De oorthermometer

De oorthermometer is een handig apparaat om snel een eenvoudig de lichaamstemperatuur te meten. Meestal wordt dit gedaan om te controleren of iemand koorts heeft. Er zijn een aantal zaken waar u op dient te letten bij het kopen en gebruik van een oorthermometer.

• Werking en gebruik van de oorthermometer
• Nauwkeurigheid van de oorthermometer in theorie en de prakijk
• Nadelen en voordelen
• Tips voor het kopen van een oorthermometer
• Conclusie

De infrarood oorthermometer is uitgevonden in 1984 door de Engelsman David Phillips [1]. Rond 1990 kwamen de eerste oorthermometers voor consumenten op de markt. Inmiddels is temperaturen in het oor met een oorthermometer helemaal ingeburgerd.

De populariteit van de oorthermometer is de laatste jaren flink toegenomen door een aantal redenen:

• Prettiger en sneller in het gebruik dan de tot dan toe gebruikelijke rectale meetmethode.
• Vermeende nauwkeurigheid en betrouwbaarheid. Fabrikanten hebben flink hun best gedaan om de oorthermometer aan te prijzen als nauwkeurig, snel en gemakkelijk in gebruik.
• Veelvuldig gebruikt in de zorg (huisartsen, verpleeghuizen, ziekenhuizen etc). Het idee van ‘de professionals’ gebruiken het, dus dat zal wel het beste zijn, heeft in combinatie met bovenstaande, geleidt tot meer gebruik van de oorthermometer.
• Aanbod van steeds goedkopere oorthermometers, waardoor de prijs minder een belemmering is.

Werking en gebruik van de oorthermometer

De werking van de oorthermometer berust op het principe van een contactloze infrarood temperatuur meting van het trommelvlies. Het achterliggende idee is dat hier de lichaamstemperatuur (kerntemperatuur) zeer nauwkeurig kan worden gemeten. De infrarood sensor in de oorthermometer meet de hoeveelheid infraroodstraling van het trommelvlies wat afhankelijk is van de temperatuur. Om de nauwkeurigheid te verhogen voeren de meeste thermometers een aantal metingen achter elkaar uit, waarvan het gemiddelde op de display wordt weergegeven. Een voordeel van dit meetprincipe is dat het heel snel kan. Er is geen sensor die tijd nodig heeft om op te warmen tot de te meten lichaamstemperatuur, zoals in een normale digitale thermometer.

Voor een correcte meting dient de sensor goed ‘zicht’ te hebben op het trommelvlies. Om deze reden moet de gehoorgang goed recht worden getrokken. Bij kinderen is het advies om het oor naar achteren te trekken, bij volwassen naar achteren en omhoog.
Indien de sensor niet goed op het trommelvlies staat gericht wordt er vaak een te lage temperatuur gemeten, doordat de wand van de gehoorgang normaal gesproken een lagere temperatuur heeft. Oorsmeer in de gehoorgang of een ooronsteking zal de meting ook beinvloeden. Externe factoren kunnen ook een rol spelen, het wordt bijvoorbeeld afgeraden om te meten in een oor waarop iemand heeft liggen slapen.

Volg altijd zeer goed de gebruiksaanwijzing van een oorthermometer op.

Nauwkeurigheid van de oorthermometer in theorie en de prakijk

Oorthermometer fabrikanten prijzen hun oorthermometers graag aan vanwege hun nauwkeurigheid, volgens sommigen zelfs beter dan de traditionele rectale (in de anus) temperatuur meting. In theorie mag dat wellicht zo zijn, de dagelijkse praktijk blijkt weerbarstiger.

Volgens velen is de oorthermometer op 0,1 ̊C nauwkeurig, vanwege de digitale aflezing. Dit is echter de weergegeven meetresolutie, niet de meetnauwkeurigheid. De meest fabrikanten vermelden een meetnauwkeurigheid van +- 0,2 ̊C, bij een gecontroleerde testmeting (dus geen echte meting!). In de praktijk treden er nog meer meetfouten op. Helemaal als er onjuist wordt gemeten door bijvoorbeeld een niet geheel recht getrokken gehoorgang, aanwezigheid van oorsmeer in de gehoorgang, enzovoort.
Om betrouwbaar koorts vast te kunnen stellen is de absolute temperatuur nauwkeurigheid, uiteraard binnen grenzen, niet het meest belangrijk. Wat zeker van belang is, is de reproduceerbaarheid van de meting. Dat wil zeggen, een herhaalde meting zou wederom een gemeten temperatuur die niet of nauwelijks afwijkt van de vorige meting moeten geven. Helaas blijkt dit bij een oorthermometer lang niet altijd het geval te zijn. Somige fabrikanten adviseren zelfs om in bepaalde gevallen, enkele keren te meten en dan de hoogste waarde aan te houden.

Veel fabrikanten proberen de reproduceerbaarheid te verhogen door bij 1 meting eigenlijk al meerdere metingen uit te voeren en daaruit een ‘correcte’ meetwaarde te distilleren om deze weer te geven. Op zich een goede zaak, maar tegelijkertijd verdoezelt het een beetje het onderliggende probleem. Ook wordt aangeraden om steeds in hetzelfde oor te meten. Waarom? Omdat de meting per oor nog wel eens aanzienlijk (tot zelfs een graad aan toe!) kan verschillen. Dit zou toch op zijn minst vraagtekens op horen te roepen over de betrouwbaarheid van het vaststellen van het wel of niet hebben van koorts.

Problemen met meetnauwkeurigheid van oorthermometers zijn dan ook op diverse internet fora terug te vinden. Bijvoorbeeld, ouders die voor de zekerheid hun kind toch nog maar eens ‘ouderwets’ rectaal getemperatuurd hebben als een oorthermometer geen koorts aangaf, die vervolgens flink koorts blijken te hebben. Verschillen per oor en per meting worden ook regelmatig genoemd. Ook blijkt dat in de medische sector (huisarts, verpleging etc.) nog regelmatig wordt teruggevallen op een rectale meting als een nauwkeurige meting noodzakelijk is. Dit ondanks het feit, dat ze vaak over kwalitatief nog betere (en duurdere) oorthermometers beschikken, die regelmatig worden gecontroleerd en dat ze geschoold zijn in het gebruik. De oorthermometer is hier met name populair geworden vanweg het gebruiksgemak en de aanzienlijke tijdsbesparing voor het medische personeel en niet zozeer vanweg de nauwkeurigheid of betrouwbaarheid.

De twijfels over de oorthermometer blijken ook uit meerdere onderzoeken die er gedaan zijn.
Uit een onderzoek in 2005 (zie [2]) blijkt dat metingen door ouders bij hun kinderen met een huis-tuin-en-keuken oorthermometer in 72% van de gevallen een verschil van meer dan 0,5 ̊C te zien gaven, vergeleken met een professioneel uitgevoerde oorthermometer meting. Bovendien werd er in ongeveer een kwart van de gevallen ten onrechte geen koorts geconstateerd.
Een ander onderzoek onder een groot aantal kinderen [3] geef sterke verschillen tussen rectale tempertuurmeting en de oortemperatuurmeting in beide richtingen. De conclusie is dan ook dat voor een betrouwbare meting de infrarood oorthermometer minder geschikt is.
Van Berkel et all [4] komt met de conclusie dat de infrarood oorthermometer ongeschikt is als koortsthermometer op basis van een vergelijking van 2057, bijna gelijktijdig, uitgevoerde metingen van rectale en tympanische temperatuur (meting in het oor) bij ziekenhuispatienten. De meting in het oor bleek gemiddeld 0,45 ̊C lager dan de rectale meting, maar de variatie per meting is dermate groot dat er geen vaste correctie mogelijk bleek. Met name de lage gevoeligheid van deze meetmethode om koorts vast te stellen is voor hun aanleiding tot de eerder genoemde conclusie. Een recenter onderzoek [5] geeft wederom aan dat de gevoeligheid om koortst vast te stellen met een oorthermometer slecht is. Bij 3 a 4 op de 10 kinderen werd met een oorthermometer geen koorts geconstateerd, terwijl rectaal een temperatuur van 38 ̊C werd gemeten.

Nadelen en voordelen

• Grootste voordeel van de oorthermometer is de snelle en makkelijk uit te voeren meting.
• Het is aanzienlijk minder belastend/vervelend dan een rectale meting. Erg handig bij kinderen, die willen namelijk nog wel eens sterk protesteren tegen een rectale meting.
• Nadeel is toch wel dat de oorthermometer in de praktijk minder nauwkeurig blijkt (helemaal bij kinderen tot een paar jaar oud!).
• Het grootste bezwaar van een oorthermometer is dat iemand wel koorts kan hebben maar dat dit niet blijkt uit de meting! Bij twijfel en als het erg belangrijk is, is een controle door middel van een rectale meting altijd aan te raden.
• Een oorthermometer is vrij gevoelig voor vervuiling van de lens en vocht en dient voorzichtig te worden behandeld. Schokken en (grote) temperatuurswisselingen dienen zoveel mogelijk voorkomen te worden.
• Batterij geschik voor enkele duizenden metingen of 2 jaar gebruik. Normaal gesproken geeft een oorthermometer het aan als de batterij niet goed genoeg meer is voor een betrouwbare meting.
• Eigenlijk zou jaarlijkse calibratie/controle wenselijk zijn. De opgegeven meetnauwkeurigheid geldt voor een nieuwe thermometer. Door veroudering kan de meetwaarde meer gaan afwijken.

Tips voor het kopen van een oorthermometer

De goedkoopste oorthermometers zijn vaak het minst nauwkeurig. De oorthermometers die het meest worden aanbevolen zijn die uit de Braun ThermoScan serie. De nieuwste versie heeft een voorverwarmde meettip (dit verbeterd de meetnauwkeurigheid) en een systeem om de juiste meetpositie te waarborgen (en hiermee veel voorkomende meetfouten te voorkomen). Voor een state of the art oorthermometer moet u nog wel rond de 50 a 60 euro neertellen. Andere bekende merken zijn Microlife en Medisana.

Conclusie

Een oorthermometer is een gemakkelijk en vooral snel te gebruiken, hulpmiddel om te controleren of iemand koorts heeft. Indien koorts wordt gemeten dan is het een betrouwbare indicatie van het feit dat die persoon daardwerkelijk koorts heeft. Andersom hoeft dat helaas niet het geval te zijn. Indien een oorthermometer geen verhoogde temperatuur ofwel koorts aangeeft, wil dat niet altijd 100% zeker zeggen dat er geen sprake is van koorts. Bij twijfel hierover, of als het zeer belangrijk is om te weten of iemand koorts heeft is een oorthermometer dus minder geschikt.