Stress er is wat aan te doen

Een ieder heeft met stress te maken. Stresssituaties waarin je terecht komt kunnen erg vervelend zijn. Bij langdurige stress kan het tot ziekten leiden. Het ontstaan van stress heeft te maken met chemische stofjes die in je lichaam werken en je lichaam in onbalans brengen. Er zijn methoden die je zelf kunt toepassen om stress te reduceren. De keuze voor een bepaalde aanpak vereist wel enige reflectie en doorzettingsvermogen.

Stresssituaties

• Een student moet een voor hem moeilijke toets doen waarvan veel afhangt. Hij voelt zich gespannen en is erg humeurig
• Een manager wil een bestaand systeem veranderen. Hij komt daardoor in langdurig conflict met medewerkers die er anders over denken.
• Een medewerker kan niet met zijn baas opschieten. Hij krijgt opdrachten die hij niet leuk vindt en ervaart dit als pesten.
• Een patiënt krijgt van zijn arts een negatieve mededeling over zijn ziekteproces.

Hierboven zijn enkele situaties beschreven die voor de betreffende persoon tot stress (spanning) leiden of kunnen leiden. Het zijn vaak situaties waarin men zich op enigerlei wijze bedreigd voelt, onzeker of angstig is. Het betreft dan gebeurtenissen die samenhangen met dreigend gevaar, woede, vrees, pijn, schrik, grote geestelijke spanning en ziekten.

Soorten stress

Je kunt verschillende soorten stress onderscheiden. Een veel voorkomende indeling is:

• Acute stress (kortdurende stress) bijv. in het verkeer: op je fiets wordt je gesneden door een auto, het gaat net goed.
• Chronische stress (langdurende stress) bijv. door werkdruk: je werkt dag en nacht, er komt geen eind aan.

Bovenstaande twee vormen worden ervaren als negatieve stress. Stress kan echter ook een plezierige ervaring zijn bijvoorbeeld bij sporten: je moet je opladen om een bepaalde afstand binnen een afgesproken tijd te lopen of je bent verliefd waardoor je spanning voelt.. Er wordt dan gesproken van positieve stress.(1)

Wat gebeurt er bij stress?

Bij stress zijn bepaalde chemische stofjes zoals neurotransmitters en hormonen actief. Neurotransmitters zijn chemische stofjes die informatie tussen hersendelen via neuronen over brengen. Hormonen doen dat via de bloedbaan naar andere lichaamsorganen.

Bij acute stress, zoals plotseling gevaar, geven je hersenen heel snel een seintje door aan je bijniermerg. Deze gaat dan direct de hormoonstofjes adrenaline (ook wel: epinefrine) en noradrenaline (norepinefrine) aanmaken. Bij langdurige stress worden deze stofjes ook aangemaakt. Adrenaline wordt vooral geproduceerd bij angst en noradrenaline bij boosheid. Deze stofjes kunnen er de oorzaak van zijn dat je wilt gaan vechten of vluchten. Ook kan het voorkomen dat je even niets meer kan: je staat aan de grond genageld.(2)

Het lichaam wil dat er weer rust komt. Dat doet ze door het stofje cortisol aan te maken (in de bijnierschors). Cortisol brengt- als het goed werkt - alles weer in balans. Dat is echter niet altijd het geval.

Gevaren van stress

Als stress langdurig voorkomt dan is er teveel of juist te weinig cortisol. Dat leidt tot problemen: je kunt ziek worden, een burn-out of hartproblemen krijgen, of een immuunziekte oplopen. Ook je geheugen wordt minder.

Faalangst, een vervelende stresssituatie

Als je last van faalangst hebt kun je in heel vervelende situaties terechtkomen zoals iets in een groep moeten zeggen, een beurt krijgen in een kring, plotseling worden aangesproken, iets moeten presenteren in een groep of tijdens een sollicitatiegesprek.

Wat is er aan te doen?

Stress is niet te voorkomen. Je moet ermee leren omgaan. Hiervoor zijn enkele uitgewerkte technieken en methoden. Kort zullen enkele mogelijkheden worden aangestipt. Alle manieren van aanpak proberen ertoe bij te dragen dat de balans tussen adrenaline een cortisol wordt hersteld. Enkele succesvolle manieren zijn (3):

• afleiden door de aandacht van mensen op iets anders te richten.Sprekers kunnen dit doen door gebruik te maken van bijvoorbeeld afbeeldingen op een beamer
• sociale ondersteuning. Iemand in vertrouwen nemen en je problemen bespreken.
• systematisch denken

Zoals:

• het actief veranderen van de stressvolle situatie. Je gaat bijv. minder werken, anders plannen etc
• de eigen kijk op de stressvolle situatie wijzigen, bij jezelf nagaan of je de situatie wel juist bekijkt, interpreteer je niet teveel?
• je afsluiten van de stressvolle situatie door je aandacht er anders op te richten, dat kan zijn gaan sporten, een wandeling maken, een film kijken etc
• het accepteren van stress.Je kunt je gaan verzetten maar dat levert vaak alleen nog meer stress op.

De keuze die je maakt is afhankelijk van wat het beste bij je past, deze keuze maak je zelf. Het eist reflectie. Als een keuze is gemaakt dan is nodig dat je ook doorzet (4).

Enkele aanpakwijzen die ook kunnen bijdragen aan stressbeheersing zijn:

Aandachtstraining

Kenmerkend voor de aanpak is dat je leert je aandacht te richten op dit moment, waardoor er geen aandacht wordt gegeven aan alle prikkels die stress veroorzaken of kunnen gaan veroorzaken. Bijvoorbeeld je concentreert je op het opstaan, het nemen van een douche, het tanden poetsen, het aankleden of je ademhaling.

Bewegen

Bewegen heeft als doel op een ontspannen wijze actief te zijn. Bewegen wordt wel onderscheiden van sporten. Sporten heeft dan als doel om steeds beter, sneller of krachtiger te worden. Het verschil is niet altijd even duidelijk aan te geven. Onderzoek met muizen laat zien dat muizen die weinig beweging kregen erg gestrest waren i.t.t. muizen die veel bewegingsmogelijkheden kregen.

Muziek

Muziek kan heel ontstressend werken. Het activeert het hersenstofje dopamine waardoor je je prettiger voelt , ook je concentratie verbetert. "Imagine" van John Lennon blijkt bijv. een erg rustgevend muziekje te zijn.

Tranquillizers of kalmeringsmiddelen

Deze worden veelal voorgeschreven door medici, hebben een kalmerende invloed. Ze nemen het stressprobleem echter niet weg. Vaak heb je steeds meer nodig, je kunt ervan afhankelijk worden. Sommigen gebruiken alcohol om stress onder controle te houden. Alcohol heeft een verdovende invloed die je rustig maakt en je een prettig gevoel geeft. Er wordt dopamine, een plezierstofje in de hersenen, aangemaakt. Het nadeel is echter dat je steeds meer in korte periode nodig hebt om dat rustgevende gevoel te krijgen. Hetzelfde geldt voor drugs.

Voeding en vitaminen

Onder andere Omega 3 vetzuren (vis) en vitamine B6 en 12 blijken bij te dragen om stress te reduceren.

Slot

Er is vaak niet een bepaalde methode die helpt maar afhankelijk van de situatie moet je die aanpakwijze kiezen die bij de situatie het beste past. Dat vereist inzicht in hoe je hersenprocessen werken en welke manier van aanpak daarbij het beste aansluit (5). Minder zinnig is om je te richten op een bepaalde aanpak, vaak door stressgoeroes aangeprezen, die wel even helpt maar niet langdurig. In dit artikel is getracht een inleiding gegeven op hoe stress werkt en wat er zoal aan te doen is.