Euthanasie is mogelijk in Expertisecentrum Euthanasie

Per 1 maart 2012 werd in Den Haag de Stichting Levenseindekliniek geopend. Er was een mogelijkheid dat de euthanasie werd toegepast in de kliniek. Euthanasie kan alleen worden toegepast als voldaan is aan de zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet. Het doel van de Nederlandse Vereniging voor een vrijwillig levenseinde is om voor iedereen een waardig sterven mogelijk te maken. In 2019 werd de naam van de levenseindekliniek gewijzigd in Expertisecentrum Euthanasie. Er werkt een team van honderd en veertig artsen en verpleegkundigen

• De behoefte aan euthanasie
• Wilsverklaring
• Nederlandse Vereniging voor een vrijwillig levenseinde
• Mensen zijn afhankelijk van arts
• Wat is palliatieve sedatie
• De Levenseindekliniek werd Expertisecentrum euthanasie
• De procedure
• Resultaten van het Centrum

De behoefte aan euthanasie

Per jaar worden ongeveer 10.000 verzoeken om euthanasie of hulp bij zelfdoding gedaan. Bij een derde van de patiënten kan aan dit verzoek worden voldaan en een derde overlijdt al voordat het verzoek kan worden uitgevoerd maar er blijft een grote groep mensen wiens verzoek niet in behandeling kan worden genomen omdat de arts ofwel onvoldoende op de hoogte is van de mogelijkheden die de wet biedt of om principiële redenen een verzoek afwijst. Er is geen verwijsplicht voor de arts naar een stichting of vereniging die hulp kan bieden. Mogelijk zijn er echter meer mensen die onbekend zijn met de mogelijkheden om een waardig einde van het leven te krijgen indien zij dat wensen. Voor veel mensen die ouder worden is dementie een schrikbeeld voor de toekomst. De angst om in de laatste levensfase opgenomen te worden in een verpleeghuis is groot onder ouderen. Ook zijn er ouderen voor wie het leven aan het einde een last geworden is en die zelf vinden dat hun leven voltooid is. Daarnaast kennen we nog een groep psychiatrische patiënten voor wie het lijden ondraaglijk is en die nu soms op afschuwelijke wijze zichzelf het leven benemen.

Wilsverklaring

Dat deze vraagstukken leven onder de bevolking blijkt uit een peiling die gedaan werd door Maurice de Hond onder 2000 Nederlanders. Hieruit kwam naar voren dat 10% van de mensen een euthanasieverklaring bezit. 7% heeft deze ook daadwerkelijk ingevuld en 3% van alle ondervraagden hebben de wilsverklaring wel in huis maar nog niet ingevuld.

Nederlandse Vereniging voor een vrijwillig levenseinde

De Nederlandse Vereniging voor een vrijwillig levenseinde (NVVE) werd opgericht in 1973. De vereniging is voor haar inkomsten geheel afhankelijk van de contributie die de leden betalen. Het hoofdkantoor is gevestigd in Amsterdam waar 20 medewerkers werkzaam zijn. Daarnaast zijn er over het gehele land 150 vrijwillige medewerkers. Het doel van de vereniging is om een waardig sterven voor iedereen bereikbaar te maken, ongeacht de keuze die iemand hierin zelf maakt. Uitgangspunt is dat niemand uitzichtloos en ondraaglijk hoeft te lijden. Zij doen dit door middel van:

• Het geven van voorlichting en informatie
• verstrekken van een Levenseindekliniek
• hulp bieden bij zelfdoding
• onderzoek en ondersteunen van initiatieven.

In 2002 werd de wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding ingesteld. Deze wet werd in 2007 geëvalueerd en hierbij bleek dat de wet in grote lijnen wel goed functioneert. Echter er zijn groepen mensen voor wie het moeilijk blijft om hulp te krijgen en dan denken we aan:

• Demente mensen
• Psychiatrische patiënten die uitbehandeld zijn.
• Oude mensen die zelf hun leven voltooid vinden.

Mensen zijn afhankelijk van arts

Mensen zijn afhankelijk van de hulp van artsen die de hulp moeten gaan verlenen en dit kan problematisch zijn. Artsen zijn misschien niet altijd op de hoogte van de ruimte die de wet biedt. Ook kan het zijn dat de arts gewetensbezwaren heeft en dit dient eveneens gerespecteerd te worden. Door de NVVE werd onderzoek gedaan in 185 hospices. Palliatieve sedatie blijkt in alle hospices mogelijk te zijn. Maar niet iedereen komt voor opname in een hospice in aanmerking. Men heeft gezocht naar mogelijkheden om mensen die niet voor opname in een hospice in aanmerking komen toch de mogelijkheid te kunnen bieden om op een menswaardige wijze te sterven, binnen de regels van de wet en onder begeleiding omringd door de naasten. Hiervoor heeft men in 2012 de Levenseindekliniek in het leven geroepen. In 2019 werd de naam gewijzigd in Expertisecentrum Euthanasie. Het doel is artsen te begeleiden in euthanasietrajecten en te scholen in de zorg rondom euthanasie.

Wat is palliatieve sedatie

Palliatieve sedatie is het bewustzijn van de patiënt verlagen in de terminale fase. De patiënt wordt in een diepe slaap gebracht. Meestal wordt geen eten en ook geen vocht meer toegediend. Palliatieve sedatie kan wel het leven iets verkorten maar het is belangrijk dat de patiënt geen pijn heeft en niet hoeft te lijden. De patiënt overlijdt aan de ziekte en dit is het grote verschil met euthanasie waarbij de patiënt overlijdt aan de medicatie. Ook palliatieve sedatie zal alleen worden toegepast als de patiënt stervende is en er sprake is van ondraaglijk lijden. Er wordt hiertoe besloten in een overleg met arts, verpleegkundige en de naasten.

De Levenseindekliniek werd Expertisecentrum euthanasie

Vanuit de NVVE ontstond de wens om een levenseindekliniek op te richten. Deze kliniek is per 1 maart 2012 van start gegaan. Maar in 2020 is er geen sprake meer van een kliniek. De zorg wordt verleend in de vorm van een vangnet voor artsen en hulpverleners.
Het expertisecentrum is bedoeld voor mensen met een stervenswens die aan de zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet voldoen maar aan wie de eigen arts geen euthanasie of hulp bij zelfdoding kan of wil geven. Omdat de meeste mensen toch graag in hun eigen omgeving willen sterven wil het centrum hier hulp bieden. Hierbij zal met strikte protocollen worden gewerkt waarbij men geheel binnen de kaders van de wet zal blijven. Criteria zijn:

• Er is sprake van een vrijwillig en weloverwogen verzoek
• Er is sprake van ondraaglijk en uitzichtloos lijden
• Er zijn geen andere reële mogelijkheden meer om te behandelen.

De procedure

Als mensen een verzoek hebben ingediend dan volgen meerdere intakegesprekken met een arts en verpleegkundige. Deze gesprekken kunnen het best thuis plaatsvinden met een naaste erbij. Bij opname in de kliniek krijgt men de gewone normale verzorging van eten, drinken en wassen. Er wordt een contact opgebouwd tussen de arts, verpleegkundige, verzorgende en de patiënt.. Indien gewenst is er psychologische ondersteuning. Men hoopt dat patiënten hier met professionele hulp een menswaardig einde aan het leven krijgen. Hiermee zal dan een einde gemaakt kunnen worden aan situaties waarbij mensen zelf hun pillen moeten kopen, mogelijk zelfs in andere landen en eenzaam sterven op een wijze die ze zelf eigenlijk niet als menswaardig beschouwen.

Resultaten van het Centrum

Op 3 maart 2013 werden de eerste resultaten van de kliniek bekend. De voorzitter van de toetsingscommissie Willie Swildens verklaarde toen dat de Levenseindekliniek zorgvuldig werkt en volgens de wet. Er zijn toen 26 van de 104 euthanasiezaken onderzocht door vijf regionale toetsingscommissies. Er wordt geheel volgens de wet gehandeld en zeer zorgvuldig zo was de conclusie. In 2018 heeft de regionale toetsingscommissie drie oordelen gegeven in relatie tot artsen van de levenseindekliniek. In twee gevallen werd niet voldaan aan de zorgvuldigheidseisen die de criteria vormen van de euthanasiewet.
In 2017 bestond de kliniek vijf jaar en inmiddels zijn er zesduizend verzoeken van mensen behandeld. Van al deze verzoeken heeft de kliniek in deze vijf jaar 1400 mensen kunnen helpen. Dit betreft mensen die niet bij hun eigen huisarts terecht konden omdat deze niet kon of wilde helpen. Er is een toename van het aantal hulpvragen, vooral onder psychiatrische patiënten.

• Van alle mensen die geholpen werden betrof het 77% mensen met een psychiatrische aandoening. Het ging hier om 46 patiënten.
• Ook komen er veel aanvragen van mensen die een opeenstapeling van ouderdomsklachten hebben. 50% van deze mensen werden geholpen. Het betrof 118 patiënten.
• 40% van de aanvragen betrof dementerende ouderen en er werden 48 patiënten geholpen.
• In 2018 hebben 229 mensen met dementie euthanasie gekregen

Het Centrum geeft aan onvoldoende mogelijkheden te hebben om aan alle aanvragen te voldoen. Men pleit daarom voor betere samenwerking in de eigen regio. In 2019 kan worden vastgesteld dat het aantal verzoeken om euthanasie stabiliseert. Ook is het in bijzondere gevallen mogelijk geworden dat bijvoorbeeld echtparen tegelijk euthanasie ontvangen, mits aan alle voorwaarden is voldaan. Het denken over euthanasie is in de loop van de jaren gewijzigd zowel bij de bevolking als bij de hulpverleners.