Tekort en overmaat vet

De macronutriënten vet, eiwit en koolhydraten zijn voor ons lichaam essentieel. Van elk nutriënt moeten we voldoende binnen krijgen om gezond te blijven. Vetten zijn een belangrijke energieleverancier en essentieel voor transport en opslag van in vet oplosbare vitamines. Vetten zijn opgebouwd uit vetzuren en glycerol. Er zijn verschillende soorten vetten waarvan sommige belangrijk zijn voor het lichaam, maar anderen kunnen juist verwaarloosd worden. Een overmaat aan vetten kan schadelijk zijn, maar ook een tekort kan negatieve gevolgen hebben voor het lichaam. Vetten zijn onderverdeeld in verzadigd en onverzadigde vetzuren. Verzadigde vetzuren zijn veelal schadelijk voor het lichaam en verhogen het ‘slechte’ cholesterol. Onverzadigde vetzuren kunnen essentieel zijn en moeten we daarom via voeding binnen krijgen. De onverzadigde vetzuren zijn weer onderverdeeld in meervoudig en enkelvoudig, wat te zien is in het plaatje.

Norm

Bij een gezond eetpatroon komt tussen de 20% en 40% van de energie die op een dag wordt gegeten uit het totale vet. Verder zijn er nog verschillende soorten vet, die allemaal een andere adequate inneming en bovengrens hebben. Met een adequate inneming word bedoelt dat je minimaal zoveel op een dag moet binnenkrijgen. De transvetzuren en verzadigde vetten zijn slecht voor de gezondheid, daar is dan ook alleen een bovengrens van.

• Totaal vet bij overgewicht: 20 – 30/35 energie%
• Verzadigd vet: bovengrens 10 energie%
• Transvetzuren: bovengrens 1 energie%
• Linolzuur (omega 6): adequate inname van 2 energie%
• Alfa-linoleenzuur (omega 3): adequate inname van 1 energie%
• omega 3 vetzuren uit vis: 0,2 gram/dag volgens Voedingsnormen 2011
• omega 3 vetzuren uit vis: 0,45 gram/dag volgens Richtlijnen goede voeding 2006
• Totaal meervoudig onverzadigd vet (bestaande uit linolzuur, alfa-linoleenzuur en omega 3 vetzuren uit vis): 12 energie%

Tekort

Het lichaam gebruikt vet voor energie. Als er een tekort aan vetten in het lichaam is worden eerst de vetreserves opgemaakt. Dan worden eiwitten omgezet in glucose voor energie.

Gevolgen

Een vettekort is vooral slecht doordat er een tekort aan vitamines optreedt. De vet-oplosbare vitamines A, D, E en K komen namelijk in vetrijke producten. Als er geen vet geconsumeerd wordt kunnen deze vitamines niet worden opgenomen in het lichaam. Ook zorgen onverzadigde vetten ervoor dat het cholesterol niet te hoog wordt. Onverzadigde vetten bevatten namelijk het ‘goede’ HDL cholesterol, die ervoor zorgt dat het ‘slechte’ LDL cholesterol niet ophoopt in de bloedvaten.

Andere gevolgen

• Gebrek aan bouwstoffen
• Verstoring hormoonhuishouding
• Gewichtsverlies
• Groeiachterstand bij kinderen
• Nier- en leverfunctiestoornissen
• Neurologische gezichtsproblemen

Overmaat

Vooral een overmaat is een veelvoorkomend probleem in Westerse landen. Een teveel aan vet wordt in je lichaam, heel logisch, omgezet in vet. Alle opgenomen vetten die niet worden verbruikt als bouwstof of brandstof, worden opgeslagen in de vetcellen. Bij teveel vet groeien deze vetcellen en kom je aan. Dit teveel aan vet is vooral schadelijk als het om verzadigd vet en transvet gaat.

Andere gevolgen van een overmaat

• Gewrichtsslijtage (door overgewicht)
• Hogere kans op hart- en vaatziekten door dat de vaten dicht slippen en plaque ontstaat (door teveel verzadigd vet, transvetzuren en cholesterol)
• Verhoogd risico op diabetes, obesitas, psychische en emotionele problemen
• Verhoogd risico op sommige soorten kanker (door overgewicht)

Risicogroepen

Sommige groepen mensen hebben een groter risico om een tekort of overmaat binnen te krijgen. Sommige van deze groepen hebben dan ook een andere behoefte aan vetten.

Risico op tekort

Mensen die een vetarm dieet volgen en mensen die vasten hebben een risico op een tekort aan vetten. Zorg dat je altijd voldoende (onverzadigde) vetten binnen krijgen. Bij een dieet kunnen de trans- en verzadigde vetten wel vervallen worden.

Risico op overmaat
Er zijn geen bepaalde groepen die een risico lopen om een overmaat aan vetten binnen te krijgen. Mensen die teveel vetten eten komen aan. Overgewicht kan erg slecht voor de gezondheid zijn, vooral obesitas. Eet daarom met mate verzadigde vetten. Ook een teveel aan koolhydraten en eiwitten worden omgezet in vet.