De rol van kleurstoffen in ons dagelijkse leven

Kleur is een belangrijk aspect in het leven van mensen. Kleurstoffen hebben meer invloed op de mens en men komt veel vaker in contact met kleurstoffen dan je waarschijnlijk beseft. Een mens eet bijvoorbeeld elke dag. In voedsel zitten tegenwoordig veel additieven. Additieven zijn stoffen die aan voedsel worden toegevoegd om het aantrekkelijker of beter te maken. Dit kan en sterkere smaak zijn (smaakstoffen), een langere houdbaarheid of een aantrekkelijke kleur. Dit laatste heeft met kleurstoffen te maken. Ook heeft de mens in het dagelijkse leven te maken met cosmetica en al helemaal vaak met textiel. Ook hier worden bij de productie ervan veel kleurstoffen toegevoegd.

Wat is een kleurstof precies?

Kleurstoffen zijn additieven om bepaalde producten aantrekkelijker of beter te maken. Er bestaan een hele hoop kleurstoffen in de wereld. Deze verschillende kleurstoffen vervullen ook verschillende functies. Allemaal kleuren ze een product, maar er bestaan bijvoorbeeld bepaalde kleurstoffen voor voedingsmiddelen en weer andere kleurstoffen voor textiel of voor cosmetica. Men eet uiteraard niet dezelfde kleurstoffen als er in make-up zitten. Een kleurstof wordt vaak verward met een pigment. Kleurstoffen zijn oplosbare, organische stoffen. Daarmee verschillen ze van pigmenten, die over het algemeen onoplosbaar zijn. Kleurstoffen komen soms echter ook voor in poedervorm. Dit komt doordat kleurstof in sommige scheikundige reacties als poeder kan neerslaan en vervolgens weer verkocht of gebruikt kan worden. Een keurstof heeft een vervend vermogen. Dit betekent dat het zich hecht aan de te kleuren stof. Er bestaan een hele hoop kleurstoffen die vallen onder een bepaald type.

De verschillende soorten kleurstoffen

Er zijn een hoop typen kleurstoffen. Zo heb je basische en zure kleurstoffen, directe kleurstoffen, disperse kleurstoffen, natuurlijke kleurstoffen en synthetische kleurstoffen. De laatste twee zijn het belangrijkst in het dagelijkse leven en komen het meest voor:

Natuurlijke kleurstoffen

Er wordt al eeuwenlang gebruik gemaakt van kleurstoffen. Tot aan de negentiende eeuw gebeurde dit met natuurlijke kleurstoffen. Natuurlijke kleurstoffen zijn kleurstoffen afkomstig uit planten, paddenstoelen of dieren. Ze kunnen gebruikt worden voor het verven van wol, het verven van textiel, haar en voedsel. Indigo is oorspronkelijk een natuurlijke, plantaardige kleurstof die vaak voor het verven van textiel gebruikt wordt. Indigo wordt gewonnen uit verschillende blauwkleurige planten.

Synthetische kleurstoffen

Synthetische kleurstoffen zijn ontstaan doordat de Brit William Perkin per ongeluk, toen hij geneesmiddelen tegen malaria wilde ontwikkelen, een blauwe kleurstof (mauveine) liet ontstaan. Hij wordt gezien als de ontdekker van synthetische kleurstoffen. Deze waren vaak beter dan hun natuurlijke voorgangers door de constante kwaliteit en de grote zuiverheid. Men ontdekte ook dat het maken van synthetische kleurstoffen een veel goedkopere en snellere manier was om natuurlijke kleurstoffen na te maken. Dit was echter wel een ramp voor de indigoproductie in India, waar meer dan een miljoen mensen hun baan kwijtraakten.

Kleurstoffen in voedingsmiddelen

Er zitten een hoop kleurstoffen in de voedingsmiddelen die wij als mens iedere dag eten of drinken. Wat voedingskleurstoffen betreft mag er maar een beperkt aantal kleurstoffen worden gebruikt: alleen de kleurstoffen met een E-nummer tussen E100 en E199. Deze E-nummers zijn codes, opgesteld door de Europese Unie om aan te geven welke additieven voor voedingsmiddelen toegestaan zijn binnen de Unie. Ook wordt er in de lijsten de maximale hoeveelheden bijgehouden. Wordt deze hoeveelheid overschreden, dan mag het product niet verkocht worden in verband met gezondheidsrisico’s. Een E-nummer staat meestal op de verpakking van een voedingsmiddel vermeld. Een voorbeeld van een kleurstof die de productie heeft verbeterd, is E150d karamel. Deze kleurstof geeft coca cola de bruinige kleur. Zonder deze kleurstof zou cola eruit zien als een gifgroene, chemische substantie.

Kleurstoffen in cosmetica

Kleurstoffen zijn voor cosmetica een essentieel aspect. Het voornaamste doel van cosmetica is dan ook om het uiterlijk van het menselijk lichaam te kleuren. Daarnaast worden kleurstoffen ook aan cosmetica toegevoegd om de uitstraling aantrekkelijk te maken, bijvoorbeeld een parfum met een paarse tint. Voor cosmetica worden over het algemeen synthetische kleurstoffen gebruikt. Natuurlijke kleurstoffen komen nog wel voor, maar synthetische kleurstoffen zijn de productie aan het overnemen. In de cosmetica wordt rekening gehouden met oplosbare kleurstoffen en pigmenten, dit hangt af van het producttype. In shampoo worden vooral oplosbare kleurstoffen gebruikt, maar in bijvoorbeeld een oogschaduw wordt vaker gekozen voor een onoplosbaar pigment om het uitlopen door traanvocht te voorkomen.

Kleurstoffen in textiel

Textiel is een breed begrip. Van textiel wordt namelijk een hoop gemaakt, waaronder kleding, waar iedereen dagelijks mee in contact komt. De benodigde kleuren voor het verven van textiel zijn rood, blauw en geel. Hier kunnen mengsels van gemaakt worden voor het ontwikkelen van andere kleuren. Natuurlijke kleurstoffen hebben, ook al is het beperkt, nog steeds een aandeel in het verven van textiel. Meestal is het dan wel om als voorbeeld te dienen voor de synthetische kleurstoffen. De synthetische kleurstoffen kunnen vervolgens de eigenschappen van de natuurlijke kleurstoffen verbeteren: een betere lichtechtheid, een betere wasechtheid en duidelijkere kleuren(tinten) die ook langer vasthouden. Daarnaast kunnen er synthetische kleurstoffen ontwikkeld worden die lijken op kleuren die in de natuur nauwelijks voorkomen, zodat de bron niet uitsterft. Wat textiel betreft moet er goed nagedacht worden welke kleurstoffen worden gekozen voor welke soort kleding. Voor zwemkleding moet een kleurstof gekozen worden die goed bestand is tegen chlooraantasting en voor gordijnen moet een kleurstof gekozen worden die niet snel verbleekt bij blootstelling aan veel zonlicht.