Subcutaan prikken: zelf injecteren in onderhuids weefsel

Iedereen heeft al wel eens gehoord van mensen die zichzelf injecteren. Het kan dan gaan over injecties die toegediend worden voor een aandoening. Een van de meest gekende aandoeningen is diabetes. Toch kunnen injecties voor heel wat andere ziektes gebruikt worden. Het is dus belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over subcutaan prikken als je dit zelf moet doen. Hoe kan je het best zelf injecteren?

Subcutaan injecteren

Letterlijk betekent 'subcutaan' onder de huid. Subcutaan injecteren is het injecteren van een vloeistof in bindweefsel of vetweefsel. Dit komt voornamelijk voor bij aandoeningen zoals diabetes. Het voordeel van subcutaan injecteren is dat je een klein naaldje hebt. De kans is daardoor heel klein dat je diep in het lichaam prikt. Je hoeft je dus geen zorgen te maken om een grote zenuwtak of groot bloedvat raken. Na de inspuiting wordt de vloeistof geleidelijk aan opgenomen in de bloedsomloop.

De verboden plaatsen

Je mag niet overal zomaar prikken. Dit zou grote gevolgen kunnen hebben. In deze situaties mag je niet prikken:

• Een geopereerd gebied of gebied waar snel een ingreep zal plaatsvinden.
• In een hematoom, ook wel blauwe plek genoemd.
• In een gezwollen gebied of gebied waar mogelijks bloedklonters zitten.
• In verlamde ledematen.
• Plaatsen die hard aanvoelen of waar je een bolletje voelt van een vorige injectie.
• Plaatsen die een rode of blauwe kleur hebben.
• Een arm of been met een infuus of shunt voor dialyse.
• In littekenweefsel of een genezende wonde.
• Een ledemaat waar de lymfeklieren verwijderd zijn.

Waar mag ik wel prikken?

Volgende plaatsen zijn veilig om te prikken:

• De boven-buitenkant van je bovenbeen. Hou een hand boven de knie. In de ruimte boven je hand mag geprikt worden.
• De buik: het gebied ter hoogte van de navel en lager. Je moet wel twee centimeter van de navel verwijderd blijven omdat hier bloedvaten zitten.
• Het buitenste gedeelte aan de bovenarm. Dit kan enkel als je daar voldoende vetweefsel hebt.

Hoe veilig prikken?

Er zijn twee manieren om er zeker van te zijn dat je veilig prikt.

Loodrechttechniek

Bij de loodrechttechniek wordt loodrecht in de huid geprikt. Dit kan omdat je een hele korte naald gebruikt. De lengte van de naald is hier vijf tot twaalf millimeter. De lengte hangt af van de hoeveelheid vetweefsel en wordt dus individueel bepaald. Ontsmetten hoeft alleen maar in de ziekenhuissetting. In de thuissetting is dit niet nodig aangezien hier minder kans is op infectie. Het maken van een huidplooi wordt aangeraden, maar hoeft niet als je voldoende vetweefsel hebt. Na de prik spruit je de vloeistof traag in. Als je dit snel zou doen, loopt de vloeistof eruit als je de naald verwijdert en heb je niet de oorspronkelijke dosis in je lichaam. Nadat de vloeistof volledig in ingespoten wacht je 10 seconden. Dan mag je de naald verwijderen. Een voorbeeld van injectie met de loodrechttechniek zijn de inspuitingen met insuline.

Huidplooitechniek

Bij de huidplooitechniek wordt een andere naald gebruikt. Deze naalden hebben een lengte van zestien tot dertig millimeter. Zoals je merkt is deze naald dus langer dan die voor de loodrechttechniek. De naald mag dan ook enkel voor de huidplooitechniek gebruikt worden. Voor deze techniek dient altijd een huidplooi te worden gemaakt. Je maakt deze door met twee vingers je huid bij elkaar te duwen. Gebruik nooit al je vingers. Op die manier loop je het risico dat je toch spierweefsel in de plooi hebt omdat je te krachtig kan duwen. In een ziekenhuissetting wordt de huid altijd ontsmet om infectie en besmetting te voorkomen. In rusthuizen en de thuissetting is ontsmetten niet nodig. Je houdt de naald met de opening naar boven. Je prikt op 45° in de huidplooi. Dit wil zeggen dat je vanaf de huid een hoek met je naald maakt van 45°. Prik goed door en breng de naald tot de helft in. Dit is meer dan voldoende om juist te prikken. Bij de oudere generatie kan de huid wat veren waardoor het lijkt alsof je naald terug geduwd wordt. Tijdens het injecteren houd je de plooi vast. Het is beter om de vloeistof trager in te spuiten. Op die manier heb je minder pijn van de vloeistof zelf. Ook loop je minder risico dat je vloeistof er weer uit loopt als je de naald verwijdert. Nadat de spuit volledig leeg is, wacht je tien seconden zodat de vloeistof tijd krijgt om zich te zetten in het weefsel en trek je daarna de naald terug. Gelijkmatig met de naald laat je de plooi los. Wrijf nooit over de juist geprikte plaats. Zo kunnen hematomen, ook wel blauwe plekken genoemd, ontstaan waardoor het de volgende keer moeilijker wordt een goede plaats te bepalen. Een voorbeeld van een medicament dat met de huidplooitechniek wordt toegediend is adrenaline.

Er is een uitzondering op de huidplooitechniek. Hierbij zit de medicatie al in klaargemaakte spuiten. Deze klaargemaakte spuiten kunnen onmiddellijk toegediend worden. Het verschil met deze spuiten is dat er altijd een veer bij in de spuit zit. Ook zie je een luchtbel tussen de vloeistof zitten. Deze hoef je er niet uit te doen. Je prikt aan zoals hierboven beschreven met de huidplooitechniek. Als de vloeistof ingespoten is, wordt vlak daarna de luchtbel ingespoten. Deze luchtbel zorgt er voor dat je vloeistof dieper in je vetweefsel wordt geduwd. Dit is niet schadelijk voor je lichaam. Na de luchtbel mag je onmiddellijk de naald verwijderen en gelijkmatig de huidplooi lossen. Er zijn ook spuiten die een veer bezitten. Deze veer wordt automatisch geactiveerd als de vloeistof volledig is ingespoten. Op die manier zal de spuit de naald vanzelf verwijderen en ben je ook zeker dat je naald veilig is om weg te gooien. Deze zit dan in een plastic kokertje gevangen. Een voorbeeld van deze klaargemaakte spuiten zijn clexane of fraxiparine.

Extra tips

Nog enkele belangrijke tips bij het subcutaan prikken:

• Als je bloedverdunnende middelen inspuit hoef je geen tien seconden te wachten voor je de naald verwijdert. Je kan ook de huidplooi onmiddellijk lossen.
• Gebruik bij elke prik een nieuwe naald. Deel ook nooit een naald met een andere persoon
• Er mag nooit twee keer op dezelfde plaats kort achter elkaar worden geprikt.
• Doe nooit het dopje terug op de naald. Hierdoor kan je per ongeluk in je vinger prikken met alle gevolgen van dien. Gooi de naald na het prikken onmiddellijk in de naaldcontainer.

Lees verder

• Zelf intramusculair injecteren: de gevaren
• Ketoacidose bij diabetes, verzuring van het lichaam