mijn kijk op

Gezondheid is een illusie

Gezondheid is een groot goed. In onze westerse wereld zijn we gezond, totdat we ziek zijn. Omgaan met ziekte, met zieken en met de dood vinden we moeilijk en ontwijken we soms zelfs. Maar er zijn ook ander manieren om tegen gezondheid en ziekte aan te kijken. Hoe kijkt iemand die ernstig ziek is tegen het leven aan, ook al ondervinden ze soms dagelijks de nadelige gevolgen?

Inhoud:

• Wie gezond is, is niet ziek?
• In het dagelijks leven kom je weinig zieke mensen tegen
• Maakt ziek zijn geweest je bewuster?
• Waarom nadenken over ziekte als je gezond bent?

Wie gezond is, is niet ziek?

Als je gezond bent heb je vaak het gevoel dat je de wereld aankan. Je werkt, zorgt voor je gezin, voor je huishouden en hebt oog voor het wel en wee van familie, vrienden en kennissen. Je ontspant, sport, geniet van vrije tijd en uitjes. Hoewel iedereen zich natuurlijk weleens zorgen maakt probeer je dat niet teveel te doen onder het mom van 'De mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest'. Als je ziekte in je omgeving ziet trek je je dat aan, probeert wellicht de zieke en de naaste familie te helpen waar dat kan, met oppassen, een boodschap doen of eens een maaltijd koken. Je denk 'wat vreselijk, gelukkig ben ik gezond'. Maar klopt dat wel?

Op het moment dat je je niet ziek voelt kun je wel degelijk al iets onder de leden hebben. Wat vermoeidheid, wat verhoging doe je af met 'een virusje, het heerst op mijn werk' of 'ik ben gewoon moe, heb vast last van najaarsmoeheid'. Maar veel ziektes beginnen met vage ziekteverschijnselen, zoals: de ziekte van Lyme, fybromyalgie ofwel weke delen reuma, of de vreselijke ziekte ALS. Maar ook vele vormen van kanker kunnen beginnen met vermoeidheid en wat afvallen qua gewicht. Pas als de ziekte in een verder stadium is, soms al te ver, komt deze aan het licht als men met grotere klachten naar de huisarts gaat voor onderzoek. Een van de vormen van kanker die in deze 'gunstiger' genoemd wordt is borstkanker. Immers: deze is via borstonderzoek waarneembaar. De borst ligt op het lichaam, in tegenstelling tot bijvoorbeeld darmen en longen, waar een kwaadaardige tumor kan groeien zonder dat snel te merken.

We hebben de neiging om ons aan de goede kant van de lijn te voelen staan zolang bij ons maar geen ziekte is geconstateerd. Zwart-wit denken ofwel hokjesdenken komt veel voor in onze maatschappij, zo ook in dit verhaal: "ik ben gezondheid, maar hij/zij is ziek, ik kan werken, hij/zij kan niet werken". Karel de Vlieger, een 'verteller en rekenkundige' zoals hij zichzelf noemt, beschrijft het:

In het dagelijks leven kom je weinig zieke mensen tegen

Natuurlijk is het zo dat je in je dagelijkse bezigheden relatief weinig echt zieke mensen tegenkomt. Die lopen immers niet door de supermarkt, laten hun partner de kinderen naar school brengen en melden zich ziek van het werk. Hooguit de lege stoel op je werk tegenover je doet je realiseren dat in de tijd dat jij je werkzaamheden uitvoert je college ziek thuis is. Maar ook is het zo dat veel mensen niet goed weten hoe ze met zieke mensen in hun omgeving moeten omgaan en deze ontwijken. Uit een onderzoek van SIRE bleek dat zelfs een op de vier mensen in Nederland het contact met een dodelijk zieke in hun omgeving laat verwateren. En ruim tachtig procent zoekt minder contact met de zieke dan ze zou willen hebben. Onzekerheid en niet weten wat te zeggen, dat zijn de voornaamste redenen. De campagne 'Ik ben er nog' probeerde daar een verandering in te brengen. Vind je een bezoekje te moeilijk dan kun je altijd eerst nog een kaartje met persoonlijke tekst sturen aan een ernstig zieke.

Maakt ziek zijn geweest je bewuster?

Ex-zieken hebben vlak na hun ziekte nog vaak last van de gevolgen, zoals:

• angst dat de ziekte terugkomt
• boosheid dat de ziekte hem/haar heeft getroffen
• boosheid wat de ziekte hem/haar heeft afgenomen: werk, tijd met kinderen
• fysieke gevolgen, zoals restvermoeidheid, chronisch medicijngebruik
• psychische gevolgen, zoals minder aankunnen, het ziekteproces moeten verwerken

Toch ervaren ook veel mensen positieve gevolgen van hun ziekte, of van het feit dat ze zelfs de dood in de ogen hebben gekeken. Gek genoeg is hier weinig onderzoek naar gedaan. Psychologe Floortje Mols onderzocht voor het Integraal Kankercentrum Zuid in maart 2007 hoe (ex-)kankerpatiënten de kwaliteit van leven ervaarden. Borstkankerpatiënten bleken tien jaar na hun ziekte niet evenveel, maar zelfs meer tevreden te zijn met hun leven dan de gemiddelde Nederlandse vrouw:

Mols stelt: "Mensen die de ziekte overleven, hebben een geweldige strijd geleverd. Vaak hebben ze daarna het gevoel de wereld aan te kunnen. Vooral na zoveel jaar, als de ergste angst voor terugkeer van de tumor wat weggezakt is. Ex-kankerpatiënten zien de tijdelijkheid van het leven in en genieten daardoor soms meer van de dagelijkse dingen. En ze kunnen vaak beter prioriteiten stellen." 'Ik ben er gelukkig nog' voelen veel veel oud-patiënten. Het zet de vaak waargenomen fysieke restklachten zoals vermoeidheid, lichamelijke verminkingen of chronisch medicijngebruik op een tweede plaats.

Waarom nadenken over ziekte als je gezond bent?

Dit artikel wil niet doemdenken. Als je je sterk vasthoudt aan het feit dat je 'gezond bent' dan kan dat zelfs leiden tot hypochondrie: de angst om ziek te worden. Wat je hebt wil je behouden: in dit geval je gezondheid. Maar als je gezondheid en ziekte meer ziet als een glijdende schaal, als een verloop tussen beide, een reeks van 10 staat voor volkomen gezond en 0 voor ernstig ziek, dan is je beeld minder zwart-wit en kun je er wat makkelijker mee omgaan. Misschien is zo'n levenshouding wel de oplossing voor de vele honderdduizenden hypochonders alleen al in Nederland.

Lees verder

• Mindfulness: invloed op je hersens en leven: Boeddha's Brein