Schadelijke effecten van zonlicht

Zonnebaden is een plezierige bezigheid welke je lichaam ontspant en tegelijkertijd van een bruin kleurtje voorziet. Je dient echter wel verstandig om te gaan met zonlicht, anders kunnen er schadelijke effecten van zonlicht optreden, zoals zonnebrand, een versnelde veroudering, zonneallergie, een zonnesteek of zelfs huidkanker.

Schadelijke effecten van zonlicht

Hoewel zonlicht een boel voordelige effecten heeft, kan zonlicht niet enkel nadelig zijn, maar zelfs een gevaarlijke uitwerking op onze gezondheid hebben!

Zonnebrand (erytheem)

Onze huid is in prima in staat de huid te beschermen tegen zonlicht. Ten eerste ontwikkelt de hoornhuid onder invloed van UVB een soort eelt-achtige verdikking, waardoor de UV straling minder makkelijk door kan dringen in de huidlaag waar de aanmaak van nieuwe cellen plaatsvindt. Ten tweede vormt de huid als reactie op zowel UVA- als UVB-straling een pigmentlaag. Deze pigmentlaag blijkt weinig bij te dragen aan de bescherming van de huid tegen UV-stralen, maar speelt hoogstwaarschijnlijk wél een rol bij het voorkomen van vrije radicalen die onder invloed van UV straling in de huid gevormd worden.

Zonnebrand

De huid is dus prima in staat zichzelf te beschermen tegen de zon, maar wel tot een bepaalde grens. Wanneer de huid té lang blootgesteld is aan zonlicht kan er zonnebrand of erytheem optreden. Zonnebrand is een teken dat de huid langer en aan meer UV straling blootgesteld is dan de huid kan vedragen.

Het gevaarlijke aan zonnebrand is dat je het niet direct in de gaten hebt. Pas na 8 tot 24 uur na de verbranding door het zonlicht merk je dat je verbrand bent. De huid wordt rood, pijnlijk en kan gaan vervellen. In sommige, meer ernstige gevallen, kan er zelfs oedeem (vochtophoping), blaren en koorts optreden. Deze verschijnselen die veel weg hebben van ontstekingsverschijnselen zijn een beschermingsmechanisme van de huid.

Wat te doen bij zonnebrand?

Wanneer je zonnebrand constateert moet je direct uit de zon gaan, om verdere verbranding te voorkomen. De pijnlijke plekken kan je verlichten door deze te koelen met natte doeken. Een alternatief is het smeren van een waterige aftersun gel. Wanneer de pijn erg hevig is kan je een pijnstiller slikken. Wanneer je blaren hebt moet je deze indien mogelijk heel laten.

Wanneer de zonnebrand dusdanig ernstig is dat het gepaard gaat met koude rillingen, koorts, braken, misselijkheid, hoofdpijn of hartkloppingen is het verstandig om contact te nemen met de huisarts. Doe dit ook wanneer een groot deel van de huid gezwollen is ten gevolge van de zon of als je veel blaren krijgt.

Veroudering

De korte termijn effecten van zonlicht zijn vaak wel duidelijk. Maar het zonlicht heeft tevens lange termijn effecten, waaronder een versnelde veroudering van de huid. Onze huid bevat collageen, een eiwitsubstantie welke onze huid haar stevigheid geeft en welke een vochtopnemende functie heeft. Ieder jaar verliest onze huid zo'n 1% van het totale collageen. Wanneer we de huid echter blootstellen aan de zon, versnellen we dit afbraakproces. Het gevolg is dat de huid minder elastisch wordt, stugger wordt en minder glad (rimpels).

Vrije radicalen

De versnelde veroudering van de huid wordt veroorzaakt door zogenaamde vrije radicalen. Onder invloed van de zon neemt het aantal vrije radicalen in de huid toe, met nog snellere veroudering tot gevolg. Er wordt momenteel gesproken over de remmende werking van vrije radicalen door vitamine E, maar wetenschappelijk bewijs is hier nog niet voor.

Zonneallergie

Zonne-allergie is een vrij zeldzaam gevolg van een dagje zonnen. De huid van mensen met zonneallergie reageert voornamelijk op de UVA-stralen in het zonlicht, met als gevolg dat men bij het kleinste straaltje zon al jeukende blaasjes op de armen en het gezicht krijgt. Bij sommige mensen is er sprake van een erfelijke lichtgevoeligheid, maar bij de meesten is geen aanwijsbare oorzaak te vinden.

Zonneallergie en medicijnen
Minder zeldzaam is een reactie van de huid op zonlicht in combinatie met bepaalde middelen of medicijnen. In veel producten die we op onze huid smeren zitten chemische, lichaamsvreemde stoffen. An sich kunnen deze stoffen al een allergische reactie veroorzaken, deze reactie kan echter versterkt worden door zonlicht. De klachten treden vaak pas na 24 uur of zelfs nog later op. Dit wordt een fototoxische reactie genoemd.

Stoffen die de zogenaamde fototoxische reactie kunnen veroorzaken zijn met name aanwezig in antibiotica, diuretica (plaspillen), sommige bloedsuikerverlagende medicijnen en cosmetica. Vooral berucht zijn crèmes die teer bevatten.

Zonnesteek

Een zonnesteek is een gevolg van te veel directe blootstelling aan de zon op het onbedekte hoofd. Hierdoor ontstaat een ophoping van vocht in de hersenen, wat klachten veroorzaakt. De symptomen van een zonnesteek zijn de volgende:

• Een droge, heet aanvoelende huid
• Een hoogrode kleur van het gezicht
• Een snelle polsslag
• Aanhoudende drang naar plassen
• Bewusteloosheid

Wanneer iemand een zonnesteek opgelopen heeft is zorgen voor verkoeling het belangrijkste. Het hoofd van de persoon moet hoog liggen en met koude compressen of doeken bedekt worden. Wanneer de persoon weer bijgekomen is moet deze water met daaraan toegevoegd wat zout drinken. In een dergelijk geval moet altijd contact opgenomen worden met een arts.

Huidkanker

Wanneer de huid meerdere malen verbrand is door UV-straling worden er vrije radicalen aangemaakt, welke het erfelijk materiaal in de huidcellen kunnen veranderen. Een mogelijk gevolg is huidkanker. Basalecelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom en melanoom zijn de belangrijkste vormen van huidkanker. Basalecelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom komen het meest voor en zijn relatief eenvoudig te behandelen. Samen vormen samen 90% van de gevallen van huidkanker.

Melanoom

Het melanoom is een minder vaak voorkomende vorm van huidkanker, en heeft een minder gunstige prognose. Hoe dunner het melanoom is, des te groter is de kans op genezing. Wanneer een melanoom in het beginstadium ontdekt wordt ligt de kans op genezing nog rond de 90%. Bij een melanoom gaat het vooral om de frequentie dat iemand teveel UV-straling gekregen heeft. Ook wordt er aangenomen dat de kans op een melanoom positief gecorreleerd is met het aantal zonverbrandingen op jonge leeftijd.

Basalecelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom

Het basalecelcarcinoom en het plaveiselcelcarcinoom hebben vooral te maken het de totale hoeveelheid UV-straling waaraan iemand blootgesteld is. Men bouwt de UV-straling als het ware op. Deze vormen van huidkanker komen daarom ook relatief vaker voor op oudere leeftijd.

Symptomen van huidkanker

De kans op huidkanker ligt voor een blank persoon in Nederland ligt op ongeveer 5% voor het basalecelcarcinoom en 1% wat betreft het plaveiselcelcarcinoom en het melanoom. Symptomen die op huidkanker kunnen wijzen zijn:

• Schilferige plekjes op de huid
• Een gestaag groeiend wratachtig knobbeltje
• Plotseling onstaan van een moedervlek
• Veranderingen in een bestaande moedervlek

Wanneer je een plekje op je huid niet vertrouwd, breng er dan een bezoekje mee aan de huisarts.