Alcohol in je lichaam: opname, gevolgen en oplossingen
Wanneer alcohol in je lichaam terecht komt mag je niet meer autorijden, word je gevoeliger voor impulsen en krijg je aan het einde van de avond dorst. Iedereen die wel eens alcohol heeft genuttigd zal deze gevolgen herkennen. Toch kennen weinig mensen het verhaal achter deze gevolgen: hoe ze tot stand komen en hoe ze kunnen worden opgelost. Opname en afbraak van alcohol in je lichaam is een heel proces, en in de stappen van het proces liggen de oorzaken van de effecten van alcohol drinken. Ook vertelt het proces ons over hoe we de schadelijke effecten van alcohol kunnen ontwijken.
Wat is alcohol?
Alcohol zelf is eigenlijk geen stof, maar een benaming voor een klasse van stoffen binnen de scheikunde. Dat betekent dat onder de categorie ‘alcohol’ meerdere stoffen vallen die alcoholisch zijn. Wanneer we spreken van alcohol in drank, gaat het meestal om de stof ethanol. In dit artikel zal het woord alcohol worden gebruikt om de ethanol in drank aan te duiden.
Ethanol is een organische stof, dat betekent dat een molecuul bestaat uit atomen koolstof, zuurstof en waterstof. Het betekent ook dat het op natuurlijke wijze geproduceerd kan worden en ook kan worden afgebroken.
Alcoholische drankjes
Voor elke drank waar alcohol in zit, is een alcoholpercentage bekend. Hiermee kan worden berekend hoeveel pure ethanol aanwezig is in het drinken. Zo hebben vele soorten bier een percentage rond 5%. Als je dan een vaasje bier neemt van 250 ml, zit er dus 0.05*250=12.5 ml alcohol in. De overige 250-12.5=237.5 ml is een mix van water met opgeloste stoffen.
Een veel gehoorde uitdrukking is die van het ‘standaardglas alcohol’, die stelt dat in een glas bier, wijn of whisky evenveel alcohol aanwezig is. Dat is ongeveer waar. Sterkere dranken dan bier zoals wijn of whisky hebben hogere alcoholpercentages. Zo heeft een gemiddelde whisky 40% alcohol. Echter, in een whiskyglas wordt slechts tot 40 ml geschonken. Dat betekent dat in een glas whisky 0.4*40=16 ml alcohol zit, een hoeveelheid erg gelijk aan de hoeveelheid alcohol in bier.
Maakt het dan niet uit welke drank je neemt? Toch wel. Bedenk dat een glas bier verdund is met 237.5 ml water met opgeloste stoffen, terwijl een whisky slechts 40-16=24 ml extra water met opgeloste stoffen heeft. Dat dit verschil (237.5-24=213.5 ml) veel uit maakt, zal later in dit artikel blijken.
Opname in je lichaam
Wat gebeurt er dan als je die alcohol drinkt? Zoals elke vloeistof die je inneemt komt het via je slokdarm in je maag terecht. Daar wordt een klein gedeelte al opgenomen in je bloed. Het grootste deel wordt opgenomen nadat de drank via je maagportier en je twaalfvingerige darm in de dunne darm terecht komt. Dit betekent dus dat er een vertraging zit in het drinken van alcoholische dranken en het effect ervan. In de praktijk duurt dit drie kwartier tot een uur.
Als er alcohol in je bloed zit, is er een bepaalde verhouding van de alcohol ten opzichte van je hoeveelheid bloed. Deze verhouding wordt aangeduid met alcoholpromillage. 1 Promille alcohol betekent dat per liter bloed 1 gram alcohol aanwezig is. Een standaardglas alcohol leidt tot ongeveer een promillage van 0.2 na de vertraging zoals boven besproken.
Effecten op je lichaam
Wanneer alcohol in je bloed aanwezig is, gaat je lever beginnen met de afbraak. Onze lever is prima in staat alcohol af te breken en daarom is alcohol niet direct giftig of gevaarlijk. Vele studies suggereren zelfs dat het nuttigen van kleine hoeveelheden alcohol een positief effect hebben op je lichaam. Bij meer gebruik slaat dit effect echter snel om in een negatief effect.
Alcohol zorgt er ten eerste voor dat je je ontspant en dat je warmer wordt. Je bloedvaten verwijden en dit veroorzaakt de rode blos die mensen kunnen krijgen. Ook is er een effect op je zenuwstelsel: de connecties tussen zenuwcellen beginnen minder goed te werken. Hierdoor gaan je zintuigen achteruit, voel je minder pijn en kan je minder goed logisch denken. Om deze reden worden mensen met alcohol vaak overmoedig, omdat ze niet meer worden tegengehouden door een juiste inschatting van situaties in de hersenen. Een verder gevolg van deze overschatting is dat mensen die alcohol drinken meestal denken dat het prima met ze gaat, omdat ze niet meer goed een referentie kunnen maken met wat een juiste manier van functioneren is. Hierin ligt het gevaar: je kan denken dat je nog prima kan autorijden maar dat zijn dan alleen maar je hersenen die je voorliegen.
Ondertussen is je lever bezig met het afbreken van de alcohol. Een standaardglas alcohol wordt afgebroken in ongeveer één tot anderhalf uur. Hierbij heeft je lever meer water nodig dan dat normaal wordt gebruikt, en daarom krijg je dorst als je alcohol drinkt of hebt gedronken. Het watertekort in de lever moet worden aangevuld.
Schadelijke gevolgen
Wanneer steeds meer alcohol wordt ingenomen beginnen de effecten op je lichaam een schadelijke vorm aan te nemen. De effecten uit de vorige alinea worden namelijk alleen maar erger, met name de effecten op je zenuwstelsel. Dat betekent dat je zintuigen steeds minder gaan werken, denk dan ook aan je evenwichtsorgaan in het oor. Je reactievermogen en geheugen gaan er ook op achteruit. Doordat ook je ogen achteruit gaan, ontwikkel je een tijdelijke tunnelvisie: de linkerkant en rechterkant van je gezichtsveld zie je steeds minder. Tunnelvisie is levensgevaarlijk bij autorijden omdat andere weggebruikers dus volledig over het hoofd worden gezien.
Als de alcoholinname nog steeds doorgaat wordt het dodelijk. De effecten op het zenuwstelsel als beschreven zijn namelijk nog delen van je lichaam waar je zelf invloed op hebt. Het lichaam heeft ook nog een deel zenuwstelsel waar je geen invloed op hebt, die regelen ademhaling en hartslag. Dit heet het autonome zenuwstelsel. Als je praktisch niks meer kan omdat je zintuigen niet meer werken en je je spieren niet meer aan kan sturen, gaat ook het autonome zenuwstelsel kuren vertonen. Je ademhaling stopt of je krijgt een hartstilstand. Dit gaat volledig onaangekondigd: van het ene op het andere moment stop je volledig met ademen.
Wanneer een persoon bewusteloos raakt door alcohol kan er worden gedacht dat hij of zij nu veilig is, want er kan niet meer alcohol worden ingenomen dus de effecten kunnen niet erger worden. Dit is het moment om te denken aan de vertraging van de opname van alcohol ten opzichte van inname (zie alinea ‘Alcoholopname in het lichaam). Als iemand vlak voor de bewusteloosheid alcohol innam, worden de schadelijke effecten het volledige volgende uur nog slechter, wat alsnog kan leiden tot de dood.
De volgende ochtend
Stel dat we alle schadelijke gevolgen op een avond hebben ontweken en slechts enkele biertjes op hebben. De volgende ochtend kunnen we dan alsnog wakker worden met een kater. De oorsprong van het woord kater is Latijn en Grieks. De term kater is afgeleid van catarrhus (Latijn) en katarrhoos (Grieks). Deze woorden betekenen het ‘omlaag vloeien’ en refereren naar het afnemen van het de vloeistofdruk van water in het hoofd. Weet je nog dat je lever water nodig heeft om alcohol af te breken? Dit wordt ook uit het hoofd gehaald en zorgt ervoor dat er een afname van vloeistofdruk in je hoofd komt, en dat doet pijn.
Een kater kan worden tegengegaan maar ook worden opgelost door water te drinken om het vochtverlies te compenseren. Hierbij komt het stukje weer kijken wat in de alinea ‘alcohol in drank’ stond. Als je namelijk een alcoholische drank nuttigt met meer water met opgeloste stoffen (denk aan bier 237.5 ml tegenover whisky 24 ml) compenseer je beter het vochtverlies dat je krijgt van het afbreken van alcohol. Verder is koffie de volgende ochtend niet aan te raden, omdat bij de afbraak van stoffen in koffie ook water wordt gebruikt. Dat is dus dweilen met de kraan open.
Verder zijn er nog veel andere remedies die worden gebruikt om een kater weg te krijgen zoals paracetamol innemen, vette dingen eten, veel melk drinken, eieren eten, een biertje nemen of de cocktail hair of the dog. Effecten van remedies verschillen per persoon dus probeer dat vooral zelf uit te vogelen wat het beste voor jezelf werkt.
Persoonlijke gesteldheid als factor
Je lichaamsbouw en je persoonlijke gesteldheid op het moment van drinken bepalen hoeveel gevolgen je kan ondervinden van alcohol. Mannen kunnen over het algemeen iets beter tegen alcohol dan vrouwen. Daarnaast kunnen lange en dikke mensen beter tegen alcohol omdat in zo’n geval de alcohol over een grotere massa wordt verdeeld. Wanneer je moe bent, weinig hebt gegeten of veel dorst hebt kan je minder goed tegen alcohol.
Verder kunnen minderjarigen minder goed tegen alcohol en kan alcohol een zwaarder effect hebben op de lange termijn. Bij minderjarigen zijn de hersenen namelijk nog niet ‘af’ en de ontwikkeling wordt geremd bij (veel) alcoholgebruik. Daarnaast is de lever nog niet effectief genoeg in het afbreken van de alcohol. Dit is de reden dat de overheid alcohol onder de 18 heeft verboden, om de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van jongeren te beschermen.
© 2015 - 2024 Doctorandusr, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Te veel beweging ongezond?Tegenwoordig wordt iedereen geadviseerd om te gaan sporten. Het is immers een goede stap in de richting naar een gezonde…
Bronnen en referenties
- Campbell et al., 2007. Biology, 8th edition. ISBN-13: 978-0805368444
- Malmberg, 2010. Biologie voor jou, Havo/Vwo 2a 6e druk. ISBN: 978-90-345-4764-4