Koolmonoxidevergiftiging en veiligheidsmaatregelen uitleg

Koolstofmonoxide of koolmonoxide (CO) vroeger ook bekend als kolendamp, is een verraderlijke giftige gas dat ontstaat bij de verbranding van brandstoffen. Doordat het gas kleurloos, geurloos en smaakloos is, is het moeilijk te ontdekken met menselijke zintuigen. Door koolstofmonoxidevergiftiging sterven elk jaar honderden mensen.

Artikelindeling

De aanwezigheid van koolstofmonoxide
Hoe ontstaat koolstofmonoxide?
Koolstofmonoxidevergiftiging en de symptomen
Veiligheidsmaatregelen treffen
De correcte plaatsing van een CO-melder
Koolstofmonoxide zwaarder dan lucht?

De aanwezigheid van koolstofmonoxide

Koolstofmonoxide is aanwezig in uitlaatgassen van bijvoorbeeld auto's, maar ook in tabaksrook waardoor rokers een meetbaar percentage koolstofmonoxide in hun bloed hebben. Vroeger was koolstof in de vorm van steenkool een belangrijke brandstof, zo werd het veel in gebruik genomen voor het verwarmen van huizen. Door slecht onderhouden kachels en schoorstenen kwamen er wel eens ongevallen voor die te wijten waren aan het inademen van zogenaamde kolendamp. Destijds stond koolstofmonoxide bekend als kolendamp. Tegenwoordig is koolstofmonoxide een berucht fenomeen dat voor kan komen bij de verbranding van aardgas in kachels en geisers in slecht geventileerde ruimtes. Ook bij industriële toepassingen, zoals olieraffinaderijen en verbrandingsovens kan koolstofmonoxide voorkomen.

Hoe ontstaat koolstofmonoxide?

Koolstofmonoxide wordt geproduceerd door onvolledige verbranding van koolstof en fossiele brandstoffen zoals aardgas, benzine, butaan, hout, houtskool, olie, paraffine, propaan, steenkool, enz. Voorbeelden van bronnen die koolstofmonoxide produceren zijn:

Barbecues
Draagbare generatoren
Bron: FrankenCH, Pixabay
Gas of kerosine verwarmers
Gastoestellen
Hout en gashaarden
Houtkachels
Olie en gaskachels
CV-ketels
Verstopte schoorstenen

Koolstofmonoxidevergiftiging en de symptomen

Koolstofmonoxide gaat een verbintenis met het hemoglobine in het bloed aan en verlaagt het zuurstofgehalte dat in het lichaam circuleert. In hoge concentraties kan koolstofmonoxide in een kwestie van minuten doden. In onderstaande tabel zijn 'parts per million' (delen per miljoen) van koolstofmonoxide opgenomen en bijbehorende blootstellingssymptomen die in verband kunnen worden gebracht met koolstofmonoxidevergiftiging:

Parts per million (ppm)	Symptomen
35 ppm	Dit is de maximale toegestane concentratie. Een gezond volwassen persoon kan hier voor een periode van 8 uur aan worden blootgesteld.
200 ppm	Geringe hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid en misselijkheid na een periode van 2-3 uren.
400 ppm	Frontale hoofdpijn binnen 1-2 uur, levensbedreigend na 3 uur.
800 ppm	Duizeligheid, misselijkheid en stuiptrekkingen binnen 45 minuten.
1600 ppm	Hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid binnen 20 minuten.
6400 ppm	Hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid binnen 1-2 minuten.

Veiligheidsmaatregelen treffen

De eerste stap naar een veiligere woonsituatie, is door jezelf en familieleden op de hoogte te stellen van de oorzaken, gevolgen en gevaren van koolstofmonoxide. Door het treffen van veiligheidsmaatregelen kan de kans op koolstofmonoxide en vergiftiging verkleind worden. Hierbij dienen de volgende veiligheidsmaatregelen getroffen te worden:

Een goedgekeurde CO-melder aanschaffen, op correcte wijze plaatsen en deze elke maand op correct functioneren testen.

Koop alleen goedgekeurde verbrandingsapparatuur.

Installeer verbrandingsapparatuur op correcte wijze en volg nauwgezet de instructies van de fabrikant op. Bij twijfel of ingewikkelde installaties altijd een professional raadplegen. Laat desnoods de installaties van verbrandingsapparatuur uitvoeren door een bevoegd installateur.

Controleer zelf regelmatig alle verbrandingsapparatuur, let hierbij op roest en afbladdering.

Laat installaties regelmatig door een bevoegd installateur controleren op functioneren, gebreken en/of defecten.

Reinig jaarlijks de schoorsteen en afvoeren.

Barbecue niet binnenshuis, in de garage of in de schuur.

Zorg voor voldoende ventilatie wanneer een open haard of verbrandingsapparatuur in gebruik is.

Wees altijd alert op de symptomen van koolstofmonoxidevergiftiging.

De correcte plaatsing van een CO-melder

Een CO-melder. / Bron: Gwydion M. Williams, Flickr (CC BY-2.0)

In een campagne uit januari 2020 van Brandweer Nederland en de Nederlandse Brandwonden Stichting, luide de boodschap: ventileer - controleer - alarmeer. In een online steekproef die toen werd gehouden onder 1.000 respondenten, bleek dat 72% niet wist waar een CO-melder te plaatsen. Destijds bleek ook volgens de gegevens uit de databank van WoonOnderzoek Nederland, dat maar 25% van de Nederlandse huishoudens een CO-melder had.

Volgens Jet Vroege, dossierhouder koolstofmonoxide bij Brandweer Nederland, is het belangrijk om een CO-melder te plaatsen in de ruimte van een verwarmingstoestel. Denk aan ruimtes waarin zich bijvoorbeeld de CV-ketel, haard, kachel of geiser bevinden. Omdat koolstofmonoxide iets lichter is dan lucht en met warme lucht opstijgt, dient de CO-melder in zo'n ruimte (net zoals een rookmelder) aan het plafond te hangen. Als dat niet kan, dan dient deze in ieder geval zo hoog mogelijk geplaatst te worden.

Koolstofmonoxide zwaarder dan lucht?

Volgens Techniek Nederland zou er een hardnekkig misverstand over koolstofmonoxide de ronde doen. Dit misverstand is dat het zwaarder zou zijn dan lucht, dit is echter niet het geval. Koolstofmonoxide is net iets lichter dan lucht en heeft daarnaast ook de eigenschap dat het gemakkelijk mengt met lucht. Als er koolstofmonoxide vrijkomt in een ruimte waarin een verbrandings- en/of verwarmingstoestel is geplaatst, dan zal de koolstofmonoxide met de warme lucht opstijgen.

Lees verder

Zelf de radiatoren in huis ontluchten