De schadelijke zonnestraling

De zon wordt wel gezien als vriend en vijand. Vriend omdat de zon warmte en licht geeft, vijand omdat de schadelijke effecten van zonnestraling enorm groot kunnen zijn. Het is dus zaak 's zomers goed op te letten als je een gezond, bruin kleurtje wil hebben. Elk huidtype vraagt om bescherming tegen UVA- en UVB-licht. Let goed op je huidtype en de daarbij behorende beschermingsfactor. Onderschat de schadelijke effecten van zonnestraling niet!

Wat is zonlicht?

De warmte die we van zonlicht ervaren, wordt veroorzaakt door de UV-straling, oftewel het ultraviolette licht. Het ultraviolette licht wordt in drie soorten onderverdeeld. Die soorten zijn afhankelijk van de golflengte.

1. UVA (400-320 nm)
2. UVB (320-290 nm)
3. UVC (290-200 nm)

Als de golflengte korter is, is de straling het schadelijkst. UVC is dus het gevaarlijkst; heeft dus de schadelijkste zonnestraling. Gelukkig wordt dat volledig in de dampkring tegengehouden door de ozonlaag. UVB dringt door tot in de opperhuid en UVA in de lederhuid. 95% van het zonlicht bestaat uit UVA. De rest is UVB.

Wat is verbranden

Sommige mensen worden in de zon heel snel rood. 's Zomers op het strand sta je er wel eens versteld van hoe iemand er als een soort biggetje uit kan zien. Anderen kunnen heel lang in de zon zitten "bakken", zonder dat je ook maar iets ziet van verbranding. Het al of niet snel verbanden in de zon, het schadelijk zijn van de zonnestraling, hangt af van iemands huidtype.

We onderscheiden zes huidtypen:

1. Verbrandt zeer snel, wordt niet of nauwelijks bruin.
2. Verbrandt snel en wordt heel langzaam bruin.
3. Verbrandt niet snel, wordt gemakkelijk bruin.
4. Verbrandt haast nooit en wordt mooi en snel bruin (Middellandse Zee huidtype; Mediterrane huidtype).
5. Verbrandt nooit, heeft van nature een donkere huid (Aziatisch huidtype).
6. Verbrandt nooit, van nature een zeer donkere huidskleur (Negroïde huidtype).

Verbranden in de zon wordt voornamelijk veroorzaakt door het UVB-licht. Alle zonnebrandmiddelen hebben daarom UVB-filters.

Bescherming tegen de schadelijkheid van de zonnestraling

De beste bescherming tegen de scahdelijkheid van de zonnestraling is natuurlijk om zich niet bloot te stellen aan direct zonlicht. Iedereen die wel eens op Zuid-Europese stranden geweest is, zal zich herinneren dat de autochtone bevolking tijdens de hoogste stand van de zon zich niet op het strand laat zien. In Nederland moet je er van uitgaan dat het niet raadzaam is zich tussen 11.00 uur en 15.00 uur bloot te stellen aan direct en sterk zonlicht. Dan hebben we een heel schadelijke zonnestraling.Hoe dichter bij de evenaar, hoe groter de hoeveelheid UV-licht. Op het water en op het zand moet rekening gehouden worden met sterke reflectie van het zonlicht, waardoor de straling ook sterker is. Het dragen van aangepaste kleding zou aan te bevelen zijn, maar dat zien we Nederlanders op het water en op het strand niet snel doen. Donkere kleding zou het beste zijn, want dat absorbeert licht, dus ook meer UV-straling. De kleding moet dan ook nog dicht geweven zijn zodat het geen "strooilicht" doorlaat.

Denk ook om de ogen! Die moeten beschermd zijn met een goede zonnebril. Het UVA- en UVB-licht, schadelijke zonnestraling, wordt bij een goede zonnebril tegengehouden door een laagje dat op de glazen wordt aangebracht. Een zonnebril met normale glazen geeft wel bescherming tegen UVB-, maar niet tegen UVA-licht. De glazen hoeven niet persé donkerder te zijn willen ze beter zijn. Beschermt men de ogen niet, dan kan er op latere leeftijd staar (cataract) ontstaan: een blijvende vertroebeling van de lens. Vooral tijdens wintersport moet dat goed in de gaten gehouden worden. Sneeuw reflecteert het zonlicht namelijk met 80%! Zand heeft een reflectie van 20%. Omdat in de bergen de lucht naarmate men hoger komt steeds ijler wordt, kan verbranding nog gemakkelijker ontstaan. Over schadelijke zonnestraling gesproken!
De beste bescherming van de huid verkrijgt men door het gebruik van een zonnebrandmiddel.

Zonnebrandmiddel

Eigenlijk is het een verkeerd woord. De middelen tegen zonnebrand zouden beter anti-zonnebrandmiddelen genoemd kunnen worden.

In zonnebrandmiddelen zitten zogenaamde filters, die UV-straling absorberen of weerkaatsen, zoals zinkoxide of titaniumdioxide. Op goede zonnebrandmiddelen staat een SPF- aanduiding. SPF staat voor Sun Protection Factor. Die waarden kunnen variëren van 2 tot 50+. Die getallen slaan niet op de leeftijd van de eventuele gebruiker, maar geven het aantal keer aan waarmee men het verblijf in de zon kan vermeerderen zonder te verbranden.

Even een voorbeeld:
Mensen met een huid die snel verbrandt, kunnen misschien vijf minuten in de zon zitten zonder te verbranden. Als een zonnebrandmiddel met factor 2 gebruikt wordt, kan de verblijfsduur met 2 vermenigvuldigd worden, zodat men in plaats van 5 minuten tien minuten in de zon kan blijven zonder te verbranden. Aantal minuten vermenigvuldigd met factor.
Denk er echter aan dat zonnebrandmiddelen er niet voor zijn om je langer dan gebruikelijk aan de zon bloot te stellen. Ze helpen alleen tegen te snelle verbranding. Hierbij dient aangetekend te worden dat zonnebrandmiddelen alleen bescherming bieden tegen UVB-straling en niet tegen UVA-straling.

Gebruik je een zonnebrandmiddel, smeer dat dan niet te dun in! Over het algemeen dient het aanbeveling om een middel te gebruiken met tenminste beschermingsfactor 15. Een kwartier tot een half uur vóór je gaat zonnebaden moet je het middel opsmeren. Per "smeerbeurt" een hoeveelheid van ongeveer 35 ml. Breng het middel zo egaal mogelijk op. Na ongeveer drie kwartier wordt het tijd om nog een keer te smeren; daarna weer drie kwartier smeervrij, enz. Na transpireren, zwemmen of afdrogen moet het middel opnieuw worden opgebracht. Een belangrijke regel is: hoe vetter de substantie van het middel, hoe beter het is; dunne, waterachtige middelen spoelen heel snel van de huid af. Zo voorkom je schadelijke zonnestraling.

Waarom is verbranden in de zon gevaarlijk?

Iemand die een bruin tintje heeft, wordt al gauw gezien als gezond. En dat is in de meest letterlijke betekenis van het woord ook waar; hij of zij is geZONd! Iemand met een bleke huidskleur wordt al gauw gezien als zwak en ziekelijk. Er gezond uitzien, hoeft dus niet altijd gezond te zijn.

Zodra er zonlicht op de huid komt, ontstaat er een ontstekingsreactie van de huidcellen. Ook ontstaan er daardoor beschadigingen van de huidcellen en van het erfelijk materiaal, het DNA. De huid beschermt zich tegen de UV-beschadiging door daarop te reageren met: bruin worden! Een zongebruinde huid is een zonbeschadigde huid! Schade aan cellen en DNA. Vaak ontstaat er in het begin door een teveel aan UV-licht roodheid van de huid: verbranding. Die roodheid, eventueel gepaard van blaren, kan heel pijnlijk zijn. Door verbranding en regelmatig te lange blootstelling aan de zon wordt de kans op huidkanker groter. Men loopt dan een vergroot risico op het ontwikkelen van een basaalcelcarcinoom, een plaveiselcelcarcinoom of zelfs een melanoom. Huidkanker wordt niet voorkomen door zonnebrandmiddelen. Niet elke vorm van huidkanker wordt namelijk door UV-straling veroorzaakt. Ook geven ze geen volledige bescherming tegen schadelijke zonnestraling. Negatiever is dat mensen die zonnebrandmiddelen gebruiken juist langer in de zon denken te kunnen blijven, zodat de huid juist een hogere dosis UV-licht te verwerken krijgt en zij dus meer risico lopen.

Nog een langetermijneffect van te lange blootstelling aan zonlicht is huidveroudering. Dat treedt bij ieder mens op, maar bij "zonaanbidders" veel eerder. De huid wordt dikker en stugger en er ontstaan diepe rimpels. Dit gaat gepaard met een onregelmatige pigmentatie van de huid: donkere en lichtere verkleuringen.

Mensen met huidtype 1, 2, en soms 3, zullen eerst rood worden voor ze bruin worden. (zie hierboven bij:. Wat is verbranden?) Dat is ook zo met zonnebrandmiddelen. Alleen de "hogere" huidtypen zullen bruin worden zonder eerst te verbranden.

Zonnebanken

Zonnebanken hebben hetzelfde effect als natuurlijk zonlicht. Het verschil met zonlicht is dat zonnebanken geen of nauwelijks UVB-licht uitstralen. Omdat zonnebanken zo goed als geen UVB-licht uitstralen, is de bruining van de huid oppervlakkig. UVB-licht geeft een meer "vertraagde" bruining en maakt de opperhuid dikker. Omdat zonnebanken vrijwel geen UVB-licht uitstralen, beschermen ze niet tegen zonverbranding, zodat een zonnebankkuur vóór de zonvakantie weinig zin heeft.

Verbranden bij bewolking

Zonnestraling gaat voor 80% door wolken heen. Bij bewolkt of mistig weer kun je dus ook verbranden. Een strandparasol of tuinparasol houdt voor ongeveer 50% de UV-stralen tegen. Eén en ander afhankelijk van de soort stof. Nylon bijvoorbeeld laat UVB door. Ook dan staat men bloot aan schadelijke zonnestraling.

Kleine kinderen en baby's beschermen tegen de zon

De huid van kleine kinderen en baby's is veel gevoeliger dan van volwassenen. Zonverbrandingen op jonge leeftijd zijn bepalend voor het ontwikkelen van huidkanker op latere leeftijd. Baby's tot zes maanden kun je het best zo veel mogelijk uit direct zonlicht houden. Overige bescherming kan bestaan uit parasolletjes, kleding en met name hoedjes met een randje. Kledingstoffen moeten dicht geweven zijn; armpjes en beentjes ook bedekken. Het gebruik van zonnebrandscrème wordt bij kinderen onder de zes maanden ontraden. In principe gelden voor baby's vanaf zes maanden oud dezelfde regels als voor volwassenen. Dus: op het heetst van de dag zéker uit de zon blijven. Voorkom de schadelijke zonnestraling!