerte, een verhoogde kans op aderverkalking, een verhoogde bloeddruk en beschadigde aderen.

Allereerst aderverkalking. Door de verhoogde bloeddruk ontstaan er kleine wondjes en oneffenheden in de aderen. Deze oneffenheden vormen een plaats waar cholesterol zich kan ophopen. Als dit eenmaal het geval is ontstaat er een zogeheten plaque. Een plaque is dus een ophoping van vet in de aderen. Deze ophopingen zorgt voor een verminderde flexibiliteit en vernauwing van de aderen, waardoor de kans op andere aandoeningen zoals een beroerte of een hartinfarct toeneemt. Iedereen ontwikkeld aderverkalking en dat begint al op jonge leeftijd. Door op jongere leeftijd te roken wordt de bloeddruk verhoogd, waardoor er op jongere leeftijd meer beschadigingen aan de binnenkant van de aderen ontstaat, waardoor de kans op aderverkalking toeneemt. Door op jonge leeftijd te roken wordt de bloeddruk verhoogd, ontstaan er meer beschadigingen aan de binnenkant van de aderen en zal de kans op aderverkalking dus toenemen.

Ten tweede claudicatio intermittens, ook wel bekend als etalagebenen. Deze aandoening is een gevolg van aderverkalking. Als de slagaderen in de benen die zuurstofrijk bloed aanvoeren vernauwt zijn, verminderd de zuurstoftoevoer naar de beenspieren. Patiënten met claudicatio intermittens raken sneller uitgeput en hebben snel last van verzuurde beenspieren. Mensen met deze aandoening kunnen vaak maar korte stukken lopen en moeten vaak pau eren. De naam ‘etalage enen’ komt van de anekdote dat patiënten met etalagebenen vaak pauzeren terwijl ze in een etalage kijken, zodat het niet opvalt dat ze even moeten rusten.

Ten slotte de beroerte en het hartinfarct. Een beroerte en een hartinfarct ontstaan beide door ongeveer hetzelfde verschijnsel, namelijk het verstopt raken van een bloedvat door een bloedpropje of een losgeschoten plaque. Doordat een bloedpropje of een plaque een slagader grotendeels of compleet blokkeert wordt de zuurstoftoevoer afgesloten. Dit heeft desastreuze gevolgen voor het weefsel dat afhankelijk is van de zuurstoftoevoer van de aderen die verstopt zijn geraakt. Als een kransslagader verstopt raakt ontstaat er een zuurstoftekort in het spierweefsel van het hart, waardoor de spier met samentrekken stopt en geleidelijk afsterft. Er is sprake van een beroerte of herseninfarct als een slagader in de hersenen verstopt raakt en er een zuurstoftekort bij een gedeelte van de hersencellen komt. Deze hersencellen sterven af en zullen nooit meer terug komen. Veel mensen hebben na een beroerte last van permanente schade.

Conclusie

Roken kan grote gevolgen hebben op de longen en het cardiovasculaire stelsel. De schade aan de longen is te wijten aan de schadelijke stoffen in tabaksrook, die óf de wand van de bronchiën irriteren en een ontsteking veroorzaken, óf zorgen voor de afbraak van longweefsel. Bij de impact van roken op het cardiovasculaire stelsel ligt het accent vooral op de verhoogde bloeddruk die ontstaat door de nicotine. Door de verhoogde bloeddruk beschadigd de gladde binnenkant van de aderen sneller waardoor er allerlei verschillende aandoeningen kunnen ontstaan, waaronder een beroerte of een hartinfarct.