Vitamine D: functie, gezondheidsvoordelen en D-supplementen

Vitamine D is belangrijk voor een goede algemene gezondheid en voor de vorming van sterke en gezonde botten. Vitamine D is ook nodig om de spieren, het hart, de longen en de hersenen goed te laten werken. Vitamine D bevordert tevens de opname van de mineralen calcium en fosfor in het lichaam. Voorts is vitamine D de meest noodzakelijke stof die je immuunsysteem nodig heeft, zodat het lichaam adequaat infecties kan bestrijden. Uit onderzoek blijkt dat Vitamine-D je immuunsysteem activeert door 'T-cellen' ofwel T-lymfocyten (afweercellen die een onderdeel zijn van de specifieke cellulaire afweer) zodanig uit te rusten, dat zij in staat zijn om infecties te bestrijden.

• Wat is vitamine D?
• Bronnen van vitamine D
• Wat doet vitamine D in het lichaam?
• Sterke botten
• Lichaam kan zelf vitamine D aanmaken
• Blootstelling aan zonlicht
• Functie
• Gezondheidsvoordelen van vitamine D
• Vitamine D-tekort
• Vitamine D-supplementen
• Te veel vitamine D

Wat is vitamine D?

Vitamine D is een voedingsstof die essentieel is voor het goed functioneren van het lichaam. Het helpt het lichaam calcium op te nemen en is noodzakelijk voor het behoud van gezonde botten en tanden.

Vitamine D is te vinden in een verscheidenheid aan voedingsmiddelen, waaronder vette vis, zoals zalm, makreel en sardines, eierdooiers en lever. Het kan ook worden aangetroffen in verrijkte voedingsmiddelen, zoals melk en ontbijtgranen, en kan door het lichaam worden gesynthetiseerd wanneer de huid wordt blootgesteld aan zonlicht. Het is belangrijk om voldoende vitamine D binnen te krijgen via je voeding, omdat een tekort kan leiden tot zwakke botten en andere gezondheidsproblemen.

Bronnen van vitamine D

Vitamine D wordt onder invloed van zonlicht in de huid aangemaakt. Je kunt ook vitamine D binnenkrijgen door supplementen te slikken en een zeer kleine hoeveelheid komt (uitsluitend) voor in voedingsmiddelen van dierlijke herkomst. Deze voedingsmiddelen bevatten door de bank genomen erg weinig vitamine D, uitgezonderd vette vissoorten zoals paling, zalm en makreel, welke iets meer vitamine D bevatten. In Nederland wordt vitamine D toegevoegd aan margarine, halvarine en bak- en braadproducten.

Wat doet vitamine D in het lichaam?

Vitaminen zijn chemische verbindingen die het lichaam nodig heeft voor een goede gezondheid. Ze zijn van vitaal belang voor iedereen en ze zorgen ervoor dat je lichaam goed werkt en in staat is zich te weren tegen ziekten en goed te herstellen.

Sterke botten

Het verband tussen vitamine D en sterke gezonde botten werd aan het begin van de vorige eeuw gelegd. Toentertijd kwamen doktoren erachter dat rachitis (een botziekte die destijds veel voorkwam onder kinderen uit de donkere geïndustrialiseerde wijken in Londen) heel eenvoudig was te voorkomen door deze kinderen bloot te stellen aan zonlicht of levertraan (dat vitamine D bevat) te geven.

Vandaag de dag weet men alweer veel meer en wordt aan vitamine D een veel bredere werking toegeschreven dan alleen het versterken van botten. Wereldwijd onderzoek laat zien dat vitamine D een belangrijke rol kan spelen in het voorkomen en behandelen van een groot aantal levensbedreigende en chronische ziekten.

Lichaam kan zelf vitamine D aanmaken

Je lichaam kan met behulp van zonlicht zelf vitamine D aanmaken. Daarom wordt vitamine D ook wel ze 'zon-vitamine' genoemd. De juiste hoeveelheid vitamine D is niet afhankelijk van het voedsel dat je eet, maar hangt af van hoeveel je blootgesteld wordt aan de zon en of je een supplement met de juiste hoeveelheid neemt indien je niet genoeg blootgesteld wordt aan de zon.

Vitamine D is niet zoals de meeste andere vitaminen. Je lichaam kan zijn eigen vitamine D aanmaken. Als je aan de zon wordt blootgesteld maakt je huid vitamine D aan. Maar je lichaam kan geen andere vitaminen aanmaken. Deze vitaminen krijg je binnen via het voedsel dat je eet. Om bijvoorbeeld vitamine C binnen te krijgen moet je groenten en fruit eten.

Ook is vitamine D uniek in vergelijking met andere vitaminen, omdat het door je lever wordt omgezet in een hormoon dat op zijn beurt weer in je nieren en een aantal andere lichaamsweefsels wordt omgezet in een geactiveerde hormoonvariant.

Blootstelling aan zonlicht

De juiste hoeveelheid vitamine D is niet afhankelijk van het voedsel dat je eet. Om voldoende vitamine D te krijgen moet je regelmatig je huid blootstellen aan zonlicht en het kan ook nodig nodig zijn om supplementen te nemen. Dit maakt het verkrijgen van de juiste hoeveelheid wat complexer in vergelijking met andere vitaminen (en mineralen).

Functie

De belangrijkste biologische functie van vitamine D is het handhaven van normale bloedspiegels van calcium en fosfor. Vitamine D helpt bij de opname van calcium, waardoor sterke botten worden gevormd en in stand gehouden. Voldoende inname van deze vetoplosbare vitamine biedt ook bescherming tegen en het risico op het ontwikkelen van osteoporose (botontkalking), hoge bloeddruk, kanker en (de progressie van) verschillende auto-immuunziekten. Vitamine D activeert immuuncellen van het lichaam om antilichamen aan te maken en daarom stimuleert vitamine D een algehele toename van de kracht van het immuunsysteem. Vitamine D speelt een belangrijke rol bij de immuungezondheid. Vitamine D draagt ook bij aan het onderhoud van gewrichts- en spiercomfort, evenals het behoud van een gezonde gemoedstoestand, en het ondersteunt de gezondheid van de borsten, de dikke darm en de prostaat.

Gezondheidsvoordelen van vitamine D

Vitamine D is belangrijk voor sterke botten en een gezond gebit. Calcium en fosfor zijn essentieel voor de ontwikkeling van de structuur en sterkte van botten, en je hebt vitamine D nodig om deze mineralen op te nemen. Zelfs als je voedingsmiddelen eet die veel calcium en fosfor bevatten, kan je lichaam deze stoffen niet opnemen zonder voldoende vitamine D. Vitamine D is belangrijk voor een goede gezondheid, en onderzoekers ontdekken nu dat vitamine D ook belangrijk is voor heel veel andere zaken in het lichaam, zoals:

• immuunsysteem, die helpt om infecties te bestrijden
• spierfunctie
• cardiovasculaire functie, voor gezonde hart- en bloedvaten
• ademhalingssysteem, voor gezonde longen en luchtwegen
• ontwikkeling van de hersenen
• anti-kanker effecten

Artsen zijn anno 2024 volop bezig om volledig te begrijpen hoe vitamine D in je lichaam werkt en hoe het van invloed is op je algehele gezondheid. Ofschoon er al veel bekend is over vitamine D, wordt er nog steeds onderzoek gedaan om een dieper inzicht te krijgen in de specifieke mechanismen en de precieze rol ervan in verschillende gezondheidsaspecten

Vitamine D-tekort

Als je lichaam onvoldoende vitamine D binnenkrijgt om het gezond te houden, dan is er sprake van een vitamine D-tekort, ook wel 'vitamine D-deficiëntie' genoemd. Ernstige vitamine D-deficiëntie kan soms leiden tot een aandoening genaamd rachitis (of Engelse ziekte) bij kinderen en een aandoening genaamd osteomalacie bij volwassenen. Beide aandoeningen veroorzaken zachte, dunne en broze botten.

Een gebrek aan vitamine D is ook gekoppeld aan andere aandoeningen zoals kanker, astma, diabetes type 2, hoge bloeddruk, depressie, ziekte van Alzheimer en auto-immuunziekten zoals multiple sclerose (MS), diabetes type 1 en de ziekte van Crohn.

Vitamine D-supplementen

Je lichaam krijgt vitamine D voornamelijk uit zonlicht, hoewel zeer kleine hoeveelheden ook voorkomen in een aantal voedingsmiddelen. Je kunt ook vitamine D binnenkrijgen door het nemen van vitamine D-supplementen. Sommige groepen hebben volgens het Voedingscentrum meer vitamine D nodig dan ze uit zonlicht en voeding kunnen halen, zoals

• jonge kinderen
• ouderen
• zwangere vrouwen
• mensen met een getinte of donkere huid (zij maken minder vitamine D aan in de zon)
• mensen wiens huid niet vaak in de zon komt (bijvoorbeeld omdat je weinig buitenkomt of een sluier draagt)

Deze groepen wordt aangeraden om een supplement te slikken.

Te veel vitamine D

Je kunt ook te veel vitamine D binnenkrijgen. Symptomen van te veel vitamine D zijn onder meer:

• misselijkheid
• braken
• jeuk
• verhoogde dorst en vaak plassen
• verlies van eetlust
• obstipatie
• zwakheid
• gewichtsverlies
• verwardheid
• hartritmestoornissen
• nierschade
• alvleesklierkanker (mogelijk)

Lees verder

• Vitamine D en zwangerschap: een vitamine D-tekort en zwanger
• Vitamine D-tekort: symptomen, gevolgen en behandeling
• Vitamine D: tekort symptomen en overdosis vitamine D2, D3