Geloof en gezondheid: gezondheidsvoordelen van religie

Of je nu religieus bent of niet, veel mensen hebben zich wel eens een keer afgevraagd hoe geloof in God, of een gebrek aan geloof in God, de gezondheid beïnvloedt. Sommige mensen gaan er intuïtief vanuit dat geloven gezond is, terwijl anderen ervan uitgaan dat het een mens meer kwaad dan goed doet. Onderzoek suggereert dat er een relatie is tussen iemands religieuze overtuigingen en de gevoelens die daarbij horen, en zijn lichamelijke en geestelijk welzijn. Dit kan bijvoorbeeld komen door andere leefstijlkeuzes. Degenen die nooit naar de kerk gaan hebben bijvoorbeeld drie keer zoveel kans om te gaan roken dan hen die wekelijks de kerk bezoeken.¹ Er zijn kortom een aantal fascinerende bevindingen over de relatie tussen religie/geloof en gezondheid.

• Relatie tussen geloof en gezondheid
• Religie, gezond gedrag en welbevinden
• Algeheel welbevinden
• Gezond gedrag
• Religieuze gedachten kunnen stress verminderen bij gelovigen
• Het geloof in een zorgzame God kan helpen bij de behandeling van depressie
• Religie kan een positieve invloed hebben bij revalidatie traumatisch hersenletsel
• Spiritualiteit wordt geassocieerd met een betere geestelijke gezondheid
• Geloven heeft vaak een positief effect op iemands gezondheid

Relatie tussen geloof en gezondheid

Onderzoek suggereert dat er een relatie is tussen iemands religieuze overtuigingen en de gevoelens die daarbij horen, en zijn of haar lichamelijke en geestelijk welzijn. Professor Andrew Sims zegt daarover: "Het positieve effect van religieus geloof en spiritualiteit op de geestelijke en fysieke gezondheid vormen één van de best bewaarde geheimen van de psychiatrie en de algemene geneeskunde. Als de bevindingen van de overvloed aan onderzoeken op dit punt het tegendeel hadden aangetoond, als er ontdekt was dat religie schadelijk is voor de geestelijke gezondheid, dan had dat de voorpagina gehaald van alle landelijke kranten."[2]

Veel factoren, zoals genetische invloeden, toxines, je levensstijl en zelfs waar je woonachtig bent, is van invloed op je gezondheid. Over sommige factoren heb je nauwelijks tot geen controle, zoals je genen (alhoewel omgevingsfactoren weer van invloed zijn op je genen), terwijl je op andere factoren wel degelijk invloed hebt (zoals levensstijl). Een factor die misschien niet voor de hand ligt, is religie, geloof of spiritualiteit.

Religie, gezond gedrag en welbevinden

Algeheel welbevinden

Uit een enorme Gallup poll onder meer dan 676.000 Amerikanen (die telefonisch werden bevraagd over allerlei onderwerpen) kwamen Joden en mormonen het beste uit de bus wat betreft hun welbevinden.[3] De vragen waren onder te brengen in zes categorieën:

• algehele kwaliteit van leven
• emotionele/psychische gezondheid
• lichamelijke gezondheid
• gezond gedrag (zie onder)
• arbeidssatisfactie/werktevredenheid
• toegang tot artsen en andere hulpbronnen voor de gezondheid

Gebaseerd op scores van de groep 'zeer religieus', kunnen religieuze groepen gerangschikt worden van hoog naar laag wat betreft hun algemene welzijn in de volgende volgorde: Joden / mormonen / moslims / rooms-katholieken / andere niet-christelijke godsdiensten / protestanten en andere niet-katholieke christelijke groeperingen / geen religie, atheïsten en agnosten.

Amerikanen die erg gelovig zijn, hebben een hoger welbevinden dan mensen die minder religieus zijn, een relatie die zelfs standhoudt na controle voor een aantal gerelateerde demografische en geografische variabelen. Als je denkt dat de sociaaleconomische status een rol zou kunnen hebben gespeeld, dan heb je het mis. De onderzoekers hebben gecorrigeerd op factoren als leeftijd, geslacht, ras en etniciteit, de regio en de staat waar iemand woont, sociaaleconomische status, burgerlijke staat en de status vruchtbare leeftijd. De bevindingen bevestigen de sterke positieve relatie tussen religiositeit en welzijn die Gallup eerder heeft aangetoond, ongeacht het geloof dat je aanhangt.

Dit onderzoek geeft géén antwoord op de vraag hoe het komt dat religieuze mensen een beter welbevinden hebben dan niet-religieuze mensen. Het is mogelijk dat Amerikanen met een hoger welbevinden eerder geneigd zijn om religieus te zijn dan mensen met een lager welbevinden, of dat andere variabelen bepaalde delen van de bevolking in de Verenigde Staten zouden kunnen aanzetten om meer religieus te zijn en om een ​​hoger welzijn te hebben. Het is ook mogelijk dat de relatie rechttoe rechtaan is en dat 'iets' met betrekking tot religiositeit, gedefinieerd als een persoonlijk belang dat wordt gehecht aan religie en frequente bezoek van religieuze bijeenkomsten of diensten, op zijn beurt leidt tot een hoger niveau van persoonlijk welzijn. Het bezoeken van religieuze bijeenkomsten bevordert sociale interactie en vriendschap met anderen, en Gallup-analyses hebben duidelijk aangetoond dat de tijd die wordt besteed aan sociale interactie en sociale netwerken, positief geassocieerd wordt met een hoog welbevinden.[4]

Religie gaat meestal gepaard met meer meditatieve momenten en geloof in een hogere macht, die beide op grote schaal worden gebruikt als methoden om stress tegen te gaan, depressie te verminderen en geluk te bevorderen. Religie biedt mechanismen voor het omgaan met tegenslagen en de problemen van het leven, die op hun beurt stress, zorgen en boosheid kunnen verminderen. Veel religies, waaronder het christendom, verreweg de dominantste religie in de Verenigde Staten, bevatten grondbeginselen van positieve relaties met de buren en liefdadigheidsacties, wat kan leiden tot een positievere mentale blik op het leven. Het gezondere gedrag van zeer gelovige Amerikanen kan meerdere oorzaken hebben, waaronder bijvoorbeeld cultureel bepaalde negatieve normen ten opzichte van gedrag als roken en alcoholgebruik wat in verschillende religies aanwezig is. Het kan ook mogelijk zijn dat het lagere emotionele welzijn van minder religieuze Amerikanen hen in een staat brengt waarin ze gevoeliger zijn voor niet-gezond gedrag.

Gezond gedrag

De meest substantiële verschillen tussen de zeer religieuze en niet-religieuze groepen zijn te vinden in de categorie 'gezond gedrag'. Het grote verschil tussen degenen die religieus en niet-religieus zijn op de index voor gezond gedrag is grotendeels te danken aan verschillen in rookgewoonten en in mindere mate aan gezonde eetgewoonten. Er zijn een aantal factoren die kunnen bijdragen aan de gezondere levensstijlkeuzes van zeer religieuze Amerikanen. Sommige van deze factoren zijn waarschijnlijk het direct resultaat van religieuze doctrines, waaronder regels met betrekking tot roken en drugsgebruik. Zevendedagsadventisten houden zich bijvoorbeeld strikt aan een vegetarische levensstijl die vrij is van alcohol en roken, terwijl orthodoxe mormonen en moslims geen alcohol drinken. In sommige christelijke denominaties worden vraatzucht en luiheid beschouwd als twee van de zeven hoofdzonden, en veel evangelische stromingen fronsen bij het drinken van alcohol en roken. De Bijbel geeft aan dat je lichaam een tempel van de Heilige Geest is. Deze opvattingen kunnen helpen de relatie tussen religieus-orthodoxe doctrines en leefstijlkeuzes te begrijpen.[5]

Het is natuurlijk mogelijk dat de relatie tussen gezondheid en religiositeit de andere kant op gaat; dat mensen die gezonder zijn het meest geneigd zijn om de beslissing te nemen om religieus te zijn. Dit kan met name relevant zijn in termen van kerkbezoek, een van de bestanddelen van Gallup's definitie van religiositeit. Gezondere mensen zijn waarschijnlijk beter in staat en bereid om religieuze diensten bij te wonen dan mensen die minder gezond zijn. Het is ook mogelijk dat bepaalde soorten mensen geneigd zijn om gezonde leefstijlkeuzes te maken en eerder geneigd zijn om zeer religieus te zijn.

Religieuze gedachten kunnen stress verminderen bij gelovigen

Een studie die is gepubliceerd in het vakblad Psychological Science van Augustus 2010, gebruikte hersengolven om stress op te sporen onder de respondenten en onderzocht of de mate van stress werd beïnvloed door religieuze gedachten.[6] Een groep deelnemers kreeg een oefening te doen die aan God-gerelateerde gedachten in hun hoofd plantte, en er was een controlegroep.

Bij beide groepen werd daarna een test afgenomen waarmee de deelnemers onherroepelijk veel fouten maakten, wat stress op kan roepen. Uit de hersenscans bleek dat bij degenen die in God geloven, de religieuze-gedachten oefening ervoor zorgde dat er in een bepaald gebied van de hersenen dat geassocieerd is met stress, minder activiteit was tijdens de test. Onder niet-gelovigen echter, zorgde deze oefening juist voor een toename van de activiteit in dat gebied van de hersenen. Onderzoekers vermoeden dat ze meer stress ervaren omdat gedachten over God in strijd is met hun geloofsuitgangspunten.

Het geloof in een zorgzame God kan helpen bij de behandeling van depressie

Geloven in een zorgzame God kan een positief effect hebben op de behandeling van depressie, aldus een studie welke is gepubliceerd in het Journal of Clinical Psychology in 2010.[7] Van de 136 volwassenen die waren gediagnosticeerd met een ernstige depressie of bipolaire stoornis, hadden degenen met sterke overtuigingen over een barmhartige God, meer kans op herstel wanneer zij antidepressiva kregen voorgeschreven. De positieve reactie op de medicatie had weinig te maken met het gevoel van hoop wat vaak met geloof gepaard gaat. De goede resultaten kwamen voort uit het geloof in een zorgzaam Opperwezen.

Patricia Murphy, één van de onderzoekers, zei hierover: "Voor mensen die gediagnosticeerd zijn met een klinische depressie, speelt medicatie zeker een belangrijke rol bij het verminderen van de symptomen. Maar bij de behandeling van personen met de diagnose depressie, moeten clinici zich bewust zijn van de rol van religie in het leven van hun patiënten. Het is een belangrijke hulpbron bij het plannen van hun zorg."

Religie kan een positieve invloed hebben bij revalidatie traumatisch hersenletsel

Een in 2011 gepubliceerde studie in Rehabilitation Psychology mat het niveau van religieus welzijn (geloven in een hogere macht), het niveau van existentieel welbevinden (geloven dat het leven een doel heeft, los van religie) en de mate van betrokkenheid in openbare religieuze activiteiten, van in totaal 88 patiënten met traumatisch hersenletsel (= hersenletsel ontstaan door een oorzaak buiten het lichaam).[8]

De patiënten met een hoog niveau van religieus welzijn toonden meer emotionele en fysieke verbeteringen gedurende hun revalidatie, ook nadat gecorrigeerd werd op andere variabelen zoals de mate van sociale ondersteuning. Openbare religieuze activiteiten en existentieel welzijn, waren niet significant van invloed op het revalidatieproces.

Spiritualiteit wordt geassocieerd met een betere geestelijke gezondheid

Spiritualiteit kan voor mensen een aantal voordelen bieden wat betreft hun geestelijke gezondheid. Een in 2012 gepubliceerde studie van de Universiteit van Missouri in het Journal of Religion and Health, liet het verband zien tussen de geestelijke en lichamelijke gezondheid van de deelnemers, een aantal persoonlijkheidsfactoren en spiritualiteit.[9]

Uit het onderzoek bleek dat —ongeacht welke godsdienst de deelnemers aanhingen, of ze nu boeddhist, moslim, jood, katholiek of protestant waren— spiritualiteit positief is gecorreleerd met een betere geestelijke gezondheid, in het bijzonder met een lager niveau van neuroticisme en een wat hoger niveau van extraversie.

Geloven heeft vaak een positief effect op iemands gezondheid

Uit onderzoek is gebleken dat geloven vaak een positief effect heeft op iemands gezondheid. Dr. Joke van Saane deed samen met de Amsterdamse godsdienstsocioloog prof. dr. H. C. Stoffels onderzoek in de achterban van de Evangelische Omroep (EO) naar de invloed van geloof op gezondheid. Zij zegt over haar bevindingen: "Wie religieus is, loopt statistisch gezien minder kans op hartklachten, minder kans op tuberculose, minder kans op longkanker, en pleegt minder snel zelfmoord. Religieuzen roken ook minder dan niet-religieuzen, ze gebruiken minder drugs en drinken minder alcohol. En, als klap op de vuurpijl: religieuze mensen leven gemiddeld langer."[10]

Dr. Joke van Saane, docent godsdienstpsychologie aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam, zegt dat geloof goed is voor de gezondheid op alle terreinen, mits voldaan wordt aan enkele voorwaarden. Van Saane: "Een voorwaarde is bijvoorbeeld dat er in dat geloof ruimte blijft voor persoonlijke behoeften en verlangens, voor twijfel ook."

Noten:

1. Reformatorisch Dagblad. Kerkgangers steken minder vaak sigaret op. https://www.rd.nl/kerk-religie/kerkgangers-steken-minder-vaak-sigaret-op-1.329295, 7 augustus 2013
2. Professor Andrew Sims. Is faith delusion? Why religion is good for your health. London, Continuum, 2009, p100.
3. Frank Newport, Dan Witters, Sangeeta Agrawal. In U.S., Very Religious Have Higher Wellbeing Across All Faiths. www.gallup.com, 16 februari 2012.
4. Gallup. Religious Americans Enjoy Higher Wellbeing. https://news.gallup.com/poll/152723/religious-americans-enjoy-higher-wellbeing.aspx (ingezien op 10-5-2019)
5. Gallup. Very Religious Americans Lead Healthier Lives. https://news.gallup.com/poll/145379/Religious-Americans-Lead-Healthier-Lives.aspx (ingezien op 10-5-2019)
6. Michael Inzlicht, Alexa M. Tullett. Reflecting on God: religious primes can reduce neurophysiological response to errors. http://pss.sagepub.com, augustus 2010.
7. Rush University Medical Center. Belief in a Caring God Improves Response to Medical Treatment for Depression. www.rush.edu, 23 februari 2010.
8. Julie O'Connor. Religion benefits traumatic brain injury victims, Wayne State University research finds. www.media.wayne.edu, 27 juli 2011.
9. Dan Cohen. Spirituality Correlates to Better Mental Health Regardless of Religion, Say MU Researchers, http://munews.missouri.edu, 20 augustus 2012.
10. Reformatorisch Dagblad. Geloof is goed voor gezondheid. www.refdag.nl, 13 november 2007.