Doodswens uitvoerbaar via euthanasie en palliatieve sedatie

De doodswens van een mens kan heel groot zijn bij ondraaglijk lijden. Er bestaat echter geen automatisch recht op euthanasie. Wel wordt de mogelijkheid daartoe geboden. Er moet dan aan een aantal strenge voorwaarden worden voldaan alvorens euthanasie mag worden verleend. Het euthanasieproces is voor alle betrokkenen (patiënt, naasten en ook arts) een zwaar traject. Een alternatief voor euthanasie is soms mogelijk in de vorm van palliatieve sedatie.

Voorwaarden voor euthanasie

Voor euthanasie moet in alle gevallen een medische noodzaak zijn (lichamelijk of geestelijk). Dit moet worden besproken met bijvoorbeeld de huisarts. Het is dikwijls een langdurig traject waar de betrokkenen samen naar toegroeien.
Waaraan voldaan moet worden om euthanasie te verzoeken:

• Er is sprake van uitzichtloos en ondraaglijk lijden, lichamelijk of psychisch,
• Het euthanasieverzoek is duurzaam en weloverwogen,
• Het is een eigen initiatief en niet ingegeven door derden,
• Vlak voor de euthanasie van een wilsonbekwame ernstig demente patiënt, hoeft sinds eind 2020 geen mondelinge bevestiging meer te worden gevraagd, omdat de patiënt de vraag niet meer begrijpt.
• Er is een schriftelijke wilsverklaring aanwezig (officieel niet nodig maar voor de behandelend arts wel makkelijker).

Wanneer de huisarts (of andere behandelend arts) van mening is dat de patiënt aan al deze voorwaarden heeft voldaan schakelt hij/zij een SCEN-arts in (Steun en Consultatie Euthanasie Nederland). Deze arts bezoekt de patiënt en bepaalt of er daadwerkelijk aan alle voorwaarden is voldaan. Deze SCEN-arts legt zijn bevindingen vast in een verslag. Daarna maakt de (huis)arts met de patiënt de afspraak voor de euthanasie. Het euthanasie traject kan, indien noodzakelijk, binnen 10 dagen geregeld zijn. De arts is verplicht om vlak voor toediening aan de patiënt te vragen of hij/zij echt dood wil.

Methoden van euthanasie

Patiënt heeft de keuze tussen oraal (drankje) of intraveneus (infuus/injectie). Oraal kan alleen als het maag-darmkanaal nog goed werkt. Het drankje wordt achterelkaar opgedronken. Maar evengoed moet de arts toch een naaldje zetten voor het geval het drankje niet goed werkt, en er alsnog een injectie moet worden toegediend. Bij intraveneus wordt een naaldje gezet en eerst een soort verdoving toegediend, waarna het dodelijk middel in de ader wordt gebracht. Binnen enkele minuten treedt de dood in. De arts heeft wel altijd een reserveset bij zich. Soms kiest de arts ervoor om een verpleegkundige mee te nemen om de naald te zetten. De arts stelt vervolgens vast dat de patiënt is overleden.

Schouwarts

Omdat er bij euthanasie sprake is van een onnatuurlijke dood zal een schouwarts worden ingeschakeld om vast te stellen dat de patiënt door middel van euthanasie is overleden. Nadat dit is vastgesteld mag de uitvaartondernemer komen en het uitvaartproces kan in gang worden gezet.

Toetsingscommissie

Omdat de schouwarts heeft geconstateerd dat er sprake is van een niet-natuurlijke dood dient dit te worden gemeld bij de Officier van Justitie. Die stelt de stukken in handen van een toetsingscommissie die 6 weken de tijd heeft om de zaak te beoordelen. Tot die tijd heeft de arts die de euthanasie heeft verzorgd een strafbaar feit gepleegd. Dit kan een zware geestelijke belasting met zich meebrengen voor de arts. Wanneer deze toetsingscommissie vaststelt dat de arts die de euthanasie heeft uitgevoerd volgens de geldende richtlijnen heeft gehandeld, kan het dossier worden gesloten. Er is geen strafbaar feit gepleegd en er vindt geen vervolging plaats. De (huis)arts wordt vrijgesproken. Wanneer de Toetsingscommissie vaststelt dat er niet volgens de geldende richtlijnen is gehandeld wordt de zaak aan het Openbaar Ministerie overgedragen en kan de arts dus worden vervolgd.

Wanneer de huisarts en de SCEN-arts beiden hebben geconstateerd dat aan alle voorwaarden is voldaan kan de patiënt ervoor kiezen om toch nog even te wachten met de euthanasie zelf. Alleen wanneer dit langer duurt dan bijvoorbeeld 2 weken, kan de vraag worden gesteld in hoeverre er werkelijk sprake is van uitzichtloos lijden en of euthanasie dan nog wel gerechtvaardigd is. Bij uitstel zal de Toetsingscommissie in elk geval wel vragen gaan stellen.

Verschil palliatieve sedatie en euthanasie

De patiënt kan er ook voor kiezen om niet direct te overlijden maar om bijvoorbeeld in diepe slaap (diepe sedatie) te worden gebracht, wat uiteindelijk ook de dood tot gevolg heeft. Dit geldt dan als een natuurlijke dood. Diepe sedatie heeft ten doel om het lijden te verlichten door verlaging van het bewustzijn en uiteindelijk overlijden na langere tijd. Er wordt een flinke hoeveelheid verdovend middel toegediend waardoor de patiënt in diepe slaap komt. Er hoeft geen overleg te worden gevoerd met de SCEN-arts en ook geen melding van niet-natuurlijke dood te worden gedaan.

Overige partijen

Er bestaat in Nederland de Nederlandse Vereniging voor Euthanasie (NVVE). Dit is een belangenorganisatie, en daar hoef je geen lid van te zijn om voor euthanasie in aanmerking te komen.

De Stichting Levenseinde Kliniek is in Nederland opgericht ten behoeve van personen die via de reguliere weg moeilijker voor euthanasie in aanmerking zouden kunnen komen, zoals psychiatrisch patiënten, mensen met dementie of mensen met een stapeling van ouderdomskwalen. Aan deze stichting zijn artsen en verpleegkundigen verbonden die dezelfde criteria hanteren als de reguliere artsen. Ook zij schakelen altijd een SCEN-arts in.