Tekort en overmaat eiwit

De macronutriënten vet, eiwit en koolhydraten zijn voor ons lichaam essentieel. Van elk nutriënt moeten we voldoende binnen krijgen om gezond te blijven. Eiwitten bestaan uit ketens van aminozuren en zijn belangrijke bouwstenen voor ons lichaam. Sommige aminozuren kan ons lichaam niet zelf aanmaken, en worden daarom essentieel genoemd. Een tekort aan eiwit kan vele gevolgen met zich mee brengen. Maar, bij elk nutriënt is er ook een bovengrens vastgesteld. Een overmaat kan namelijk net zo schadelijk zijn als een tekort.

Norm

De eiwitbehoefte in gram per dag kan worden berekend met de formule:

• eiwitbehoefte = [(stikstofverlies + stikstofbehoefte voor groei) x 6,25] / (0,70 x PDCAAS).

De PDCAAS is een maat voor de eiwitkwaliteit en is een afkorting voor Protein Digestibility Corrected Amino Acid Score. Dit is vaak lastig te berekenen, daarom kan er ook gesteld worden dat mensen gemiddeld 0,8 gram per kilogram lichaamsgewicht eiwit per dag nodig hebben. De aanbeveling van eiwit is 10 energieprocent, de bovengrens is 25 energieprocent. Dit betekent dat zoveel procent van de gegeten voeding per dag uit eiwit moet bestaan. De andere procenten bestaan uit vetten en koolhydraten.

Tekort

Bij een tekort aan eiwit wordt er een aminogroep uitgescheiden in de urine. Lichaamseiwitten worden afgebroken tot aminozuren. Ook worden de spierweefsels (vooral in combinatie met een lage koolhydraat-inname) afgebroken.

Gevolgen

Kinderen in ontwikkelingslanden hebben vaak een dikke buik. Dit wordt kwashiokor genoemd: eiwitondervoeding. In combinatie met een te lage energie inname ontstaat het ziektebeeld merasmus. Ook leidt het bij kinderen tot groeistoornissen, wat in Nederland nog wel eens voorkomt. Een ander groot gevolg is dat de spierweefsels worden afgebroken. Daarom is het belangrijk om na het sporten voldoende eiwitten te eten zodat je de spieren blijft behouden en deze eventueel verder opbouwt. Voor het sporten is het belangrijk om voldoende koolhydraten te eten zodat je glycogeenvoorraad niet uitput en je lichaam geen eiwitten gaat afbreken.

Een aantal andere gevolgen van een eiwittekort:

• Ondergewicht
• Oedeem
• Irritatie van de luchtwegen
• Atrofie in de spieren
• Groeiachterstand
• Afbraak van de weefsels
• Slechte wondgenezing
• Kans op bloedarmoede
• Verminderde weerstand

Overmaat

Een teveel aan eiwit wordt in je lichaam vooral omgezet in vet. Dit gebeurt met de ketogene aminozuren. Ook wordt het een beetje opgeslagen als glycogeen, wat komt door de glucogene aminozuren.

Gevolgen

Een teveel aan eiwit kan verschillende gevolgen met zich mee brengen. Er zijn aanwijzingen dat het slecht is voor de nieren en dat het osteoporose, kanker en coronaire hartziekten kan veroorzaken. De commissie van de Gezondheidsraad concludeert echter dat eiwitten waarschijnlijk geen effect hebben op het ontstaan van deze ziektebeelden. Het grootste effect van een teveel aan eiwit is waarschijnlijk overgewicht. Dit gaat dan meestal gepaard met een teveel aan koolhydraat en vet. Een teveel aan eiwit kan snel worden behaald bij sporters die eiwitsupplementen of eiwit in poedervorm binnen nemen. Dit kan schadelijk voor de nier zijn, die dan teveel afvalstoffen moet afvoeren. De behoefte aan water neemt dan toe om deze stoffen te uit het lichaam te verwijderen.

Risicogroepen

Sommige groepen mensen hebben een groter risico om een tekort of overmaat binnen te krijgen. Sommige van deze groepen hebben dan ook een andere eiwitbehoefte.

Risico op tekort

Eerder was al gezegd dat de aanbevolen hoeveelheid eiwit voor Nederlanders 0,8 gram per kilogram per dag is. Hieronder staat de veranderde norm voor elke risicogroep apart. Voorwaarde van deze normen is dat de groepen een adequate energie, koolhydraat en vitamine B6 inname hebben.

• Vegetariërs (norm van 0,8 x 1,2 gram/kilogram/dag)
• Veganisten (norm van 0,8 x 1,3 gram/kilogram/dag)
• Zwangeren (norm van 0,9 gram/kilogram/dag)
• Krachtsporters (norm van 1,2 – 1,4 gram/kilogram/dag)
• Duursporters (norm van 1,3 – 1,5 gram/kilogram/dag)
• Ouderen

Risico op overmaat

Vooral sporters die eiwit supplementeren hebben een risico op een overmaat aan eiwitten. Verder hebben mensen die veel eten een risico. Niet alleen voor een overmaat aan eiwit, maar ook voor vet en koolhydraten.